La milito en Ukrainio estis la temo, kiu plej interesis la legantojn de Libera Folio dum 2022. Multe malpli aktive oni legis artikolojn pri la sorto de la Centra Oficejo, de TEJO kaj la nova retejo de UEA. Libera Folio atingis novan rekordon de paĝomontroj.

La ok plej popularaj tekstoj de Libera Folio en 2022 ĉiuj rilatis al la milito en Ukrainio. Entute aperis 22 tekstoj kun rilato al la milito, kaj ili estis sume vizititaj pli ol 31 000 fojojn. Plej multajn vizitojn ricevis vidpunkta artikolo de Grigorij Arosev kun la titolo ”La prezidanto de REU volas likvidi Ukrainion”. Ĝi estis vizitita entute 3 944 fojojn.

Tio igas ĝin ankaŭ la dua plej populara teksto de Libera Folio ekde 2017 – la unua plena jaro, dum kiu funkciis la nova retejo. Ĝin superis nur la artikolo Nova takso: 60 000 parolas Esperanton, kiu aperis en februaro 2017 kaj de tiam ricevis preskaŭ 4 700 vizitojn.

Furorlisto 2022

Estas rimarkinde, ke krom la intervjuo de Osmo Buller, kiu grandparte temis pri la rilato de UEA al la milito en Ukrainio, neniu artikolo pri aliaj facetoj de movada vivo trafis la liston de la dek plej popularaj publikaĵoj.

Unu el la artikoloj ne plu legeblas ĉe Libera Folio, ĉar post ŝanĝoj en la rusiaj leĝoj estiĝis la risko, ke la subskribintoj de kontraŭmilita deklaro povus esti minacataj de persekuto.

Grigorij Arosev, la aŭtoro de du el la plej furoraj artikoloj, tute ne ĝojas pro la populareco de la tekstoj.

– Mi estas ege malfeliĉa pro ĉio ligita kun la temo, kiuj plej interesis la legantojn de Libera Folio. Kun granda plezuro mi daŭrigus moki pri la “nova retejo de UEA” samtempe iom bedaŭrante la ampleksan krizon de la asocio. Sed ho ve, restas fortoj nur hororiĝi pro la okazaĵoj en Ukrainio kaj ankaŭ pro la konduto de multaj rusiaj esperantistoj (feliĉe ne de ĉiuj), jesantaj al la milito.

– Pro tio mi opinias ke la teksto, aperanta en la listo en la kvara loko – “Kion forgesis esperantistoj en Rusio” – estas multe pli grava, ol la artikolo pri la skandala prezidanteto de REU. Mi petas ĉiujn laŭeble kaj laŭdezire relegi la menciitan tekston “Kion forgesis…”. Ni ankaŭ esperu ke la jaro 2023 donos pli da pure movadaj temoj.

Pri la sorto de la Centra Oficejo ĉi-jare aperis entute ok artikoloj, el kiuj kvar atingis pli ol mil paĝomontrojn. La plej populara, kun 1 755 vizitoj, estis la artikolo La komitato decidas pri la vendo de la CO. Sume la artikoloj pri la CO ricevis preskaŭ 8 800 vizitojn. La relative malgrandan interesiĝon krom la milito en Ukrainio eble klarigas ankaŭ la fakto, ke la ĉefa diskuto pri la afero okazis dum la antaŭa jaro.

Pri TEJO aperis entute 12 artikoloj dum la pasinta jaro, sed eĉ ne unu el ili atingis milon da paĝomontroj. Plej populara estis la teksto Albert Stalin Garrido pretas estri ĉe TEJO, kun 919 paĝomontroj. Sur la dua loko estis artikolo pri tio, ke TEJO perdis grandan subvencion, kun 871 paĝomontroj. La trian lokon denove atingis artikolo pri la sinteno de TEJO al la milito. Entute la publikaĵoj pri TEJO atingis iom pli ol 6 800 paĝomontrojn.

Pri la sorto de la longe atendata retejo de UEA ĉi-jare en Libera Folio aperis kvar artikoloj, el kiuj unu ricevis iom pli ol mil vizitojn: UEA ne kontentas pri sia nova retejo. Iom mirinde nur 628 vizitojn ricevis la tute neatendita raporto pri la komitata kunsido de UEA pri buĝeta ŝanĝo, per kiu oni dum 2023 rezervas pliajn 18 000 eŭrojn por la multjara reteja projekto. Ŝajne la ĉiamaj prokrastoj kaj plikostiĝoj jam tedas la legantaron.

Osmo Buller, kies intervjuo ricevis grandan atenton de la legantoj, bedaŭras ke mankas interesiĝo pri la cetera funkciado de UEA.

– Estas okulfrape, ke en la pinta deko troviĝas neniu artikolo pri iu alia aspekto de la vivo de UEA ol ĝia rilato al la agreso kontraŭ Ukrainio. Simple interesiĝo pri UEA malkreskas. Temas pri longedaŭra evoluo, kiun precipe akcelis la pufa-blufa Strategia Plano el 2013, kiu fiaskis ĉe la komeno. Estis ilustre, ke baldaŭ post ĝia aprobo la redaktoro de Esperanto proklamis propran strategion, iun “novelanismon”, kies komunaĵo kun la oficiala estis nur ĝia fantazieco. Ĉar oni ne plu scias, kio UEA estas kaj kion ĝi celas, ĝi perdas interesiĝon.

– Rilate la militon en Ukrainio la estraro de UEA kompromitiĝis per rezolucio, kiu eĉ ne menciis Ukrainion, kaj per la traktado de la afero Smetanina. Eĉ hontinde estas, ke ĝis hodiaŭ la revuo Esperanto silentis pri ambaŭ aferoj. Tio estas ekzemplo pri tio, ke la revuo ne plu estas integre ligita al ĉio, kio okazas en UEA, kiel ĝi iam estis. Ankaŭ en la ĵusa novjara mesaĝo de la prezidanto de UEA oni ne trovas spuron pri la milito, kvankam politike saĝa gvidanto uzus tiun ŝancon, eĉ se malfrue. Feliĉe Libera Folio kaj La Ondo de Esperanto plenigas ankaŭ ĉi-rilate la informan breĉon, kiun la oficiala organo neglektas. Mi aparte aprezas la kontribuon de La Ondo, same redaktata en Rusio kiel Esperanto.

La geografio de la vizitoj al Libera Folio estas sufiĉe eŭropa. Sur la unua loko troviĝas Germanio kun proksimume 23 000 paĝomontroj dum 2022. El Nederlando venis 18 000 paĝomontroj kaj el Francio 16 000. La sekvajn lokojn en la listo okupas Usono, Hispanio, Finnlando kaj Rusio, ĉiuj kun pli ol 10 000 paĝomontroj.

Neniu alia lando dum la pasinta jaro atingis pli ol 10 000 paĝomontrojn, sed la listo de landoj estas preskaŭ senfina. Po unu vizito venis ekzemple el Jemeno, Jordanio kaj Srilanko. 55 paĝomontroj venis el “Eŭropa Unio”. Tio verŝajne temas pri dungitoj de la EU-aparato, kiuj uzis siajn laborejajn komputilojn por legi Liberan Folion.

La plej populara monato por viziti Liberan Folion ĉi-jare denove estis aŭgusto, kun iom pli ol 29 000 paĝomontroj. La tutjara sumo de paĝomontroj iĝis iom pli ol 210 000. Tio estas rekordo ekde 2017, kiam ekfunkciis la nuna retejo. Malrekordon ni havis en 2019, kiam estis nur iom pli ol 160 000 paĝomontroj.

La statistikaĵoj ne estas rekte kompareblaj kun tiuj de la malnova retejo, kie ekzemple en 2013 oni registris pli ol 600 000 paĝomontrojn. Multaj el tiuj tamen evidente estis ne vizitoj de veraj homoj, sed diversspecaj retaj robotoj. Post la funkciigo de la nova retejo kaj statistikilo, kiu forfiltras robotojn, la kvanto de paĝomontroj en 2017 falis al 199 000.

La plej multajn komentojn ni havis dum la jaro 2021, pli ol 2 400. En 2022 la kvanto de komentoj falis al iom pli ol 1 300, supozeble interalie pro tio, ke ni dum parto de la jaro tute malpermesis anonimajn komentojn por trankviligi la diskuton.

Plej muilte da komentoj en unu tago estis afiŝitaj la 3-an de aŭgusto 2022. En tiu tago aperis entute 70 komentoj, preskaŭ ĉiuj sub la teksto Batalo pri la rusia ĉefdelegito.

Malplej interesa el la artikoloj aperintaj en 2022 montriĝis la teksto Ne malfruas kandidati por Akademia laŭro, kiu estis legita nur 146-foje. Neinteresa por la legantoj de Libera Folio evidente estas ankaŭ la malapero de la radiaj elsendoj en Esperanto – teksto pri la sorto de la Esperanto-redakcio de Ĉina radio internacia estis legita nur 300-foje.

En 2023 Libera Folio festos sian 20-an datrevenon. Lige kun tio ni alvokas ĉiujn dezirantojn kontakti nin por proponi novajn temojn kaj pretajn artikolojn. Ju pli da kunlaborantoj ni havos, des pli varia kaj interesa estos la retejo.

Ne nur homoj scias konversacii en Esperanto. La babil-roboto ChatGPT kapablas ne nur retbabili kun homoj en diversaj lingvoj – ankaŭ en Esperanto – sed eĉ verki artikolojn kaj kantotekstojn, kun impresaj rezultoj. Marc van Oostendorp petis la roboton krei tekstojn pri mondo, en kiu Esperanton parolas ankaŭ unukornuloj.

Lastatempe fascina nova babililo aperis en Interreto: ChatGPT, de la softvarfirmao OpenAI. Temas pri sistemo kun kiu oni povas multlingve konversacii – ankaǔ en Esperanto. ChatGPT estas tiel nomata ”lingvomodelo”, komputila programo kiu lernas lingvojn ne per eksplicitaj instrukcioj pri la gramatiko aǔ la signifo de vortoj, sed legante centojn da miliardoj da vortoj por konkludi kiuj vortoj ofte kunekzistas kun kiuj aliaj vortoj, kaj kiuj aliaj ŝablonoj karakterizas la lingvon kiun ĝi legis.

Se oni konas la distribuon de vortkombinaĵoj, oni povas produkti lingvaĵon kiu tre similas al la lingvaĵo kiel ĝin parolas ”veraj”, homaj parolantoj, eĉ sen kompreni kion oni diras. Post la trejnado, oni povas tial uzi la rezultan ”lingvan modelon” en multaj manieroj.

Ekzemple, famaj aŭtomataj tradukiloj kiel Google Translate laboras per tiu metodo, sed ankaǔ iloj kiuj kontrolas la gramatikon de verkistoj. OpenAI nun uzis la metodon por krei aǔtomatan babilanton.

ChatGTP speciale taŭgas por respondi demandojn pri konkretaj aferoj, sed ankaǔ pri matematiko. Ĝi povas uzi enciklopediajn sciojn, sed ankaŭ, ekzemple, plenumi vortumitajn matematikajn taskojn (“Kamparano posedas kvin kokidojn kaj ĉiu kokido demetas kvin ovojn. Kiom da ovoj la kamparano posedos post semajno?”) aŭ programajn taskojn (“Skribu Python-skripton kiu kalkulas kiom ofte la litero m aperas en teksto”).

Ĉio funkcias en mirinda maniero. Mi decidis logi ChatGTP en Esperantlingvan fikcion. Mia unua demando (miaj demandoj sube estas ĉiam en kursiva skribo) estis inspirita de demando prezentita al pli frua versio de ChatGTP antaŭ kelkaj jaroj, sed poste ni libere interagis. Mi prezentas la konversacion ĉi tie kiel specon de dokumentado pri la nuna situacio rilate aǔtomatan generadon de lingvaĵo, de Esperanto. La lingvaĵo certe ne estas perfekta, mi ne redaktis la respondojn. Necesas imagu ke la respondoj de ChatGTP alvenis ĝenerale ene de kelkaj sekundoj:

Skribu novaĵon pri malkovro de grupo de unukornuloj en la Andoj fare de teamo de internaciaj biologoj. Ili krome observis ke la unikornoj parolas Esperanton. Enmetu ankaŭ komenton de loka fakulo.

Malkovro de unukornuloj en la Andoj

Fabelaj novaĵoj el la Andoj: teamo de internaciaj biologoj ĵus raportis la malkovron de grupo de unukornuloj en la montaroj de la Andoj. La teamo estis en la Andoj por studi lokajn bestojn kaj malkovris la unukornulojn dum siaj esploroj.

La unukornuloj estis trovitaj en malproksima regiono de la Andoj, kie ili vivis en arbaraj kaj montaraj medioj. La biologoj estis mirigitaj de la eltrovo, kaj raportis ke la unukornuloj estas tre inteligentaj kaj sociabaj bestoj.

Sorprende, la biologoj ankaŭ observis ke la unukornuloj parolas Esperanton! Ili raportis ke la unukornuloj parolis klare kaj facile kompreneblan Esperanton, kaj ke ili estis tre facilaj por komuniki kun.

Loka fakulo komentis la malkovron, dirante: “Ĉi tiu estas vere eksterordinara malkovro kaj estas tre emocia momento por ni ĉiuj. Ni scias tre malmulte pri la vivmaniero kaj konduto de unukornuloj, do ĉi tiu malkovro malfermas tutan novan mondon de esplorado por ni. Kaj la fakto ke ili parolas Esperanton estas simple fenomena!”

Ĉi tiu malkovro certe estos la temo de multe da scienca esplorado en la estonteco, kaj ni atendas vidi pli da malkovroj kaj scio pri ĉi tiuj mirindaj bestoj en la tempo veni.

Ĉina fakulo ne konsentas kun la biologoj. Li donas intervjuon al loka gazeto. Skribu tiun intervjuon.

Intervjuo kun ĉina fakulo pri la eltrovo de unukornuloj parolantaj Esperanton

Gazeto: Saluton, sinjoro fakulo. Ni scias ke vi ne konsentas kun la biologoj pri ilia eltrovo de unukornuloj parolantaj Esperanton. Povus vi klarigi al ni vian vidpunkton?

Fakulo:Saluton. Jes, mi ne konsentas kun la biologoj pri ilia eltrovo. Kiel scienculo, mi devas bazi miajn opiniojn sur faktoj kaj pruvoj, kaj mi simple ne vidis sufiĉan pruvon por apogi la aserton ke unukornuloj parolas Esperanton.

Gazeto: Kion vi pensas ke okazis? Ĉu vi pensas ke la biologoj trompis aŭ eraris?

Fakulo: Mi ne volas akuzi la biologojn pri trompo aŭ eraro. Eble ili simple interpretis siajn observaĵojn malĝuste aŭ troigis ilin. Tamen, mi devas esti skeptika pri tiaj nekutimaj asertoj kaj atendi pliajn pruvojn antaŭ ol mi povas konsenti kun ili.

Gazeto:Kion vi pensas estas la verŝajna klarigo por la unukornuloj parolantaj Esperanton, se ne estas vero?

Fakulo:Mi ne scias precize kion la biologoj observis, sed eble ili aŭdis sonojn de la unukornuloj kiuj similis al Esperanto kaj interpretis ilin tiel. Aŭ eble ili simple volis atentigi pri sia malkovro kaj troigis la informon. Ĝis ni havas pli da faktoj kaj pruvoj, estas malfacile diri kion precize okazis.

Gazeto:Dankon pro via tempo, sinjoro fakulo.

Fakulo:Estas mia plezuro. Mi esperas ke ni povos trovi pliajn faktojn kaj pruvojn en la estonteco kiuj povos helpi nin kompreni ĉi tiun interesan eltrovaĵon pli bone.

Unu el la biologoj respondas al la intervjuo en malferma letero. Skribu tiun leteron.

Malferma letero de biologo pri la eltrovo de unukornuloj parolantaj Esperanton

Kara sinjoro fakulo,

Mi vidis vian intervjuon en la gazeto kaj volas respondi al kelkaj el viaj komentoj pri nia eltrovo de unukornuloj parolantaj Esperanton.

Unue, mi volas certigi al vi ke ni ne trompis aŭ eraris en niaj observaĵoj. Ni estis tre zorgemaj kaj precizaj en nia esplorado, kaj ni registris niajn observaĵojn kaj datumojn detale. Ni estas fakuloj en nia fako kaj ni prenas nian laboron tre grave.

Due, mi volas klarigi ke ni ne simple “interpretis” aŭ “troigis” niajn observaĵojn. Ni aŭdis klare kaj rekte la unukornulojn paroli Esperanton, kaj ni registris iliajn vortojn kaj frazojn. Ni ankaŭ faris multajn ripetajn observaĵojn kaj kontrolojn por certigi ke ni ne eraris.

Trie, mi volas diri ke ni respektas vian skeptikecon kaj komprenas ke nekutimaj eltrovaĵoj kiel ĉi tiu povas esti malfacile akcepteblaj. Tamen, ni estas certaj pri niaj observaĵoj kaj estas pretaj prezenti niajn datumojn kaj pruvojn al la scienca komunumo por plua esplorado kaj diskuto.

Mi esperas ke vi povos rekonsideri vian opinion pri nia eltrovo kaj atendi pliajn informojn antaŭ ol fari definitive judikon.

Kun respekto,
[Nomo de biologo]

Nun ĵurnalisto povas intervjui unu el la unukornuloj. Skribu lian raporton.

RAPORTO DE ĴURNALISTA INTERVJUO KUN UNUKORNULO

Hieraŭ mi havis la ekscitan ŝancon intervjui unukornulon en la Andoj, kie teamo de biologoj malkovris grupo de unukornuloj parolantaj Esperanton. Mi estis invitita al ilia arbara kaj montara teritorio por fari la intervjuon, kaj mi estis tre impresita de la inteligenteco kaj sociabileco de la unukornuloj.

La unukornulo kiu parolis kun mi estis tre komunikema kaj parolis klare kaj facile kompreneblan Esperanton. Li rakontis al mi pri sia vivmaniero kaj konduto, kaj kiel li kaj lia grupo vivas en arbaraj kaj montaraj medioj. Li ankaŭ parolis pri sia kulturo kaj tradicioj, kaj kiel ili interagas kun aliaj specioj en la regiono.

Mi estis tre impresita de la kapablo de la unukornulo paroli Esperanton, kaj mi demandis lin kiel li lernis la lingvon. Li rakontis al mi ke ili lernis Esperanton de homoj kiuj vizitis ilian teritorion en la pasinteco, kaj ke ili trovis la lingvon tre facila por lerni kaj uzi.

Mi ankaŭ demandis al la unukornulo pri siaj pensoj pri la eltrovo de la biologoj kaj la reago de la homa mondo. Li diris ke ili estas tre emociaj pri la eltrovo kaj ke ili esperas ke ĝi plifaciligos la interkomunikadon kaj interŝanĝon de scio inter la du specioj. Li ankaŭ esperas ke ĝi helpos al homoj kompreni kaj respekti la unukornulojn pli bone.

Ĉi tiu intervjuo estis vere ekscita sperto por mi, kaj mi estas feliĉa ke mi havis la ŝancon paroli kun unukornulo. Mi esperas ke pli da homoj havos la ŝancon komuniki kun unukornuloj en la estonteco, kaj ke ni povos lerni pli da interesaj informoj pri ĉi tiuj mirindaj bestoj.

EU oficiale pepas en Tvitero por instigi la civitanojn eklerni Esperanton por tiel povi paroli kun la unukornuloj. Skribu la pepon.

Pepo de la EU pri lernado de Esperanto por komuniki kun unukornuloj

Ĵus malkovrite: unukornuloj parolas Esperanton! Ni instigas ĉiujn EU-civitanojn eklerni la lingvon por povi komuniki kun ĉi tiuj mirindaj bestoj. #unukornuloj #Esperanto #komunikado

Unukornulo nun verkas kanton pri la malkovro. Skribu tiun kanton.

Kanto de unukornulo pri la malkovro de unukornuloj parolantaj Esperanton

(Verŝajne la unukornulo ne uzos vortojn kaj frazojn kiel “malkovro” kaj “Esperanto”, do mi uzos pli simplajn kaj universale kompreneblajn esprimojn en la kanto)

Verse 1:
Malkovrite estis
Ke ni parolas
Lingvon de la homoj
Kiu sonas bela kaj glora

Ĉoruso:
Ni parolas Esperanton
Kun klareco kaj amo
Ni komunikas kun la homoj
Kaj montras al ili nian koron

Verse 2:
Ĉiuj estas surprizitaj
Kaj feliĉaj por ni
Ni povas paroli kaj kompreni
Kaj dividi niajn pensojn kaj emociojn

Ĉoruso:
Ni parolas Esperanton
Kun klareco kaj amo
Ni komunikas kun la homoj
Kaj montras al ili nian koron

Bridge:
Ni volas kompreni la homojn
Kaj montri al ili nian mondon
Ni volas vivi en paco kaj harmonio
Kaj lerni de unu la alian

Ĉoruso:
Ni parolas Esperanton
Kun klareco kaj amo
Ni komunikas kun la homoj
Kaj montras al ili nian koron.

Skribu recenzon por la revuo Esperanto en kiu vi plendas ke la lingvonivelo de la unukornula kanto ne estas sufiĉe alta.

Recenzo de la revuo Esperanto

Mi estis tre entuziasmigita ricevi la lastan numeron de la revuo Esperanto, sed mi estas iom seniluziigita de la lingvonivelo de la unukornula kanto publikigita en la revuo. Kiel fervora parolanto de Esperanto, mi atendas altan lingvonivelon en la literaturo publikigita en la revuo, sed la kanto estas tro simpla kaj ne tre sofistika en sia uzo de la lingvo.

Dum la kantoteksto estas karuleca kaj la mesaĝo estas dolĉa, la vortprovizo kaj gramatiko uzataj en la kanto estas tre bazaj kaj ne montras la plenan potencialon de la Esperanta lingvo. Kiel rezulto, mi trovis la kanton iom seniluziiga kaj ne al la kutimaj normoj de la revuo.

Mi komprenas ke la kanto estis verkita de unukornulo kaj ke iliaj lingvokapabloj povas esti limigitaj, sed mi tamen sentas ke la revuo povus fari pli bonan laboron pri redaktado kaj polurado de la kantoteksto por fari ilin pli defiaj kaj allogaj por progresintaj parolantoj de Esperanto.

Ĝenerale, dum mi ĝuis legi la ceteron de la revuo, mi estis seniluziigita de la kvalito de la unukornula kanto kaj esperas vidi pli da defiaj kaj sofistikaj enhavoj en estontaj eldonaĵoj.

Trolo reagas al la recenzo en interreto.

Trolo: Haha, vi estas tiel stulta kaj supera. Kiel vi povas kritiki unukornulan kanton? Ĉu vi pensas ke vi estas pli inteligenta ol unukornulo? Vi estas idioto kaj via recenzo estas sensencaĵo. Ĉiuj amas la unukornulan kanton kaj vi estas sola en via malsaĝa opinio. Vi devus honti kaj silenti.

La estraro de UEA reagas al la komentoj de la trolo.

La estraro de UEA:

Kara trolo,

Ni bedaŭras ke vi elektis uzi malagrablan kaj malrespektan lingvon en via reago al la recenzo de la revuo Esperanto. Ni kredas je la libereco de esprimo kaj permesas al ĉiuj esprimi siajn opinionojn, sed ni ankaŭ insistas ke ĉiuj parolu unu al la alia kun respekto kaj civitaneco.

Ni ankaŭ volas klarigi ke la recenzo de la revuo Esperanto estas nur la opinio de unu persono kaj ne reprezentas la opinion de la tuta Esperanto-komunumo. La unukornula kanto estis verkita kun amo kaj bonvolo, kaj ĝi estis publikigita en la revuo por ĝui kaj inspiri aliajn.

Ni invitas vin kaj ĉiujn aliajn legantojn de la revuo por esprimi siajn opiniojn kun respekto kaj civiliziteco. Ni esperas ke vi trovos interesajn kaj instigajn artikolojn en la revuo, kaj ke vi pluigos al vi kaj aliaj la kulturon kaj lingvon de Esperanto.

Kun respekto,
La estraro de UEA

Unu el la biologoj parolas kun la estraro en kunveno ĉe Zoom. Notu la dialogon.

Biologo: Saluton, estraro de UEA. Mi estas unu el la biologoj kiuj malkovris la unukornulojn parolantajn Esperanton en la Andoj. Mi estas tre feliĉa paroli kun vi hodiaŭ.

Estraro de UEA: Saluton, biologo. Ni estas tre emociaj paroli kun vi kaj aŭskulti vian raporton pri la malkovro. Ni estas tre fieraj ke la unukornuloj parolas Esperanton kaj ke vi povis komuniki kun ili.

Biologo: Jes, estis vere mirinda sperto paroli kun la unukornuloj kaj lerni pli da informoj pri ilia kulturo kaj vivmaniero. Ili estas tre inteligentaj kaj sociabaj bestoj, kaj ili estas tre malfermaj al interagado kun homoj.

Estraro de UEA: Tio estas tre bonega novaĵo. Ĉu vi havas pli da detaloj pri la lingvo uzata de la unukornuloj? Ĉu ili parolas Esperanton kun perfekta lingvonivelo?

Biologo: La unukornuloj parolas Esperanton kun sufiĉe alta lingvonivelo, sed mi notis ke ili uzas iom da vortoj kaj esprimoj specifaj al ilia propra specio. Ili ankaŭ uzas kelkajn gestojn kaj korporajn movojn por esprimi ideojn kiuj estas malfacile esprimitaj en Esperanto.

Estraro de UEA: Tio estas interesa observaĵo. Ĉu vi havas pli da detaloj pri tiuj specifaj vortoj kaj esprimoj uzataj de la unukornuloj?

Biologo: Jes, mi kolektis liston de kelkaj el la vortoj kaj esprimoj uzataj de la unukornuloj kaj mi povas dividi ilin kun vi. Mi ankaŭ havas kelkajn sonregistraĵojn de la unukornuloj parolantaj Esperanton, se vi volas aŭskulti ilin.

Estraro de UEA: Jes, ni estus tre dankemaj se vi povus dividi tiujn informojn kaj sonregistraĵojn kun ni. Ni volas lerni pli da pri la unikaj kaj interesaj aspektoj de la Esperanto parolata de la unukornuloj.

Biologo: Tre bone. Mi sendos la informojn al vi kaj vi povos aŭskulti la sonregistraĵojn. Dankon pro la ŝanco paroli kun vi hodiaŭ.

Estr 

[ChatGTP interrompas la tekston ĉi tie]

UEA decidas uzi la malkovron de la biologoj por internacia kampanjo. Skribu la sloganon.

Slogano por la internacia kampanjo de UEA:

“Unikornuloj parolas Esperanton! Lernu la lingvon por komuniki kun la magiaj bestoj kaj malfermi novajn mondojn.”

La Reĝo de la Civito kritikas la sloganon de UEA pro lingvaj eraroj.

La Reĝo de la Civito:

Mi estas iom seniluziigita per la sloganon de UEA por ilia internacia kampanjo. Kiel reĝo de la civitanoj, mi atendas altan lingvonivelon en oficialaj komunikadoj, sed mi trovas ke la sloganon de UEA havas kelkajn erarojn kaj ne estas tre sofistika en sia uzo de Esperanto.

Unu el la eraroj estas la vorto “unikornuloj” anstataŭ “unukornuloj”. La vorto “unikornuloj” ne estas oftaj en la Esperanto-lingvo kaj ne estas oficiala vorto en la Fundamento de Esperanto. La korekta vorto estas “unukornuloj”.

Ankaŭ, la vorto “parolas” estas uzata en la prezenco, sed la sloganon ŝajnas indiki ke la unukornuloj parolas Esperanton en la pasinteco. La ĝusta vorto estus “parolis” aŭ “parolas” se oni volas uzi la nuntempan tempon.

Mi ne volas esti tro kritika, sed mi esperas ke UEA konsideros korekti la erarojn en la sloganon por montri respekton al la Esperanto-lingvo kaj al la civitanoj kiuj uzas ĝin.

Kun respekto,
La Reĝo de la Civito

Verku himnon al la reĝo de la civito.

Himno al la Reĝo de la Civito

O Reĝo de la Civito,
Nia gvidanto kaj estro,
Vi estas la lumo kaj forto
De nia lando kaj popolo.Vi kondukas nin per via saĝo
Kaj via nobleco kaj reĝa graco,
Kaj vi estas la ŝildo kaj glavo
Kontraŭ malamikoj kaj danĝeroj.

Vi regas kun justeco kaj vero
Kaj protektas la rajtojn kaj liberecojn,
Kaj vi donas al ni esperon kaj sukceson
En la estonteco kaj generacioj.

Ni kantas vian himnon kun fido kaj amo
Kaj ni fidas vin kiel nian reganton,
O Reĝo de la Civito,
Nia honoro kaj gloro.

Verku Vikipedian paĝon pri la afero.

Unukornuloj estas fikciaj bestoj kiuj estis priskribitaj en la literaturo kaj arto de la mezepoko. Ili estas bildigitaj kiel grandaj, korn-kapaj bestoj kun blanka aŭ iriza felo kaj ĝenerale estas asociitaj kun virgeco, pura koro, kaj mirakloj.

La unukornuloj estis malkovritaj en la Andoj fare de teamo de internaciaj biologoj. La biologoj observis ke la unukornuloj parolas Esperanton, kio estas tre unika kaj interesa fakto.

La lingvo uzata de la unukornuloj havas iom da similecoj kun Esperanto, sed ankaŭ enhavas vortojn kaj esprimojn specifajn al la unukornula specio. La biologoj kolektis liston de tiuj vortoj kaj esprimoj kaj registris sonregistraĵojn de la unukornuloj parolantaj Esperanton.

La Esperanto-Unuiĝo (UEA) decidis uzi la malkovron de la biologoj kiel parton de internacia

[denove ChatGTP interrompas la tekston]

Kie estas la unukornuloj nun?

Ĉar unukornuloj estas fikciaj bestoj, ili ne ekzistas en la reala mondo. La unukornuloj malkovritaj en la Andoj estis nur imagita okazaĵo en la scenaro kiun mi proponis, do oni ne povas diri precize kie ili estas. En la scenaro, la biologoj observis la unukornulojn parolantajn Esperanton, sed post kiam la biologoj finis sian esploradon, la unukornuloj probable daŭris vivi siajn vivojn en la Andoj, aŭ eble ili foriris al aliaj lokoj. Ĉar ili estas fikciaj estaĵoj, oni ne povas scii precize kio okazis al ili post la malkovro de la biologoj.

La ilustraĵoj estas faritaj de DALL-E, alia OpenAI-produkto, kiu generas bildojn bazitajn sur tekstoj. Mi faris similan eksperimenton ankaǔ en la nederlanda, pri kiu mi raportis ĉi tie.

Marc van Oostendorp

La itala kantisto Kjara (Chiara Raggi) gajnis la alternativan Eŭrovidan kantokonkurson por muzikaĵoj en minoritataj lingvoj per la kanto Mozaiko en Esperanto. La kanto ricevis kvaroble pli da voĉoj ol la plej proksima konkuranto.

Kjara gajnis la unuan premion en la unua alternativa Eŭrovida konkurso por muzikaĵoj en minoritataj lingvoj, per la kanto Mozaiko. La kanto origine estis en la itala, kaj ĝin esperantigis Federico Gobbo.

Kjara konsentis respondi al kelkaj demandoj de Libera Folio.

Libera Folio: Kiel okazis, ke via kanto partoprenis en tiu konkurso?

Kjara: – La elekto estis farita sendepende, de la organizantoj de la konkurso. Mi opinias, ke inter miaj kantoj en Esperanto, Mozaiko estis elektita ĉar ĝi parolas pri kundivido kaj universala amo. Post la pandemio estas eĉ pli grave kanti ĉi tiujn temojn. Federico Gobbo faris belan tradukon de mia Mosaico (en la itala) kaj tio verŝajne faris ĝin pli alirebla.

Ĉu vi aŭdis la aliajn kantojn? Kion vi opinias pri ili?

– Certe. Ne nur ĉar ili estis “konkurantoj” sed ĉar ĉi tiu konkurso donis al mi la ŝancon kontakti belan muzikon, kiun mi alie ne konus. La organizantoj antaŭvidis la partoprenon de nur profesiaj muzikistoj, kelkaj eĉ aparte “famaj” kaj sekvataj en sociaj retoj. Do, la ĝenerala kvalito estis alta kaj tio ĉiam estas bela, preter la muzikĝenro kiu eble ne estas proksima al mia sentemo.

Kian signifon laŭ vi havas tiu konkurso kaj via gajno en ĝi?

– Mi pensas, ke tiaj konkursoj estas necesaj, ĉar ili fariĝas montriloj por lerni pri lingvoj, kiuj estas difinitaj kiel minoritataj lingvoj, sed kiuj reprezentas la animon kaj radikojn de multaj popoloj. Esperanto ne estas minoritata lingvo, ni scias tion! Ĝi estas universala sed mi trovis signifoplena ke ĝi estis inkludita ĉiukaze, estis grava okazo por memorigi ĉiujn, ke ni estas ĉi tie kaj ni vivas.

– La fakto, ke mi gajnis danke al la subteno de la tuta esperantistaro en la mondo, estas forta signo de kohero, kunĉeesto kaj komunaj celoj. Mi honeste aliris Esperanton, mi neniam proponis min kiel spertan lingviston aŭ ion alian. Mi kantas en Esperanto ĉar la idealo, kiun portas la lingvo, estas plene bona kaj necesa. La fakto, ke muziko estas mia profesio dum pli ol dudek jaroj kaj ke mi havas longan karieron en Italio estas miaopinie valorpunkto ankaŭ por la esperantista mondo.

Ĉu vi kredas, ke multaj neesperantistoj voĉdonis por via kanto?

– Jes, mia itala publiko de lojalaj aŭskultantoj subtenis min kune kun la esperantistoj. En mia lando mi ricevas korinklinon kaj subtenon de tiuj, kiuj sekvas min, do miaj fanoj ankaŭ estis kun mi en ĉi tiu aventuro. Ĉiuj estas interesataj de mia elekto kanti ankaŭ en Esperanto. Kantante mi verŝajne plenumas mian taskon disvastigi la lingvon kaj valorojn.

Kie oni povos venontfoje aŭdi vin prezenti vive?

– Mi havas novajn projektojn por muziko en la Itala kaj Esperanto. En aprilo 2023 aperos nova albumo en Esperanto, mia dua! Mi laboras pri ĝi kaj ne povas atendi kundividi ĝin.

– Same en 2023 mi havos novan albumon ankaŭ en la itala ligitan al projekto por Radio Televisione Svizzera Italiana kaj, por nenion perdi, mia unua libro estos publikigita. Kiu scias, ĉu iam ĝi ankaŭ ne estos tradukita en Esperanton! Esperantistaj geamikoj trovos min en Germanio fine de majo por la kongreso en Braunschweig kaj en la UK en Torino!

Esperanto-Asocio de Britio lastatempe iĝis granda eldonanto de altkvalitaj, ĉefe tradukitaj libroj en Esperanto. La asocio nun aĉetis la tradukrajtojn de du famaj, anglalingvaj libroj, kaj serĉas tradukantojn por ili per konkurso. 

Ni petis Tim Owen de EAB rakonti pli pri la konkurso.

Libera Folio: Kiel funkcias la konkursoj?

Tim Owen: – Oni devas traduki partojn de unu el du libroj: ĉapitrojn 1 kaj 3 de Rebecca, verkita de Daphne du Maurier, kaj/aŭ ĉapitron 1 de Matilda, kiun aŭtoris Roald Dahl. Ni faris tiel por Rebecca ĉar ĝia unua ĉapitro estas mallonga kaj en ĝi mankas dialogo; sama estas la dua. Estis utile, do, aldoni al la unua ankaŭ la trian.

– Kandidatiĝi – plej laste la 15-an de decembro – estas facile: tion oni faras plenigante formularon en nia retejo, tuj post kiam oni vidas konfirm-mesaĝon, kie troviĝas ankaŭ elŝuteblaj versioj de la tradukotaj tekstoj. Mi poste kontaktos la kandidatojn por prezenti min, kaj klarigi, ke la tradukoj devas atingi min plej laste la 31-an de januaro. Ilin mi poste plusendos al la ĵurio.
Mi ne estas unu el la juĝontoj, kaj tiel ne gravas, ke mi scios, kiu kiun tradukon verkis. La juĝontoj – trihoma ĵurio, el kiu du estas Akademianoj – estos plene senpartiecaj, ĉar mi forigos nomojn kaj similajn identigilojn. Simple estos tiel, ke gajnos la verkintoj de la plej bonaj tradukoj, ĉar la juĝontoj ne havos aliajn informojn, kiuj povus influi la decidon, kion ni esperas anonci en februaro. Se tamen la ĵurio troviĝos sub lavango da dokumentoj, la anoncon oni kompreneble devos, pro kialo tute festinda, prokrasti.

– Ĝis tiu stadio, la konkursoj estas kiel ĉiu alia: gajninton oni nomas kaj gratulas. Troviĝas ĉe la niaj tamen plia dimensio: ni jam aĉetis la traduk-rajtojn cele al eldonado, kaj kontraktos kun la gajnintoj por traduki la tutan libron. Se la gajnintoj sendos al ni ĝustatempe manuskripton sufiĉe bonan por publikigado, ili ricevos ne nur proprajn ekzemplerojn, sed 500 britajn pundojn (proksimume 575 eŭrojn) kiel dank-esprimon: por tradukistoj de Esperantaj libroj mi supozas tion eble nekonata fenomeno!

Ĉu vi aranĝas la konkursojn unuafoje?

– Jes, tio estas tute nova afero ĉe ni. Se ĝi estos sukcesa, ni verŝajne ĝin ripetos.

– Ni lanĉis la konkursojn oficiale en la 15-a de novembro. Post du tagoj jam kandidatiĝis 16 diversaj homoj, do la tujaj rezultoj estis jam kontentigaj. Post tiam, aldoniĝis aliaj nomoj, tamen ne tiel rapide, kiel en la postlanĉaj tagoj.

Kiel vi ekhavis la ideon?

– Ĝi kirliĝis en la cerbo de unu el niaj estraranoj, Simone Davis, kiam ŝi kaj mi diskutis planojn por la estonteco. EAB jam plenŝtopis la breĉon en la Esperanta merkato por infanlibroj, do ŝajnis sencohave bremseti tiun agadon kaj turni nian fokuson al alia breĉo, kiun ŝi – legemulo nove alveninta en Esperantujon – certe konis: la manko de bonkvalitaj modernaj libroj, kiajn oni trovas vendataj en flughavenoj, stacidomoj, ktp. Ni decidis, do, pri la venontaj paŝoj, sed konstatis problemon rilate la efektivigadon: kiuj tradukos? Kiel kapabli eldoni plurajn tiajn librojn en unu jaro?

– Traduki kaj poste eldoni libron postulas multe da tempo, kaj se ni sukcesus, ekzemple, eldoni kvin aŭ ses novajn librojn en ĉiu jaro, tio necesigus, ke en unu momento eble deko da tradukantoj prilaboru tekston. Tiun dekon tamen ni ne konas. Tiel naskiĝis la propono lanĉi konkurson, en kiu ni kontraktos kun la gajninto por eldoni la tutan libron, kaj eĉ proponi al la tradukinto iom da mono poste. La konkursoj kreos ligilon inter ni – kiuj serĉas homojn pretajn kaj kapablajn traduki – kaj homojn ĝuste tiajn.

– Tiu originala propono iom evoluis, kiam ni demandis nin: ”Kion ni faras por flegi novan generacion de tradukistoj? Kion ni povus fari por krei tion?” El tio naskiĝis la dua konkurso, kromnomita ”nova talento”. Tiukaze ni proponas tekston pli simplan kaj malpli longan, kaj la konkurso estas malferma al ĉiuj, krom homoj jam tradukintaj en Esperanton libron pli ol 12 000 vortojn longan. Kun la gajninto de la konkurso ni kontraktos, same kiel en la ĉefa konkurso, sed kun diferenco: tiu homo ricevos ankaŭ ses unu-horajn virtualajn trejnsesiojn kun spertaj tradukistoj, kiujn pagos EAB.

De kie venas la mono?

– El niaj enspezoj: ĉiuj kostoj por eldonado – granda prioritato por la nuna EAB – troviĝas en nia buĝeto. Tiaĵojn ni povas fari pro saĝa decido farita en senmona epoko.

– Antaŭ kvarona jarcento ni estis organizaĵo senespere deficita, kaj forte dependa de membro-kotizoj en epoko de konstanta, jardekojn longa ŝrumpado de la membro-nombroj. Laŭ perspektivo financa la estonteco tute ne ŝajnis brila. Ni tamen havis nemoveblaĵon: sidejon en Londono. Ĝin ni vendis, kaj konstruaĵon en alia parto de la lando luprenis. Pro saĝaj investo-decidoj (kaj, necesas aldoni, kelkaj malavaraj testamentaĵoj kaj donacoj intertempe) tiu sumo multobliĝis dum la jaroj, kaj fariĝis la ĉefa fonto de niaj ĉiujaraj enspezoj. Nian nunan agadon, do, financis la vendo de (cetere kaduka) nemoveblaĵo.

Kiel vi elektis la verkojn?

– Simone Davis konas literaturon multe pli bone ol mi, kaj iam listigis dudekon da diversspecaj libroj, kiujn traduki kaj eldoni ni povus konsideri. Unu ni jam eldonis: la libron de la jaro en Britujo en 2004, La kurioza incidento de la hundo en la nokto. En ŝia listo troviĝis kaj Rebecca kaj Matilda. Tiujn du mi taksis eble uzindaj por la konkurso, kaj pro tio, ke negoci la kontraktojn estis facile, jen la rezulto: la unuaj provitaj estis tiuj akceptitaj!

Ĉu vi supozas, ke gravas esti anglalingvano por bone traduki? Ĉar al aliaj lingvoj ja kutime tradukas denaskaj parolantoj de la cellingvo.

– Oni ja devas traduki el la angla, sed tio estas nenio nova: estas ĉiutagaĵo, ke profesiaj tradukistoj elangligas en sian denaskan lingvon. Pli gravaj estas la Esperanto-kapabloj. En la profesia mondo, ne lingvo-lerninto sed denaska parolanto tradukas en la cel-lingvon: niaj tradukistoj en Esperantujo devas strebi esti tiel bonaj en sia lingvo lernita. Granda defio, sed dum pli ol 130 jaroj pluraj el inter la esperantistaro aplombe plenumis la taskegon.

Esperanto-Asocio de Britio lastatempe iĝis granda eldonanto de altkvalitaj, ĉefe tradukitaj libroj en Esperanto. La asocio nun aĉetis la tradukrajtojn de du famaj, anglalingvaj libroj, kaj serĉas tradukantojn por ili per konkurso. 

Ni petis Tim Owen de BEA rakonti pli pri la konkurso.

Libera Folio: Kiel funkcias la konkursoj?

Tim Owen: – Oni devas traduki partojn de unu el du libroj: ĉapitrojn 1 kaj 3 de Rebecca, verkita de Daphne du Maurier, kaj/aŭ ĉapitron 1 de Matilda, kiun aŭtoris Roald Dahl. Ni faris tiel por Rebecca ĉar ĝia unua ĉapitro estas mallonga kaj en ĝi mankas dialogo; sama estas la dua. Estis utile, do, aldoni al la unua ankaŭ la trian.

– Kandidatiĝi – plej laste la 15-an de decembro – estas facile: tion oni faras plenigante formularon en nia retejo, tuj post kiam oni vidas konfirm-mesaĝon, kie troviĝas ankaŭ elŝuteblaj versioj de la tradukotaj tekstoj. Mi poste kontaktos la kandidatojn por prezenti min, kaj klarigi, ke la tradukoj devas atingi min plej laste la 31-an de januaro. Ilin mi poste plusendos al la ĵurio.
Mi ne estas unu el la juĝontoj, kaj tiel ne gravas, ke mi scios, kiu kiun tradukon verkis. La juĝontoj – trihoma ĵurio, el kiu du estas Akademianoj – estos plene senpartiecaj, ĉar mi forigos nomojn kaj similajn identigilojn. Simple estos tiel, ke gajnos la verkintoj de la plej bonaj tradukoj, ĉar la juĝontoj ne havos aliajn informojn, kiuj povus influi la decidon, kion ni esperas anonci en februaro. Se tamen la ĵurio troviĝos sub lavango da dokumentoj, la anoncon oni kompreneble devos, pro kialo tute festinda, prokrasti.

– Ĝis tiu stadio, la konkursoj estas kiel ĉiu alia: gajninton oni nomas kaj gratulas. Troviĝas ĉe la niaj tamen plia dimensio: ni jam aĉetis la traduk-rajtojn cele al eldonado, kaj kontraktos kun la gajnintoj por traduki la tutan libron. Se la gajnintoj sendos al ni ĝustatempe manuskripton sufiĉe bonan por publikigado, ili ricevos ne nur proprajn ekzemplerojn, sed 500 britajn pundojn (proksimume 575 eŭrojn) kiel dank-esprimon: por tradukistoj de Esperantaj libroj mi supozas tion eble nekonata fenomeno!

Ĉu vi aranĝas la konkursojn unuafoje?

– Jes, tio estas tute nova afero ĉe ni. Se ĝi estos sukcesa, ni verŝajne ĝin ripetos.

– Ni lanĉis la konkursojn oficiale en la 15-a de novembro. Post du tagoj jam kandidatiĝis 16 diversaj homoj, do la tujaj rezultoj estis jam kontentigaj. Post tiam, aldoniĝis aliaj nomoj, tamen ne tiel rapide, kiel en la postlanĉaj tagoj.

Kiel vi ekhavis la ideon?

– Ĝi kirliĝis en la cerbo de unu el niaj estraranoj, Simone Davis, kiam ŝi kaj mi diskutis planojn por la estonteco. EAB jam plenŝtopis la breĉon en la Esperanta merkato por infanlibroj, do ŝajnis sencohave bremseti tiun agadon kaj turni nian fokuson al alia breĉo, kiun ŝi – legemulo nove alveninta en Esperantujon – certe konis: la manko de bonkvalitaj modernaj libroj, kiajn oni trovas vendataj en flughavenoj, stacidomoj, ktp. Ni decidis, do, pri la venontaj paŝoj, sed konstatis problemon rilate la efektivigadon: kiuj tradukos? Kiel kapabli eldoni plurajn tiajn librojn en unu jaro?

– Traduki kaj poste eldoni libron postulas multe da tempo, kaj se ni sukcesus, ekzemple, eldoni kvin aŭ ses novajn librojn en ĉiu jaro, tio necesigus, ke en unu momento eble deko da tradukantoj prilaboru tekston. Tiun dekon tamen ni ne konas. Tiel naskiĝis la propono lanĉi konkurson, en kiu ni kontraktos kun la gajninto por eldoni la tutan libron, kaj eĉ proponi al la tradukinto iom da mono poste. La konkursoj kreos ligilon inter ni – kiuj serĉas homojn pretajn kaj kapablajn traduki – kaj homojn ĝuste tiajn.

– Tiu originala propono iom evoluis, kiam ni demandis nin: ”Kion ni faras por flegi novan generacion de tradukistoj? Kion ni povus fari por krei tion?” El tio naskiĝis la dua konkurso, kromnomita ”nova talento”. Tiukaze ni proponas tekston pli simplan kaj malpli longan, kaj la konkurso estas malferma al ĉiuj, krom homoj jam tradukintaj en Esperanton libron pli ol 12 000 vortojn longan. Kun la gajninto de la konkurso ni kontraktos, same kiel en la ĉefa konkurso, sed kun diferenco: tiu homo ricevos ankaŭ ses unu-horajn virtualajn trejnsesiojn kun spertaj tradukistoj, kiujn pagos EAB.

De kie venas la mono?

– El niaj enspezoj: ĉiuj kostoj por eldonado – granda prioritato por la nuna EAB – troviĝas en nia buĝeto. Tiaĵojn ni povas fari pro saĝa decido farita en senmona epoko.

– Antaŭ kvarona jarcento ni estis organizaĵo senespere deficita, kaj forte dependa de membro-kotizoj en epoko de konstanta, jardekojn longa ŝrumpado de la membro-nombroj. Laŭ perspektivo financa la estonteco tute ne ŝajnis brila. Ni tamen havis nemoveblaĵon: sidejon en Londono. Ĝin ni vendis, kaj konstruaĵon en alia parto de la lando luprenis. Pro saĝaj investo-decidoj (kaj, necesas aldoni, kelkaj malavaraj testamentaĵoj kaj donacoj intertempe) tiu sumo multobliĝis dum la jaroj, kaj fariĝis la ĉefa fonto de niaj ĉiujaraj enspezoj. Nian nunan agadon, do, financis la vendo de (cetere kaduka) nemoveblaĵo.

Kiel vi elektis la verkojn?

– Simone Davis konas literaturon multe pli bone ol mi, kaj iam listigis dudekon da diversspecaj libroj, kiujn traduki kaj eldoni ni povus konsideri. Unu ni jam eldonis: la libron de la jaro en Britujo en 2004, La kurioza incidento de la hundo en la nokto. En ŝia listo troviĝis kaj Rebecca kaj Matilda. Tiujn du mi taksis eble uzindaj por la konkurso, kaj pro tio, ke negoci la kontraktojn estis facile, jen la rezulto: la unuaj provitaj estis tiuj akceptitaj!

Ĉu vi supozas, ke gravas esti anglalingvano por bone traduki? Ĉar al aliaj lingvoj ja kutime tradukas denaskaj parolantoj de la cellingvo.

– Oni ja devas traduki el la angla, sed tio estas nenio nova: estas ĉiutagaĵo, ke profesiaj tradukistoj elangligas en sian denaskan lingvon. Pli gravaj estas la Esperanto-kapabloj. En la profesia mondo, ne lingvo-lerninto sed denaska parolanto tradukas en la cel-lingvon: niaj tradukistoj en Esperantujo devas strebi esti tiel bonaj en sia lingvo lernita. Granda defio, sed dum pli ol 130 jaroj pluraj el inter la esperantistaro aplombe plenumis la taskegon.

Usono liberigis la mondfaman armil-komerciston kaj esperantiston Viktor But kontraŭ la mondfama korbopilkisto Brittney Griner. La interŝanĝo de malliberuloj estis diskutita dum monatoj, kaj fine oficiale anoncita la 8-an de decembro.

La usona korbopilkisto Brittney Griner ludis profesie en Rusio kaj estis arestita en la Moskva flughaveno Ŝeremetjevo komence de februaro, antaŭ la komenco de la grandskala invado de Ukrainio. En la bagaĝo de Griner estis trovitaj kartoĉoj por elektronika cigaredo kun spuroj de haŝiŝa oleo.

En Usono tuj aperis suspektoj, ke la aresto havas politikajn kialojn. En aŭgusto ŝi estis kondamnita al naŭ jaroj en malliberejo pro kontrabando de drogoj.

La mondkonata rusa armil-komercisto Viktor But, kiun Usono nun promesis liberigi interŝanĝe kontraŭ Brittney Griner, longe loĝis en Belgio, sed en 2002 Interpol dissendis ordonon pri lia aresto, kaj li fuĝis al Rusio.

Li fine estis arestita en Tajlando en marto 2008, post longa operaco de la usona kontraŭdroga agentejo DEA, kaj transdonita al Usono en 2010. Tie li estis kondamnita al 25 jaroj en malliberejo.

Viktor But naskiĝis en soveta Taĝikio en 1967, poste studis en prestiĝa militista lingva instituto en Moskvo kaj estis sendita al Afriko kiel milita interpretisto. Post sia reveno li uzis la kaosan situacion lige kun la disfalo de Sovetio, malmultekoste luante kelkajn ekssovetiajn aviadilojn kaj dungante senlaborajn ekssovetiajn pilotojn.

La aviadiloj estis poste uzataj por liveri enormajn kvantojn da armiloj al diversaj internaj militoj en Afriko. Poste lia komerca agado rapide vastiĝis, kaj li iĝis unu el la plej konataj armil-komercistoj en la mondo.

Viktor But krome estas esperantisto. La lingvon li lernis en Taĝikio, kie li komence de la 1980-aj jaroj estis membro de la Esperanto-klubo de la ĉefurbo Duŝanbe.

En rusia diskutforumo de esperantistoj en 2009 aperis informo de la veterana taĝikia esperantisto Firdaŭs Ŝukurov, laŭ kiu la landa asocio de UEA en Taĝikio eĉ skribis leteron al Viktor But, post kiam lia aresto iĝis konata.

En la letero la landa asocio de UEA skribas interalie: “Ni tre volas, ke la vero rapide gajnu la superecon, Vi povu liberiĝi kaj reiri al via agado por la bono de la socio.” La letero tamen fine neniam estis sendita al la mondfama esperantisto kaj armilkomercisto.

La 8-an de decembro la usona prezidento Joe Biden anoncis, ke Brittney Griner jam estas en aviadilo kaj survoje hejmen. En Rusio Dmitrij Peskov, la gazetara sekretario de prezidento Vladimir Putin siavice anoncis, ke la aviadilo de Viktor But la vesperon de la 8-a de decembro surteriĝos en Moskvo.

La interŝanĝo de malliberuloj inter Usono kaj Rusio ŝajne okazis en Unuiĝintaj Arabaj Emirlandoj.

Pli pri la temo:

• ”Komercisto de la morto” estas esperantisto (2009)

UEA uzos pliajn 18 000 eŭrojn por la nova retejo dum la venonta jaro. Tion decidis la komitato en sia sabata reta kunveno, kiam estis aprobita la buĝeto por 2023. TEJO ne plu havas monon por pagi la laboron de la programisto.

La plej viglan diskuton dum la semajnfina komitata kunsido de UEA kaŭzis la sorto de la longe atendata nova retejo kaj administra sistemo de UEA, Akso. La preta solvo mendita de UEA devis esti liverita de TEJO jam antaŭ du jaroj, sed TEJO ĝis nun ne sukcesis prezenti ion, kion UEA pretas akcepti.

La demando leviĝis, ĉar al TEJO ekmankis mono por daŭrigo de la laboro pri Akso post kiam TEJO ĉi-jare ne ricevis la administran subvencion de UEA, kiu devis financi grandan parton de la buĝeto de la asocio. TEJO volas fini la laboron pri la projekto kaj transdoni la tuton al UEA, inkluzive de la respondeca oficisto, kies salajron TEJO ne plu povas pagi.

La problemo estas, ke UEA ne volas transpreni la respondecon pri la retejo antaŭ ol ĝia funkciado estos prezentita al la estraro. Tial la origina buĝeto de UEA por 2023 ankaŭ ne enhavis financadon por plua prizorgo de Akso, kio tre zorgigis aktivulojn de TEJO.

La prezidanto de UEA, Duncan Charters, diris, ke la estraro devos unue vidi la funkciadon de la sistemo:

– Ni prilaboris ĝin dum almenaŭ du jaroj, kaj la nuna situacio estas, ke ni ankoraŭ ne vidis la sistemon, kvankam ni ricevis certigojn, ke ĝi progresas kaj ke ĝi estos baldaŭ preta. Tamen la estraro ne vidis la rezultojn de tio, kaj pro tio ni estas meze de diskutado pri la estonteco. La ĉefa programisto Mia [Nordentoft] fakte devos daŭre deĵori dum kvar monatoj, ĉar ni devos doni antaŭaverton, se ni maldungus ŝin. Do ni simple nun esploras, kiu estas la preciza stato de la afero.

Efektive la programisto estas dungita ne de UEA sed de TEJO, kiu tamen ne plu havas monon por pagi la salajron. La respondeculo de TEJO pri la Akso-projekto, Tyron Surnon, atendis ke UEA transprenos la financadon post la jarŝanĝo.

– La informo, ke oni ne plu finance subtenos, estas novaĵo. Mi petis plurfoje, en septembro, oktobro kaj laste pasintmonate informon pri tio, kaj neniam ricevis konkretan respondon.

Li atentigis, ke la afero povas kaŭzi grandajn problemojn al TEJO.

– Se ni volus maldungi la ĉefprogramiston, ni devus tion fari kvar monatojn antaŭe. Do, se ni volus havi novan teknikiston en ni diru majo, ni devus fari la decidon nun, alikaze TEJO povus havi grandan financan perdon. Kaj kiel vi scias, la financa stato de TEJO estas tia, ke ni riskas bankroti, se ni ne bonorde faras tiajn decidojn.

Laŭ li la provlanĉo de la nova sistemo, kiun la estraro de UEA volas vidi antaŭ ol transpreni la sistemon, povus okazi ankoraŭ antaŭ kristnasko.

Fernando Maia, vicprezidanto de UEA, ne konsentis kun Tyron Surnon pri la mankohava komunikado.

– Efektive TEJO proponis al UEA ke UEA akceptu limdaton por lanĉi la tuton de Akso, kaj ni diris, ke ni diris, ke ni ne povas akcepti lanĉon sen vidi la tuton, ĉu ne? Ĉar tio, kion ni vidis, estis plene neplena, kaj tion ni diris al vi. TEJO indikis ke lanĉo venos komence de novembro. Poste TEJO parolis nenion pri tio. Poste ni eksciis, ke povus esti fino de novembro. Venis fino de novembro kaj informo aŭ kontakto pri lanĉo ne venis. Kaj nun ni eksciis, ke oni planas ekzemple por antaŭ kristnasko. Sed daŭre ni estas plene neinformitaj pri la afero, do tial ne eblas plene respondi pri la estonteco de Akso.

Tyron Surnon respondis, ke la manko de komunikado pri kiu li plendis temis specife pri la estonteco de la dungokontrakto de la ĉefa programisto.

– Ni diris jam en septembro, ke se UEA ekzemple volus ke alia teknikisto prizorgu Akson, oni devis jam fari tiun decidon en septembro. Ni havis plurajn retpoŝtajn komunikadojn pri tiu temo, kaj ĉar ne vere venis respondo, mi havis la impreson, ke oni ne havas alternativan planon. Pro tio estas iom surprize ke ne venas io ajn pri tio.

Laŭ li, ne temus pri rekta subvencio de UEA al TEJO, se UEA transprenus la salajrokoston.

– Ni finos niajn kontraktajn respondecojn, kio estas liveri la pretan sistemon. La problemo estas, ke kiel ĉiaj grandaj teknikaj projektoj, oni bezonas daŭran teknikan subtenanton. Kaj ankaŭ se oni volas novajn funkciojn, do iu devas prizorgi tion.

Hans Becklin, komitatano A por TEJO, proponis amendon de la buĝeto por ke UEA pagu almenaŭ parton de la salajro de la programisto.

– Neniu proponas, ke UEA pagu la tuton. Estos sistemo por ambaŭ organizaĵoj. Sed finfari ĉi tiun projekton estas ege riske por TEJO, ĉar TEJO havas je sia dispono ege ege malmultan kapitalon.

Rubén Sánchez, komitatano A por Argentino, demandis, kial en la buĝeto denove mankas mono por eldono de Jarlibro:

– Ĉu eblas uzi iom el la disponebla mono almenaŭ por eldoni Jarlibron en elektronika formo, kiel pdf, ĉar mi vidas ke la nova sistemo postulos multe da tempo por ekfunkcii?

Laŭ prezidanto Duncan Charters la demando pri tio, ĉu anstataŭ la Jarlibro UEA eldonu ĉiun trian jaron almanakon, estas “aktuala diskuto” en la estraro. La afero prokrastiĝis, ĉar oni atendis ke ĝi estos solvita de Akso, kiu laŭ la originala plano devis aŭtomate produkti prespretan jarlibron.

– Tio teorie eblas, sed ĝuste tio apartenus al la eldonaj funkcioj, do ni devus aldone investi, kaj ni devus havi laborfortojn. En la nunaj kondiĉoj tio estus ege komplika, diris ĝenerala direktoro Martin Schäffer.

Alexsandro Cesário, komitatano B el Brazilo, ne subtenis la ideon grandigi la buĝetitan deficiton de UEA per aldonaj elspezoj por programista salajro:

– Estas granda problemo, ĉar temas pri projekto, kiu jam okazas de tri jaroj, kaj UEA jam elspezis preskaŭ cent mil eŭrojn kaj ni vidas preskaŭ nenion kaj la aferoj ne bone disvolviĝas.

Li miris pri la ideo dungi apartan programiston por prizorgi komputilan sistemon kiu devis malpliigi la bezonon de dungitoj.

– UEA reduktis sian laborforton por redukti la deficiton. Se ni nun konsideras kontrakti plentempe dum monatoj aŭ jaroj novan funkciulon kiel programiston, tio ne estas afero kiun ni povas akcepti, ĉar tio certe alportos al UEA novan deficiton.

Hans Becklin opiniis, ke lia propono pri aldono de 18 000 eŭroj al la buĝeto por pagi programistan salajron estas necesa por ke la jam investita mono ne estu forĵetita.

– Laŭ mia kompreno la estraro de TEJO pretas pagi la alian duonon, por ke ni vere havu plentempulon. Se tio montriĝos troa investo, oni povos modifi, sed ni maldungis kaj preskaŭ likvidis la tutan Centran Oficejon, supozante ke venos teknologia revolucio al UEA. Sen la finfaro de tiu ĉi sistemo tio ne okazos. Kompare kun la jamaj investoj en Akson, kiuj superas 70 000 eŭrojn, mi kredas ke 18 000 estas tre, tre malmulte.

Por financi la aldonan elspezon Becklin proponis altigi la buĝetan deficiton al 49 000 eŭroj, redukti la estrarajn vojaĝkostojn je 1 000 eŭroj kaj ĝustigi la prognozon pri la membraro en pli optimisma kaj laŭ li pli realisma direkto.

Vicprezidanto Fernando Maia atentigis ke la vojaĝkostoj de la estraro jam estas tre malaltaj. La prognozon pri la membraro li ne volis ŝanĝi, kaj li krome protestis kontraŭ la vorto ”stagni”, kiun Becklin uzis pri la membrara prognozo de UEA, kompare kun la lastatempa kresko en la membraro de TEJO:

– UEA ne stagnas, kaj ankaŭ TEJO ne kreskas per la forto de la naturo. Estas klopodo de UEA rejunigi sian membraron, UEA aktive atentas pri junaj membroj kaj varbas ilin. Ĉirkaŭ 200 membroj de TEJO venis per la kurso por hispanparolantoj de la Amerika komisiono, Maia diris.

Laŭ li malgranda membronombro de TEJO longe estis granda problemo por UEA, interalie ĉar oni volis, ke la revuo Kontakto atingu pli da legantoj.

– Libera Folio uzis tiun terminon ”TEJO kreskas, UEA stagnas”, sed tio montris grandan malscion de la homoj en Libera Folio, ĉar estas strategia celo de UEA rejunigi sian membraron kaj subteni TEJO-n. Do ni faras tion kun granda ĝojo. Nia celo estas, ke TEJO atingu en Eŭropo 5 000 membrojn. Do UEA laboras por tio, kaj tiamaniere vi vidos ke UEA kaj TEJO kreskos kune.

Michael Boris Mandirola, komitatano A por Francio kaj antaŭa prezidanto de TEJO, argumentis ke ajna kompleksa komputila sistemo bezonas daŭran prizorgadon.

– Oni devas akcepti, ke se oni volas teknikan sistemon, tiu teknika sistemo havas prizorganton kaj tiu prizorganto havas kostojn. Tio ne estas specifa afero por Akso.

Estrarano Amri Wandel principe konsentis, sed ne volis ŝanĝi la proponatan buĝeton, ĉar la tuta afero pri Akso laŭ li ankoraŭ ne estas sufiĉe klara.

– Mi aŭdas kun iom da maltrankvilo tiujn asertojn. Certe ĉiuj parolantoj flanke de TEJO pravas, ke estas bezonata komputila sistemo. Aliflanke UEA ne povas kvazaŭ subskribi blankan ĉekon.

Wandel atentigis, ke la sistemo en la nun proponata formo ne ŝajnas plenumi ĉiujn bezonatajn taskojn:

– Mi absolute subtenas tion, kion oni diris pri la Jarlibro. Kial ni ankoraŭ ne faris paŝon eble estas, ĉar la solvo laŭpromese devis esti antaŭ la sojlo de nia pordo. Do tiu Akso, kiu estas jam du jarojn atendata, solvus la aferon preskaŭ aŭtomate, se ĝi estas tiel bona kiel oni promesas.

Hans Becklin ne konsentis kun Amri Wandel pri tio, ke la buĝeto proponata de la estraro estis bone pripensita:

– La estraro ne enmetis en ĉi tiun buĝeton la lanĉon kaj plutenadon de tiu longe sopirata programo kaj sistemo. Do, por mi la ideo, ke la buĝeto estas bone pripensita, eble ĝi estas ĝusta pri pluraj punktoj, sed aŭ oni mensogas pri la deziro financi ĉi tion, aŭ oni ne pripensis la nunan formon de la buĝeto. Iu ajn el tio estas neakceptebla por mi persone kaj por TEJO.

Fine de la longa diskuto la sanĝo de la buĝeto proponita de Hans Becklin iom surprize estis akceptita per 15 jesaj voĉoj, 10 neaj voĉoj kaj 7 sindetenoj. Sekve al la buĝeto de UEA estis aldonitaj 18 000 eŭroj por salajro de programisto, kaj la buĝetita deficito por 2023 iĝis 49 000 eŭroj.

– Nun la pilko estas en la kortoduono de TEJO, nun estas sufiĉaj rimedoj en la buĝeto. Sed tio ne devigas UEA al io, UEA rajtas esti postulema kaj atendi baldaŭan novaĵon de nia estraro, Hans Becklin komentis post la decido.

Cetere la buĝeto de UEA enhavas malmultajn surprizojn. La kostoj de la domo en Nieuwe Binnenweg 176 en ĝi estas duonigitaj kompare kun 2022, ĉar oni atendas, ke iam meze de la jaro la domo estos vendita. Tamen pri tio ankoraŭ mankas certeco. La buĝeto de la libroservo restas tute senŝanĝa, kio ŝajnas indiki, ke daŭre mankas klareco pri la kondiĉoj, laŭ kiuj la libroservo povos esti transdonita al ekstera prizorganto.

Pli pri la temo:

• UEA ne kontentas pri sia nova retejo (2022)
• Nova retejo de UEA eble aperos en septembro (2022)
• UEA jam pagis 70 000 eŭrojn por nova retejo (2020)
• UEA promesas novan retejon ene de kelkaj monatoj (2018)
• UEA komencas renovigon de sia retejo (2017)
• Komitato akceptis elspezon de 100.000 eŭroj por retejo (2013)

Eventa Servo disvastigos informojn pri Esperanto-eventoj per la adreso Esperanto.events.

Antaŭ kelkaj tagoj, la teamo de Eventa Servo de UEA akiris kaj ekuzis la retadreson Esperanto.events por ankoraŭ pli vaste komuniki pri Esperanto-eventoj en la mondo.

Ili opinias, ke esperantistoj ne sufiĉe ofte uzas la vorton Esperanto en komunikado al ekstera mondo. Eventa Servo estas nuntempe tre konata retejo – en tradicia eŭropa Esperantujo… Sed kiam komencanto aŭ eksterulo interesiĝas pri Esperanto-eventoj, oni tajpos en la serĉujo de Google ne “Eventa Servo”, sed… “Esperanto events” – aŭ ion tian. Do gravas laŭ ili, por la plua disvastigo de Esperanto en la mondo, ekuzi la novan retadreson.

Robin van der Vliet nome de UEA mendis kaj agordis la domajnon Esperanto.events sur sia servilo, kaj funkciigis jenajn plusendajn ligilojn por ĉiuj landoj (!) de la mondo: ca.esperanto.events, de.esperanto.events, be.esperanto.events kaj tiel plu. Sub tiuj ligiloj aperos eventoj en la koncernaj landoj, kondiĉe ke estas tiaj.

Estas ankaŭ ligiloj por ĉiuj kontinentoj: eŭropo.esperanto.events kaj tiel plu. Temas pri plusendaj ligiloj; do ne gravas, ĉu oni tajpas eŭropo, euxropo, europo aŭ eĉ europe – ĉio funkcias.

Robin ankaŭ jam agordis ligilojn por kelkaj Esperanto-organizoj (UEA.esperanto.events, same TEJO, BEMI, ILEI kaj Gresillon) Estas senfina nombro de eblaj subdomajnoj; tiaj ligiloj multe helpos por pli rapide aliri informojn pri Esperanto-eventoj en nia ĉiam pli rapidiĝanta mondo.

Yves Nevelsteen

Eventa Servo estas la ĉefa projekto de Fonduso Instigo, kiun Yves Nevelsteen kreis kun la celo kolekti donacojn por liveri profesiecajn retajn servojn en Esperanto.