Laŭ la ĵus aperinta estrara raporto, UEA de la jaro 2020 ne havis deficiton, spite la nuligon de la Universala Kongreso en Montrealo. La plusa saldo en la spezokonto estis atingita helpe de donacoj al la ĝenerala kaso, pro maldungoj, kaj pro granda pandemia subvencio de la Nederlanda ŝtato.

La okpaĝa estrara raporto aperas en la junia numero de la revuo Esperanto, kaj estas krome elŝutebla en la retejo de UEA. Spite sian amplekson la raporto efektive enhavas malmultajn novajn informojn. Tamen interesa estas la parto pri financo. Jen ĝia ĉefa alineo:

La financa evoluo estis surprize bona, kun pluso. Enspezoj (antaŭ kreo de rezervoj) superis elspezojn je 41 354,15 €. La buĝeto antaŭvidis deficiton de 42 238,35 € (antaŭ kreo de rezervoj). La bona rezulto estas ĉefe pro tri kaŭzoj: redukto de kostoj pro salajroj, multaj donacoj pro solidaro kaj fido de la membroj (kun rekordo de 30 097 € por la ĝenerala kaso, ĉefe pro la VK kaj Alianco 365) kaj akiro de subvencio de la nederlanda ŝtato, kadre de speciala programo por organizaĵoj kaj entreprenoj suferintaj enspezo-perdon dum 2020 pro la pandemio. De tio UEA ricevis 29 486 €.

La donacoj de la membroj al la ĝenerala kaso kaj la subvencio de la Nederlanda ŝtato do sume egalas al 59 583 eŭroj. Sen tiuj eroj la spezokonto de UEA por 2020 do supozeble montrus deficiton de 18 229 eŭroj. Tamen la prezentitaj ciferoj estas iom enigmaj.

La estrara raporto ne klarigas, kiel la nuligo de la Universala Kongreso en 2020 influis kaj influos la ekonomion de la asocio. Mankas ankaŭ la kompletaj financaj raportoj, kiuj estas grava parto de la estrara raporto. Tiujn oni promesas publikigi en la julia-aŭgusta numero de la revuo Esperanto.

En la buĝeto de UEA por 2020 oni antaŭvidis, ke la ĝenerala kaso gajnos 45 000 eŭrojn pro la kongresaj kotizoj. Eĉ se parto de tiu mono estis ricevita antaŭ la nuligo de la kongreso, tiu enspezo grandparte forfalos, ĉar la aliĝintoj rajtos uzi la monon por pagi kotizon por alia kongreso.

Sekve ne vere klaras, kiel eblas, ke la efektive buĝetita deficito de 62 890 eŭroj ŝajne ne kreskis, sed male tute malaperis.

Krome ne klaras, kiel la estraro kalkulas pri la ”kreo de rezervoj”, kaj kion fakte signifas la ciferoj en la estrara raporto, laŭ kiu estis buĝetita deficito de 42 238,35 eŭroj. Tia sumo ne troveblas en la buĝeto por 2020.

Kion la nun prezentitaj ciferoj efektive signifas, eblos scii nur, kiam aperos la plenaj financaj raportoj. Eventuale la diferenco iel rilatas al la lastmomenta decido, farita en decembro 2020, pri starigo de rezervo por ”sekurigi la estontecon de la Oficejo, Biblioteko, Libroservo kaj aliaj servoj”.

Ĉiukaze ŝajnas, ke la granda subvencio de la Nederlanda ŝtato, preskaŭ 30 000 eŭroj, havis gravan signifon por la ekonomio de UEA en la unua pandemia jaro. Gravas evidente ankaŭ la fakto, ke oni nun kolektas donacojn al la ĝenerala kaso, do la kurantaj elspezoj, kaj ne al la strategiaj fondusoj.

Krom la ne tute klaraj ciferoj en la tre konciza ero pri financoj, la estara raporto enhavas multajn pufajn vortojn pri la grandaj sukcesoj de UEA. ”Malgraŭ la defioj, 2020 estis sukcesa jaro por la Asocio. Elstaraj atingoj
okazis pro mondskala kunlaborado”, ĝi konkludas.

Kelkloke la raporto aliflanke estas neatendite konciza. Pri la evoluo de la membraro aperas nur du frazoj. En la sekcio “komisionanoj kaj komisiitoj” aperas nur la jena teksto: ”Fortigas la laboron pluraj sindonemaj komisionanoj kaj komisiitoj, kelkaj menciitaj tra la raporto, kiuj helpas antaŭenigi la celojn de UEA. Koran dankon al ĉiuj!”

Inter la dek ĉefaj sukcesoj estas listigataj “premiceremonia festo de la Belartaj Konkursoj”, la elektiĝo de la vicprezidanto de UEA kiel Esperantisto de la jaro kaj la “Virtualaj Regionaj Tagoj de la 5 kontinentoj”.

Inter la defioj por 2021 la estrara raporto mencias “proponi novan Strategian Laborplanon”, “publikigi la renovigitan administran sistemon AKSO” kaj “daŭrigi la financan resanigon de UEA”.

La nuna strategia laborplano de UEA ĉesis validi en 2017 kaj preskaŭ nenio el ĝi estis realigita.

La “administra sistemo AKSO” el la vidpunkto de ordinaraj membroj pli-malpli egalas al la nova retejo de UEA, pri kies realigo oni decidis en 2013. Laŭ la lasta progresraporto de la estraro ĝi estas “teknike preta”, do ne klaras, kial ĝia publikigo estus “defio”.

Tre baldaŭ la Esperanta Vikipedio atingos novan rekordon: 300 000 artikoloj. Sed ĉu plej gravas la kvanto aŭ la kvalito de la artikoloj, kaj ĉu ekzistas rilato inter tiuj du? Sojle al la nova atingo Libera Folio intervjuis Michal Matúšov, unu el la ĉefaj aktivuloj de la Esperanta Vikipedio.

Michal Matúšov, en Esperantujo pli konata sub la nomo KuboF Hromoslav, de pli ol dek jaroj aktive laboras pri Vikipedio, unue en sia denaska lingvo, la slovaka, poste ĉefe en Esperanto. Ni petis lin klarigi, kiel kreskas Vikipedio kaj kial ĝi daŭre kresku.

– Unue, mi komencu per tio, kiujn eblojn ni reale havas. Vikipedio estas malfermita kaj ebligas redaktadon al ĉiu ajn kun bonaj intencoj kaj kapabloj. Ne ekzistas iu centra organo aŭ organizo, kiu rajtus dikti kion kontribuantoj faru. Eĉ la Vikimedia organizo kiun mi prezidas, Esperanto kaj Libera Scio, servas nur por faciligi laboron, kaj ekzemple la konkursoj kiujn ni organizas nur atentigas pri specifa laboro, sed ne devigas fari ĝin.

– Fine estas la unuopaj kontribuantoj kiuj decidas ĉu ili verkas novajn artikolojn, redaktas malnovajn aŭ faras fonan laboron. Tiun liberecon ni nek povas nek volas forigi. Antaŭnelonge estis publikigita raporto, laŭ kiu la kvanto de aktivaj kontribuantoj tendencas velki kun starigo de protektaj muroj en formo de tro limigaj reguloj kaj simile.

Tamen via organizaĵo alvokas al verkado de novaj artikoloj, por ke oni atingu la ciferon 300 000. Kial laŭ vi gravas, ke la Esperanta Vikipedio atingu laŭvican kvanton de artikoloj? Iuj ja kritikas la kvaliton de la artikoloj kaj opinias, ke pretere oni plibonigu la jaman enhavon.

– Kiam ni alvokas al verkado de novaj artikoloj, ni celas altkvalitajn artikolojn. La erao kiam oni povis publikigi 1 frazon kaj nomi ĝin artikolo estas jam longe for kaj tiaj “artikoloj” vere ne helpus.

– Kaj kial gravas atingo de nova kilometroŝtono? Parte simple pro tio, ke Vikipedio tiel kovros pli multajn aferojn kaj donos al la esperantistoj utilajn informojn pri pli multaj temoj. Kaj tio per si mem pliriĉigas la Esperantan komunumon. Sed, ja, estas ankaŭ alia kialo – pli emocia. Atingo de ronda sojlo per novaj altkvalitaj artikoloj montras kaj al Vikipedianoj mem, kaj al la Esperanta komunumo, ke ni tion kapablas fari kaj sukcesas. Kiam oni venas al tia sojlo, oni nature plirapidigas kreadon de novaj artikoloj; sed dum kutima tempo oni pli atentas pri jamaj artikoloj kaj plibonigas ilin.

– La kampanjo Vikipedio 300 000 (subtenata de UEA, ELiSo, ILEI, E@I kaj la Fonduso Instigo), tio estas ankaŭ bona okazo inviti esperantistojn, kiuj ankoraŭ ne kontribuis al Vikipedio. Kiam tiuj homoj gajnos bazan sperton pri redaktado, kaj poste rimarkos eraron en artikolo, ili jam scios, ke supre de la artikolo estas butono “Redakti”, kiun ili povas alklaki, redakti la tekston kaj konservi la artikolon ene de minuto.

– La kampanjo ankaŭ provizas aktivulojn kaj organizojn per ebloj pripensi, kiel ili povas nur iomete adapti sian jaman agadon por fari du trafojn per unu pafo. Ekzemple kiam ili sekvafoje organizos renkontiĝon kaj verkos materialojn pri la vidindaĵoj de la urbo, oni povas jam ekde komenco decidi fari la tekston sub libera permesilo kaj aldoni ĝin al Vikipedio (aŭ la frata projekto Vikivojaĝo).

Verŝajne estas multaj esperantistoj, kiuj pretus foje iom kontribui al Vikipedio pri siaj specialaĵoj, sed ne scias, kiel fari kaj kie komenci. Kion vi konsilas al ili?

– La kutimaj nuntempaj redaktantoj, inklude tiujn plej elstarajn, unue trovis kelketajn bazajn informojn pri redaktado kaj poste provadis kaj lernis. Komence vi faros plurajn erarojn, kaj lernos el ili – tio estas natura kaj bona. Fakte, grandaj fuŝoj estas ripareblaj multe pli simple kaj rapide ol eblas ilin fari.

– Bona, kvankam jam signife datiĝinta, superrigardo pri unuaj paŝoj estas la libreto “Manlibro pri Vikipedio” de Ziko van Dijk, disponebla plene ankaŭ rete. Post lego de la libreto mi baze rekomendas: registriĝu, komencu per korektado de misoj por alkutimiĝi al la labormaniero. Antaŭ ol vi pli spertiĝos, novajn artikolojn prefere traduku ol verku dekomence. Mi rekomendas la ilon EnhavTradukilo, kiu plisimpligas la laborfluon, kaj, plej grave, estu kuraĝa kaj ĝuu la verkadon!

– Mi rekomendas komence verki pri aferoj, kiujn vi ŝatas, sed eble vi poste volos iom defii vin por kreski kaj elektos temon ekster via baza intereskampo. Denove, akceptu, ke vi foje fuŝos – tio apartenas al lernado – kaj atentu pri komentoj de aliaj uzantoj, kiuj ofte helpos vin pri iuj detaloj aŭ rekomendos plibonigojn.

Kiom restas ĝis la celo? Se oni ĝin atingos, kun kiuj alilingvaj Vikipedioj oni povos kompari la Esperantan?

– Kiam mi skribas, mankas proksimume 3 500 artikoloj por atingi 300 000. La pozicioj de Vikipedioj laŭ la kvanto de artikoloj ne ŝanĝiĝas aparte ofte, precipe ekde ĉirkaŭ 100 000 artikoloj. Do la Esperanta Vikipedio pli-malpli restos kun la samaj amikoj kiel dum la lasta tempo. Iom pli multajn artikolojn havas la malaja, la ĉeĉena, la eŭska, la turka kaj la rumana. Iom malpli estas ĉe la hebrea, la armena, la bulgara, la tatara kaj la dana.

– Se la rapideco estus sama, la Esperanta Vikipedio “antaŭkurus” la malajan post ĉ. 6 jaroj; la ĉeĉenan (se ili ĉesus amase kreadi artikolojn per robotoj) post 3 jaroj; kaj la diferenco inter nia kaj aliaj pligrandiĝus. Male, probable la hebrea antaŭkuros la Esperantan ankoraŭ ĉi-jare; la diferenco ĉe la armena restos pli-malpli sama; kaj la diferenco kun aliaj pligrandiĝos (se oni ĉesos amase kreadi novajn artikoloj per roboto en la tatara).

– Kaj rilate al plibonigado de la jama enhavo mi povas diri: tio ja okazas, kvankam eble ne tiom rapide, kiom iuj volas. En Vikipedio ni havas diraĵon “Ĉu vi demandas, kial plu estas tiu aŭ tiu eraro en Vikipedio? Ĉar vi ĝin ne korektis!” Kiel mi skribis, Vikipedio estas malfermita, kaj se vi opinias, ke al iu artikolo io mankas, vi ŝajne estas la plej taŭga persono por tion aldoni!

Pli pri la temo

• Du jardekoj kun la Esperanta Vikipedio
• La Esperanta Vikipedio atingis 200.000 artikolojn

En sia vidpunkta artikolo akademiano Tatjana Auderskaja argumentas, ke Esperanto esence malsamas de aliaj lingvoj, havante trajtojn de intelekta ludo. ”Kreante vorton, ni kreas ankaŭ la mondon post ĝi”, ŝi skribas. Sed tial Esperanto estas facila nur por homoj kreaj kaj inventemaj. Tial ĝi laŭ ŝi neniam povos iĝi lingvo por ĉiuj.

Regule reaperas la diskuto: “Ĉu estas facila nia lingvo Esperanto?”

Sed ĉiam ĝi sin bazas sur unusola kruro: oni pristudas la trajtojn de la lingvo mem. Tamen lernas ja lingvon homoj. Kaj oni ja fakte devas esplori tute alian, ŝajne neniam pristuditan flankon de la problemo: ĉu facila por la homoj estas la lingvo?

Kaj tio estas tre interesa demando, se temi pri Esperanto. Oni konstante rezonadas pri klara strukturo de la lingvo, pri sistemeco de vortklasoj, kio ege plifaciligas la lernadon de Esperanto.
Jes, sed por kiuj plifaciligas?

Ja plimulto de la homoj absolute ne konscias pri ajna lingva strukturo kaj ne komprenas pri vortklasoj. Ili uzas lingvon senkonscie, kiel aĵon. Por ili, ekzemple, tablo povas esti ligna, ronda, kuireja ktp, sed ili ne povas percepti la vorton “tablo”, kiu havas kiel ecojn singularon, nominativon, substantivon (kaj en certaj lingvoj ankaŭ deklinacion, genron kaj tiel plu).

Tiu abstrakta, lingva dimensio ne ekzistas en multaj mensoj, por ĝi simple ne estas loko en ili. Tion bone komprenis Bertilo Wennergren en sia PMEG, kiam li inventis tiujn vortformojn kiel “a-vorto”, “o-vorto” kaj tiel plu, transigante la lingvajn nociojn al aĵa mondo, kie oni povas vidi kaj tuŝi ilin.
Sed por legi kaj kompreni PMEG, oni devas jam bone koni la lingvon, kies reguloj estas klarigataj en la libro; do, la magia cirklo, ĉu ne?

Alia problemo, same tuŝanta la mensojn de lernantoj, estas la kreivo de Esperanto (kion oni formale nomas “skemeco”). Jes, Zamenhof mem pritaksis kiel la plej grandan avantaĝon de Esperanto ĝian krean karakteron, aŭ “elpensadon de regula vortfarado”.

Ajna uzanto povas mem krei vortojn el la pretaj konstruelementoj, kvazaŭ el infanaj kubetoj kunmeti novajn vortojn. Kaj ajna uzanto povas kompreni la signifon de nova vorto, dismetante ĝin je apartaj vorteroj.

Mi ne vane menciis infanajn kubetojn: Esperanto estas ludo*, granda krea ludo de plenpova intelekto, kiu ĝuas sian potencon, kreante novajn vortojn, novajn sencojn, novajn mondojn. Se kognado kaj pensado okazas ene de lingvo, do ankaŭ lingvo mem povas krei novajn terenojn por kogno kaj penso. Kreante vorton, ni kreas ankaŭ la mondon post ĝi.

Kaj se ne ŝvebi en empirio – kia belega mens-disvolviga ludo por komencantoj: mem krei kaj kompreni novajn kunmetitajn vortojn! Kia intelekta ĝuo!

Sed por kiuj? Ĉu multaj kapablas akcepti ĝin? Post multjara instruado de Esperanto kaj aliaj fremdlingvoj, kristaliĝis firma konvinko, ke por tre multaj homoj estas pli facile enparkerigi senpense kaj obeeme dekojn da fremdaj vortoj, ol memorfiksi nur unu radikon kaj algoritmon, laŭ kiu oni povas mem krei multnombrajn vortojn. Homoj ne volas aŭ ne povas streĉi la cerbon, serĉi novan agmanieron, se eblas iri laŭ la kutima vojo.

Tial ajna nacia lingvo povus esti por multaj lernantoj pli facila ol Esperanto: ĝi ja ne postulas komprenemon, inventemon, kreemon, liberan pensadon, sed nur la konatan manieron, laŭ kiu oni agis dum miljaroj: laŭŝtupan memorfiksadon.

Do, tiu nekutima trajto de Esperanto povas eĉ forpeli “simplajn homojn”, kiuj ne alkutimiĝis al cerbostreĉoj. Jen, vidu: oni promesis al ili “simplan lingvon” – sed mensogis ja, ĝi ne estas “simpla”, estas nekutima, en ĝia kadro oni sentas sin maloportune kaj incitite, ĝi postulas ĉiupaŝe kompreni kaj krei. Kompreneble ja, ke tre multaj forkuras de ĝi, seniluziigitaj.

Do, ĉu estas facila nia lingvo Esperanto? Por kreantoj – jes; sed ĉu multas sur la Tero kreantoj? Tial, neniam venos la Fina Venko, kiam la tuta homaro alproprigos Esperanton; tiu procentaĵo, kiu ekzistas nun, estas, verŝajne, la justa procentaĵo de tiuj, kiuj volas kaj povas uzi “nian karan lingvon”. Esperanto – ne por ĉiuj.

Tatjana Auderskaja

* Laù opinio de Johan Huizinga, la ludo povas koncerni sciencon, morojn kaj vivaranĝon, justicon, religion, militon… La ludo estas libera homa agado, kiu eliras el la kadro de la ĉiutaga vivo kaj ne eblas sen reguloj. Lingvon li ne menciis, sed tre trafe rimarkis pri reguloj. “Nova filozofia enciklopedio” difinas ludon kiel unu el ĉefaj formoj de memsufiĉa agado, kiu donas al partoprenantoj plezuron kaj ĝojon. Ĝi ankaŭ estas uzata kiel trejnilo por sportistoj, militistoj. Fakte, ĝi ĉeestas en ĉiuj sferoj de la materia kaj spirita kulturo. (Noto de la aŭtoro)

Pli pri la temo

• Ĉu vere Esperanto estas facila lingvo?
• Buller: ”Lerni Esperanton plej gravas”
• Ĉu Esperanto degeneras?

Ekde aprilo 2021 per Duolingo eblas lerni ankaŭ la jidan lingvon. Samkiel inter esperantistoj, ankaŭ en la jidlingva komunumo la apero de la amata lingvo en la reta platformo vekis kontraŭdirajn reagojn. Ni petis Sebastian Schulman rakonti pri similaĵoj kaj diferencoj inter la du tutmondaj lingvokomunumoj kaj ilia sinteno al Duolingo.

Libera Folio: Kia estas via persona rilato al la jida kaj Esperanto?

Sebastian Schulman: – Profesie kaj persone, la jida lingvo estas fundamenta parto de mia vivo. Mi laboras kiel ĉefdirektoro de KlezKanada en Montrealo, kiu estas elstara jidkultura organizaĵo, mi tradukas jidan literaturon anglen, kaj mi instruas pri la juda historio kaj jida kulturo en diversaj kuntekstoj.

– Antaŭ pluraj jaroj mian partneron mi renkontis en kunveno de junaj parolantoj de la jida. Ŝi doktoriĝis pri la jida kaj laboras kiel direktoro de la Jidlingva instituto ĉe la Centro de jidaj libroj (Yiddish Book Center) en Masaĉuseco, Usono. La lingvo sonas sekve ankaŭ hejme. Malgraŭ ke ni ambaŭ ne parolis la lingvon infanaĝe, la jida estas nun la denaska lingvo de nia filino. Ni tri partoprenas ofte en multaj jidkulturaj eventoj en Montrealo kaj tra la mondo. Ĝi estas por ni vere familia kaj komunuma afero!

– Esperanton mi ekkonis pere de mia intereso pri la jida kaj pri la historio de juda lingva politiko en orienta Eŭropo en la 19-a jarcento, en kiu Zamenhof mem aktive partoprenis. Mi komencis lerni Esperanton rete kaj pliprofundiĝis en la lingvo kaj kulturo ĉe NASK. Verdire ekde mia translokiĝo al Montrealo antaŭ tri jaroj, maloftas nun por mi partopreni aktive en Esperantujo, sed mi tamen legas kaj tradukas Esperantan literaturon (mia angligo de Kroata milita noktolibro de Spomenka Štimec aperis en 2017) kaj lastatempe mi estraraniĝis ĉe Esperantic Studies Foundation.

Kiajn similecojn kaj diferencojn vi vidas inter la du lingvokomunumoj?

– Unuflanke, la du lingvokomunumoj tre similas. Ambaŭ komunumoj altiras vastan internacian kaj intergeneracian publikon. Ambaŭ komunumoj enhavas similan malferman, bonvenigan etoson, kiu enirigas homojn ofte kun similaj principoj aŭ ekscentraĵoj, ofte homojn kiuj sentas sin ekster la kutima ĉirkaŭa kulturo.

– Male al pluraj naciaj lingvoj, en la jida kaj la Esperanta komunumoj, oni havas la senton ke la studantoj, eĉ komencantaj, povas plene partopreni en kaj kontribui al la kulturo. Pli profunde, oni povas paroli pri la judeco kaj jideco de la Zamenhofa projekto mem. La influo de la jida sur Esperanton, kaj lingvistike kaj koncepte, evidentas, kiam oni situigas Zamenhofon en lia politika kaj socia kunteksto historie. Esther Schor plue, pli detale, kaj belege skribas pri la juda aspekto de Esperanto en ŝia lastatempa libro Bridge of Words.

– Alifanke tamen, la du lingvokomunumoj ege diferencas. La jida lingvo estas heredaĵa lingvo kun centmiloj da denaskaj parolantoj, ĉefe en la religia komunumo de ĥasidoj. Kaj la jida havas ankaŭ sian propran historion, kiu ampleksas pli ol mil jarojn, rekte ligitan kun la historio de juda migrado de la Mezoriento ĝis Eŭropo kaj tra la mondo. Multegaj nejudoj parolas kaj uzas la jidan, kaj ili ludas gravan, integrigan rolon en la hodiaŭa jida kulturo, sed la lingvo estas intime ligita kun la pasinteco, estanteco kaj estonteco de la Aŝkenazo-juda popolo.

Kion vi scias pri la fono de la jida kurso en Duolingo? Kiuj ĝin instigis, kaj ĉu eblas jam ion scii pri la studantoj? Kiam aperis tiu kurso?

– La jida kurso en Duolingo aperis proksimume antaŭ unu monato, kaj per ĝi lernas jam (laŭ la Duolinga retejo) 222 miloj da homoj. Oni devas gratuli la tri kurskonstruantojn pro ilia grandega laboro. Ili estas ĉiuj denaskaj parolantoj – du ĥasiddevenaj kaj unu el “jidista” familio (nepino de fama jida lingvisto) – kiuj volis, almenaŭ laŭ mia kompreno, simple pli disvastigi la lingvon kaj plifaciligi ĝian lernadon.

– Estas malfacile diri ion ĝeneralan pri la du centmiloj da studantoj de tiu kurso! Tamen ŝajnas al mi el la publikaj diskutoj je Facebook kaj Twitter, ke multaj el ili interesiĝas pri la kurso ĉar la jida lingvo estas parto de ilia persona aŭ familia heredaĵo kaj ĝi ebligis ilin preskaŭ senzorge iomete esploreti parton de sia identeco. Ŝajne multaj studantoj apartas ankaŭ al tiu grupo de lingvaj scivolemuloj, kiuj amas lerni iun ajn lingvon ĉe Duolingo.

En la jida komunumo aperis kritikoj pri la kurso. Pri kio temas, laŭ vi?

– Estas proverbo en la jida, ke inter du judoj ekzistas tri opinioj. Do, mi ne tiel surpriziĝis, kiam ekis la debatoj kaj disputoj pri la kurso. La plej laŭtaj kritikoj temas pri la dialekto de la kurso. Post enketo kaj publikaj diskutoj je sociaj retoj la kurskonstruantoj decidis kombini la prononcon de la ĥasida dialekto (la plej parolata dialekto nuntempe kun centmiloj da denaskaj parolantoj) kun la skribo de la “normigita lingvo”.

– Kreita en Pollando en 1925 fare de la YIVO-Instituto, la normigita lingvo estas konstruita kun aspektoj de multaj tiam disvastiĝintaj dialektoj. Malgraŭ ke la YIVO-dialekto sufiĉe raras kiel ĉiutaga lingvo, oni uzas ĝin de jardekoj en preskaŭ ĉiuj akademiaj kaj literaturaj kuntekstoj ekster la ĥasida komunumo. La ĥasida komunumo uzas sian dialekton por paroli kaj por krei abundajn kvantojn da enkomunumaj kulturaĵoj, sed pro religiaj kialoj la ĥasida estas normale fermita al eksteruloj.

– La kritikoj pri la kurso konsekvence zumas pri la imagitaj pureco kaj utileco de la respektivaj dialektoj kaj pri la “nematura” kunmiksaĵo de la du dialektoj. Subtekste, mi pensas ke la kritikoj montras profundajn zorgojn en la ĝenerala usona juda komunumo pri religieco, kultura asimilado, kaj la supozata perdo de aŭtentikeco.

Kiam aperis multaj lernantoj de Esperanto en Duolingo, iuj esperis pri granda alfluo de novuloj, dum iuj aliaj timis, ke Duolinguloj sen kono de la tradicia esperantista idearo diluos la movadon. Ĝis nun tamen simple ne aperis la novaj amasoj. Ĉu la timoj en la jida komunumo povas esti same troigitaj?

– Duolingo estas bona ilo por lingva lernado, sed laŭ mi ĝia ludeco kaŝas la fakton ke vere lerni lingvon finfine ne eblas sen la socia kunteksto de tiu lingvo mem, kaj ke vere lerni lingvon ĝis supera nivelo estas ofte grandega, malfacila laboro. Mi esperas ke Duolingo en la jida altiros novulojn al nia komunumo kiuj ekvolas fari tiun laboron.

– Sed, kiel oni jam vidis en Esperantujo, mi kredas ke la amasoj da lernantoj ne eniros la lingvokomunumon kaj la dialektaj miksaĵoj aŭ aliaj “Duolingaĵoj” sekve apenaŭ povus ŝanĝi aŭ “dilui” nian komunumon. Sed kio okazos se mi ne pravas? Mi pensas, ke tio estas nenio timinda. La jida kulturkomunumo estas granda, diversa, kaj malfermita, kaj, kiel montras nia diaspora historio, tute adaptiĝema. Al tiuj novuloj mi dirus: zayt hartsik bagrist, bonkoran bonvenon.

Pli pri la temo

• Ponto el vortoj donas novan bildon de Esperantujo
• Plumamikoj kaj kvinjaraj planoj
• Finlernintoj de Duolingo duoble superas UEA-n
• Esperanto furoras en renkontiĝejo de Duolingo

La nuligo de la ĉi-jara Universala Kongreso estis anoncita la 26-an de aprilo, sed jam longe antaŭ tio UEA komencis plani retan kongreson, rakontas vicprezidanto Fernando Maia en intervjuo de Libera Folio. La nuligo estas finance malfavora al UEA, sed aliflanke la asocio ricevis pandemian subvencion de la nederlanda ŝtato.

Jam la duan sinsekvan fojon la Universala Kongreso de Esperanto devis esti nuligita pro la daŭranta kronvirusa pandemio. Venontfoje ĉeesta Universala Kongreso ŝajne okazos en Montrealo en 2022. Same estis jam nuligita la ĉi-jara IJK, kiu devis okazi en Ukrainio.

La kongreso en Montrealo origine devis okazi en 2020, sed ĝia nuligo iĝis konata la 4-an de aprilo tiujare. Anstataŭs ĝin la unua Virtuala Kongreso dum la unua semajno de aŭgusto 2020. Aldone okazis ampleksa aro de retaj aranĝoj sub la komuna nomo Monda Fest’, ekde la 20-a de junio ĝis la 20-a de septembro.

Ĉi-jare la programo estos pli tradicia, eĉ se nur reta: anstataŭ la ĉeesta IJK okazos reta IJK, kaj anstataŭ la 106-a Universala Kongreso en Belfasto okazos la 2-a Virtuala Kongreso en la reto.

La vicprezidanto de UEA, Fernando Maia, en intervjuo de Libera Folio rakontas, ke la planoj por la 2-a VK komencis evolui jam longe antaŭ la fina decido nuligi ankaŭ la ĉi-jaran ĉeestan Universalan Kongreson.

Libera Folio: La risko ke la UK ankaŭ ĉi-jare devos esti nuligita longe estis antaŭvidebla. Ĉu oni jam anticipe komencis planadon de alternativa reta kongreso?

Fernando Maia: – Jes. Efektive ni konsideris la aferon ekde la fino de la pasintjara Virtuala Kongreso (VK), kiam ni devis haste ĝin okazigi pro nuligo de la 105-a Universala Kongreso (UK). Tamen de retrokupla formularo sendita al partoprenintoj evidentiĝis, ke la iniciato devas iel fariĝi konstanta propono al la komunumo. La reagoj estis sufiĉe pozitivaj. Pro tio la Estraro decidis eĉ longigi la alirojn al la platformo de la okazinta VK ĝis la 20-a de septembro 2020. La intenco estis allogi pli da homoj sperti la VK-etoson, ĉar, kvankam la VK mem estis finiĝinta, eblis plu spekti prezentaĵojn kaj ankoraŭ uzi la interagajn rimedojn, ekz-e la diversajn babilejojn.

– El la faritaj esploroj post la VK ni povis konkludi, ke vere hibrida kongreso (UK, kiun eblus partopreni ĉeeste kaj virtuale) ne estus por nun realisma. Niaj unuaj laboroj progresis tiel, ke la 106-a UK okazus ne vere hibride (ĉeeste kaj virtuale), sed kombinite kun VK (do la 2-a VK estus kvazaŭ flanka evento de la 106-a UK). Planita dato por la 2-a VK estis la semajno post la 106-a UK. En tiu modelo ni konsideris registri programerojn dum la UK por poste ilin spektigi dum la VK. Sed la planado por la 2-a VK jam okazis de antaŭe, ekde oktobro 2020.

– Kiam bedaŭrinde ni ne povis plu atendi por decidi pri estonteco de la 106-a UK, ni povis informi, ke la 2-a VK okazos en la datoj de la ĉi-jare nuligita UK. Decido de la nuligo gravis ankaŭ por helpi la organizadon de aliaj retaj eventoj, kiel la reta IJK. La nuligo estis la lasta paŝo por vere plene labori por la VK, kio komenciĝis per la relative rapida disponigo de la aliĝilo. Cetere estas parto de la plano ligi la VK-retejon al la retejo Esperanto.net, cele al plia valorigo de tiu grava spaco, kiu meritas de ni ĉiuj pli da atento kaj utiligo.

Kiajn spertojn de la pasintjara reta kongreso (VK) oni povos uzi ĉi-jare? Kiuj estis la plej bonaj spertoj? Kio ne bone sukcesis pasintjare?

– Unua sperto estas, ke tre valoris al UEA, ke la VK estas senpaga por individuaj membroj (kiuj pli frue aliĝas). La koncepto, ke la VK estas kvazaŭ nova servo al membroj cetere forte kontribuis al la relative pozitiva membro-nombro de 2020. Esperinde same por 2021. Dua bona sperto estis, ke ne ĉiujn UK-programerojn oni devus adapti al reta kongreso. Tradicie la UK havas ne nur prezentojn, sed ankaŭ plurajn laborkunsidojn. Tiaj kunsidoj ne nepre devas okupi lokon en la programo de la VK. En la nuna reta epoko tiajn kunsidojn oni povas okazigi memstare, kun gajno por ĉiuj.

– Tamen kunsidado aŭ kvazaŭ-kunsidado, kiuj forte interesas la publikon, plu havos sian spacon. Menciindas ekzemple la Virtuala Movada Foiro, kiu rete ne devis limigi sin al unu momento de la UK, sed okazis ĉiutage antaŭ kaj post la ĉefa programo. Tio ankaŭ estis tre pozitiva sperto, ĉar la vasta disponigo de tempo por gastoj de la Movada Foiro ebligis al pluraj grupoj prezenti sin plurfoje kaj laŭ malsamaj horzonoj.

– Fine alia grava bona sperto estis la elekto de la platformo Retevent de E@I kaj la kunlaboro kun ilia elstara teamo. Same pri la kunlaboro kun Vinilkosmo, TEJO, ILEI, Edukado.net, LKK kaj aliaj grupoj, kiuj fariĝis parto de la animo de VK. Nepre tia kunlaborado devas plu marki la eventon. Mi ĉiam insistas, ke UEA ne estas ĝia estraro aŭ komitato, sed unue la aro de bonvolemaj esperantistoj, kiuj konstruas ĝian historion, malgraŭ ĉio.

– Se paroli tamen pri io, kio ne bone sukcesis, tio eble estis kelke da interagaj ebloj: efektive la VK havis tro da ili, kio iom senkunordige disdividis homojn, kun pluraspekte negativaj rezultoj. En la 2-a VK la nombro de interagaj babilejoj estos espereble pli bone difinita kaj ilia funkciado kunordigita.

La ĉefa defio de retaj aranĝoj estas ĝuste la malfacileco de interagado. Kiajn rimedojn oni uzos por ke ĉiuj kongresanoj povu aktive partopreni kaj interrilati unu kun la alia?

– En la 1-a VK kune kun E@I ni kreis kelkajn provojn. Tekstaj babilejoj vere ne elstare funkciis, kaj ni serioze konsideros, ĉu indas denove ilin havi kiel antaŭe. La organizita demandado al prelegantoj estas tamen sufiĉe grava rimedo: ĝi ebligas al spektantoj kvazaŭ voĉdoni por pli bonaj demandoj, kio helpas al organizantoj antaŭelekti tiujn, kiujn la preleganto prefere respondu laŭ la interesiĝo de la publiko.

– Tre sukcesaj estis la babiladoj kun specialaj invititoj. Vere multe da VK-anoj ĝuis tiujn programerojn, kiujn ni cetere ne planis registri, kaj mi dirus el la vidpunkto de organizanto, ke ili estis la plej specialaj momentoj de la 1-a VK. Aliflanke la liberaj babilejoj laŭ temo povus esti pli bone funkciintaj. Por la 2-a VK ni devos redukti la nombron de tiuj babilejoj; eventuale ni organizos, ke la babilĉambroj havos moderigantojn aŭ gvidantojn, tiel ke iu respondecos por animi ilin.

– Fine alia bona interaga momento estis la kursoj: por la 1-a VK ni kalkulis kun lingvokursoj kaj parolrondoj, kiujn multe ĝuis homoj, ekzemple la tutan parolprogramon de nia brava Katalin Kováts. Mi esperas, ke ŝi kaj aliaj herooj povos plu briligi la eventon. Por tiuj momentoj ni devos kalkuli je kombino de diversaj teknikaj rimedoj.

La Universala Kongreso estas unu el la gravaj enspezofontoj de UEA. Kiel la nuligo de la UK en du sinsekvaj jaroj efikos al la ekonomio de la asocio?

– Kiam ni decidis prokrasti la Montrealan UK, ni plene konsciis pri la financaj sekvoj rilate la buĝeton 2020. Same nun por 2021. Haste kelkaj analizoj rimarkis, ke por 2020 ni atendis ricevi 45 000 eŭrojn pro Montrealo (kiel, por 2021, 42 000 EUR pro Belfasto) kaj konsideris, ke la nuligo simple donus al la buĝeto samsuman aldonan deficiton. Plenaj analizoj tamen ne forgesu, ke estas ankaŭ ŝparoj (ekzemple vojaĝkostoj). Entute ni antaŭvidas pli bonan rezulton de la spezokonto ol tiu laŭ la buĝeta prognozo por la jaro 2020. Sed tio okazos pro bona rezulto de diversaj donackampanjoj kaj ankaŭ pro aliaj ŝparoj en diversaj partoj de la buĝeto.

– Krome, grava informo estas tio, ke la Asocio sukcesis akiri subvencion de la nederlanda ŝtato, kadre de speciala programo por helpi al organizaĵoj kaj entreprenoj suferintaj enspezo-perdon dum 2020 pro la pandemio. Temis pri grava laboro de la Ĝenerala Direktoro por la jaro 2020. Pli detale pri la financaj rezultoj de 2020 la Estraro baldaŭ raportos al la Komitato. Sed en 2021 ni denove senpaŭze agas kun espero pri novaj favoraj rezultoj. Nenion tamen ni povas fari sen la subteno kaj fido de la komunumo.

La kotizo de la VK por nemembroj estas relative alta. Ĉu vi supozas, ke tamen nemembroj pretos pagi la kotizon, aŭ ĉu vi esperas, ke anstataŭe homoj aliĝos al UEA por ŝpari monon? Ĉu ne ekzistas la risko, ke la alta kotizo simple fortimigos interesiĝantojn?

– Tio dependas de vidpunkto. Kotizo por nemembro, kiu aliĝas ĝis la 4-a de julio, estas 50 eŭroj. Tio estas vere multe malpli kompare kun UK-kotizo por nemembroj (ĝis 360 eŭroj) kaj eĉ kompare kun la plej malalta UK-kotizo (70 eŭroj). Krom tio, la VK estas senpaga por individuaj membroj aliĝintaj ĝis la 4-a de julio. Se oni konsideras, ke individua baza membreco al UEA varias inter eĉ 1 kaj 44 eŭroj, evidentiĝas, ke la strategio estas instigi homojn aliĝi al UEA. Tio ne estas nova nek ekskluziva al UEA strategio.

– Sed, en la kazo de la VK, ĉar la diferenco inter la plej alta baza membreco kaj la kotizo por nemembro estas de nur 6 eŭroj, samtempe ni respektas la deziron de tiuj, kiuj volas partopreni sen membriĝi, sen ke ili sentu sin ekspluatitaj. Tiel mi komprenas la aferon. Finfine oni ĉiam povas kontakti la organizantojn por demandi ĉu eblas aliĝi senpage. Ni analizos la situaciojn kaj klopodos por kontentiga solvo, ĉar ne estas la intenco, ke financaj baroj malhelpu inkluzivecon ĉe ni.

Kiel kaj kiam okazos la komitataj kunsidoj de UEA? Ĉu ili estos sekveblaj por ĉiuj?

– Okazas diskutoj (publike kaj private) pri datoj. Tre verŝajne la pasintjara formulo havos influon. Tio estas: la kunsido povus okazi fine de aŭ post la VK (do ĝi ne malhelpus al la kompatindaj komitatanoj ĝui la kongreson, kion ili apenaŭ faras dum UK, kaj tio ankaŭ donus iomete pli da tempo por preparlaboroj). Certe la ideo estas, ke ĉiuj povos sekvi la kunsidon, eventuale kiel gasto en la uzota platformo aŭ minimume per elsendo, ekzemple tra la kanalo de UEA ĉe YouTube.

Vladimir Samodaj, konata rusia esperantisto, honora membro de UEA, longjara aktivulo de Esperanto-movado en Sovetio kaj Rusio, forpasis la 31-an de marto 2021 en Belgio en la aĝo de 85 jaroj.

Samodaj naskiĝis en Odeso en 1935, same tie li esperantistiĝis en 1958. Poste li translokiĝis en Moskvon, kie loĝis ĝis maljuna aĝo.

Laŭ la profesio li estis lingvisto, fakulo pri la araba lingvo, ĝis certa tempo laboris en novaĵagentejo ITAR-TASS en la arabia redakcio, poste li eldonis internan bultenon pri la armilara temo.

Samodaj estis nomumita ĉefredaktoro de la Esperantlingva versio de la tiutempe fama sovetia ĵurnalo Moskovskie Novosti, tamen estis eldonita nur unu provnumero de ĝi.

Samodaj estis kunfondinto de la Sovetia Esperantista Junulara Movado, estis vicprezidanto de Asocio de Sovetiaj Esperantistoj. En 1989 li fariĝis la unua prezidanto de la nova landa asocio Sovetlanda Esperantista Unio. Li ankaŭ preparis la aliĝon de la sovetia asocio al UEA kaj esis komitatano A de UEA.

Inter la 1995 kaj 2012 Samodaj redaktis la revuon Scienco kaj kulturo, kie temis pri aktualaj problemoj, kongrue kun la titolo, de scienco kaj kulturo, precipe de la literaturo. Krome en tiu tempo Samodaj laboris en la moskva jura universitato Justo, kie li instruis Esperanton.

Aperis tri libroj de Samodaj: Ne nur legendoj, ne nur pri SEJM (1999), Konfesoj. Poeziaj provoj (2005) kaj Esperanto kaj Vivo (2010).

Vladimir Samodaj estis malofta persono en la rusia Esperanto-movado, kiu estis estimata senescepte de ĉiuj kaj kiu havis tre grandan aŭtoritaton ne nur en la movadaj, sed ankaŭ en „vivaj“ temoj.

En la lastaj jaroj li kun parto de sia familio loĝis en Belgio, en la urbo Herstal apud Liege. Oni ankoraŭ ne scias pri lia sanstato en la lastaj jaroj, tamen ankoraŭ en 2019 li korespondis retpoŝte kun kelkaj esperantistoj.

Grigorij Arosev