Ĉesis ekzisti la Sanmarina Akademio Internacia de Sciencoj (AIS). Laŭ la prezidanto de AIS, Amri Wandel, ne plu indas konservi la juran statuson de la organizaĵo en San-Marino, ĉar fiaskis la ideo konvinki oficialajn instancojn, ke eblas universitat-nivela instruado en Esperanto.

Akademio Internacia de la Sciencoj estis fondita komence de la 1980-aj jaroj, kaj poste oficiale registrita en la ŝtateto San-Marino, kiu tiumomente ne havis propran universitaton. La aŭtoritatoj tie unue interesiĝis, sed jam tre baldaŭ, en 1985, ili fondis propran seriozan universitaton kaj forgesis pri AIS.

En 1985 AIS estis registrita en San-Marino. Ĝia ĉefa motoro dum multaj jaroj estis Helmar Frank, kiu volis teni distancon al la tradicia Esperanto-movado, inkluzive de UEA, kaj eĉ preferis nomi Esperanton ILo, Internacia Lingvo.

Helmar Frank forpasis en 2013, sed jam en 2011 la organizaĵo ŝajnis tuj pereonta. Tamen, en 2016 ĝia novelektita prezidanto Amri Wandel ekparolis pri ”nova printempo inter UEA kaj AIS”.

La origina ideo de AIS San Marino estis, ke ĝi funkciu kiel internacia universitato kaj donu al siaj studentoj universitatajn diplomojn, kiuj estu tutmonde rekonataj. En la praktiko tiuj diplomoj tamen estas rekonataj de neniu, eĉ ne de San-Marino mem, kaj AIS jam antaŭ jaroj aperis en iu listo de “fikciaj universitatoj”, kiuj disdonas diplomojn kontraŭ pago, sen kontrolo de studado. Tio rezultis el erara informo donita de la ŝtato San-Marino al eŭropaj instancoj pri la jama malfondo de AIS.

Freŝa historia skizo aperanta en la retejo de AIS konstatas, ke la celoj de AIS finfine montriĝis neatingeblaj:

• La ideo konvinki oficialajn instancojn, ke eblas universitat-nivela instruado en Esperanto, fiaskis.
• La ideo interesi sciencistojn pri Esperanto ne tre sukcesis.
• La ideo interesi studentojn pri studado per Esperanto iom sukcesis.
  Interesi esperantistojn pri sciencaj temoj estis pli facile.

Nun AIS decidis ankaŭ formale nuligi sian juran personecon en San-Marino, ĉar la oficialaj instancoj tie jam delonge ne interesiĝas pri la organizaĵo, kaj ĉar jam de pli ol dek jaroj la ĉefa agado de AIS okazas ne en universitatoj, sed en Esperanto-aranĝoj – la Universala Kongreso kaj regionaj kunvenoj.

Tion klarigas la prezidanto Amri Wandel en sia jarfina cirkulero, kiu aperas en la retejo de AIS. Li cetere mencias, ke li rakontis pri la nuligo de la jura stato de AIS en San-Marino jam dum la Scienca Forumo en la reto en aŭgusto, eĉ se ŝajne malmultaj rimarkis tion.

Jam post la apero de la cirkulero László Szilvási diskonigis la koncernan fragmenton en Youtube kaj en Facebook

La temo leviĝis, kiam Amri Wandel respondis al demando pri tio, ĉu li ne pripensis la eblecon kunigi AIS kun Internacia Sciencista Asocio Esperantista (ISAE), ĉar ankaŭ AIS efektive iĝis esperantista asocio.

– Efektive, AIS iĝis esperantista organizo, kaj la ĉefa agado de AIS estas ĝuste tiaj prelegoj. Ne plu ni celas fari titolojn, akademiajn diplomojn, kiuj estas rekonataj de la tuta mondo, ĉar efektive ili neniam estis, sed simple fosi nian propran sulkon, kunlabori kun esperantistoj, okazigi tre popularajn, sed altnivelajn prelegojn, do popularigi la sciencon por esperantistaj kogresanoj kaj partoprenantoj de tiuj aliaj kunvenoj. Kaj tio laŭ mi estas la nova centro de la agado de AIS, kiu efektive tiel okazas jam de multaj jaroj, diris Amri Wandel.

Poste li klarigis, ke AIS decidis ne plu renovigi sian juran statuson en San-Marino. La spektintoj de la Scienca Forumo evidente ne opiniis la aferon mondoskua, ĉar neniu vaste raportis pri ĝi antaŭ la apero de la decembra cirkulero.

Pli pri la temo

• Akademio Internacia de la Sciencoj rande de pereo (2011)
• Wandel: ”Nova printempo inter UEA kaj AIS” (2016)
• La retejo de AIS San-Marino

Japana firmao volas ŝteli la vorton ”Esperanto” kaj malpermesi al esperantistoj libere uzi ĝin. Tion asertas esperantistoj, kiuj amase protestas kontraŭ la unua numero de la anglalingva kultura magazino ”Esperanto”. Japana Esperanto-Instituto tamen esperas je bona kunlaboro kun la nova periodaĵo – se la amashisterio en Esperantujo ne detruos ĉion.

Ĉio temas pri kapitalisma atako kontraŭ Esperanto. Tion asertas Hokkajda Esperanto-Ligo, kiu en la 26-a de decembro lanĉis amasan kampanjon kontraŭ la anglalingva kultura revuo ”Esperanto”, kies unua numero ĵus aperis.

Hokkajda Esperanto-Ligo diskonigis deklaron kontraŭ la nova periodaĵo. La deklaro estis sendita al la komitata diskutejo de UEA, kie ĝi rapide kaŭzis multege pli viglan diskutadon ol la ĵus fintraktita buĝeto por la venonta jaro. Enmiksiĝis eĉ la prezidanto de la asocio, kiu tute ne partoprenis la pritraktadon de la buĝeto.

Kvankam efektive tute ne klaras, kiel la nova periodaĵo povus minaci Esperanton aŭ la rajtojn de esperantistoj, la prezidanto de UEA, Duncan Charters, senprokraste sendis ampleksan leteron al Japana Esperanto-Instituto por esprimi sian maltrankvilon. Li finas la leteron jene:

…UEA pretas kunlabori pro la neceso konservi la Esperanto-movadon kaj evoluigi ĝin en la estonteco por atingi la celojn por kiuj ĝi estis fondita. Ni plene respektas la decidorajtojn de JEI kiel Landa Asocio de UEA, tamen decidoj okazu kun la konscio ke tiuj influas ne nur la bildon pri Esperanto en Japanio, sed la estontan liberecon de la internacia movado konservi sian karakteron kaj rajton labori por disvastigi la aŭtentan koncepton de Esperanto.

Japana Esperanto-Instituto (JEI) siaflanke jam pli frue klopodis trankviligi la tutmonde panikatajn esperantistojn, petante ilin ne reagi haste kaj atentigante, ke la revuo neniel celas ”forrabi Esperanton”. Male oni proponas, ke la sekva numero eĉ havu paĝojn en Esperanto. Krome estas planata komuna kunsido kun la redaktoroj en la sidejo de JEI la 7-an de januaro.

Tio tamen ne trankviligis indignajn komitatanojn, kiuj evidente ne fidas la kompetenton de la respondeculoj de JEI, sed mem preferas agi surbaze de mankohavaj informoj kaj senbazaj asertoj. Kiel ĉefan indikon pri la malbonaj intencoj de la nova revuo multaj vidis la aperon de kopirajta simbolo apud la vorto ”Esperanto” ĉe bildo de la kovrilpaĝo de la revuo – en tute alia retejo. Poste la simbolo estis forigita pro la protestoj.

Svisa Esperanto-Societo (SES) diskonigis nefermitan leteron al JEI kaj ”ĉiuj Esperanto-institucioj kaj individuaj Esperanto-aktivuloj en Japanio” rilate la strebon de la japana eldonejo registri la nomon ”Esperanto” por sia periodaĵo. ”Ni devas protekti nian kulturan heredaĵon kaj nian kulturan identecon”, argumentas SES, kaj konkludas ke la nuna danĝero estas multe pli grava ol tiu kaŭzita de vinoj aŭ vestaĵmarkoj kun la nomo ”Esperanto”:

En la konkreta kazo tiu registrado estas multe pli grava danĝero ol el la jam okazintaj de nia movado ne rimarkintaj kazoj, ĉar Gutenberg ja provas per sia projekto doni tute alian signifon de movado, kiu per la angla lingvo volas lukti por monda kulturo kaj paco, do cementi la superregon de unu nacia kulturo super la reston de la mondo, aferon, kio estas fundamente kontraǔ niaj propraj celoj de lingva justeco, lingva demokratio kaj scio sen bariloj!

Libera Folio rekte kontaktis la redakcion de la revuo por komento, sed ĝis nun ne ricevis respondon. En la revuo mem tamen eblas legi klarigon de la redaktoro Masanobu Sugatsuke pri la elekto de la nomo:

Kun la ideo de ”Esperanto” mi origine renkontiĝis jam en 1985. Molissa Fenley, dancisto kaj koregrafo bazita en Novjorko, tiam venis al Tokio kaj faris prezenton kun sia teamo. La originala muziko estis komponita de Ryuichi Sakamoto, kaj li efektive mem ludis ĝin sur la scenejo. La titolo de tiu prezentado fakte estis ”Esperanto”. Mi neniam spertis ion similan al ĝi. La muziko de Sakamoto estis nekonvencia aliro al danco, kaj ĝi malkaŝis al mi novan geografion de muziko kaj kulturo. Vera manifestiĝo de “lingua franca” – ĝi estis preter la limoj de unu lingvo.

Tuŝita de ĉi tiu okazaĵo, mi ekesploris la vorton ”Esperanto”. Ĝi estis helplingvo inventita de la pola lingvisto Ludoviko Lazaro Zamenhof, celita por tutmonda komunikado kaj monda paco. Mi sendube estis impresita de lia kosmopolitismo. Bedaŭrinde mi neniom kapablas paroli aŭ verki en Esperanto. Sed por mi “Esperanto” estas ne nur lingvo. Ne en la senco de funkcianta, efektiva internacia lingvo. Ĝi estas ”ideo”, filozofio – kian serĉis la praaj grekaj pensantoj – pri la estonta mondo.

Evidente la redaktoro ne konsideris la eventualan reagon de la Esperanto-movado, se li entute konsciis pri ĝia plua ekzisto. Tamen post kiam JEI kontaktis lin, la redakcio de la revuo ja montris sin diversmaniere kunlaborema, kaj eĉ indikis, ke en sekva numero povos aperi du paĝoj en Esperanto.

Sed poste eksplodis la reagoj de indignantaj esperantistoj tutemonde, kiuj en agresa formo ekakuzadis la redakcion kaj kunlaborantojn de la revuo pri ŝtelo de la vorto ”Esperanto”, forrabo de kultura identeco kaj similaj pekoj. En la publika kotoĵetado enmiksiĝis ankaŭ UEA, kies Twitter-konto ŝajne klopodis defendi unu el la trafitoj.

Restas vidi, kiel la tutmonda kampanjo kontraŭ la nova revuo influos ĝian sintenon al la lingvo de paco kaj amikeco.

La estraranoj de JEI diskutis la subite aperintan krizan situacion en reta kunsido sabate, la 26-an de decembro, ĝis malfrua vespero. La diskuto daŭris dum pliaj kvin horoj en dimanĉo.

Ŝajnas ke la granda internacia bruo influis ankaŭ la sintenon de JEI, kiu iĝis pli kritika. Samtempe JEI esprimas zorgon pri la agresa kampanjo de japanaj kaj alilandaj esperantistoj.

Post entute dekhora diskutado la estraro de JEI decidis publikigi nefermitan leteron al la redaktoro de la nova revuo. En la letero JEI skribas interalie:

Esperanto estas la lingvo malfermita al ĉiuj homoj, kaj neniu povas alproprigi ĝin ekskluzive al si. Ĉiuj rajtas esprimi sian afablecon al Esperanto eĉ ne scipovante ĝin. Tamen, ni instigas vin denove kompreni, ke la uzo de Esperanto estis kaj estas kerno de la evoluo de la internacia esperanta kulturagado ekde la jaro 1887.

Fakte, la nova revuo neniam provis registri la vorton ”Esperanto” kiel varmarkon, sed nur la tutan nomon de la revuo, nome ”Esperanto culture magazine”. Tamen laŭ JEI ankaŭ tio povos malhelpi al la Esperanto-movado, kaj tial JEI intencas pli detale esplori la varmarkan situacion.

”Helpe de konsiloj de specialistoj de tiu kampo, ni volas havi sinceran interparoladon kun vi pri la afero, por ke viaj agadoj ne damaĝu la tutmondan Esperanto-movadon, konsiderante ke JEI ne troe blokos viajn entreprenojn”, la nefermita letero tekstas.

Ikuko Kitagawa, la prezidanto de JEI, samtempe tre bedaŭras la efikon de la senorda internacia kampanjo, estiĝinta ĉirkaŭ la tuta afero:

– La plej serioza afero estas, ke tro da bruo bazita nur sur supozoj kaj ne sur faktoj flanke de esperantistoj subfosas la reputacion de la Esperanto-movado. Iuj atakas eĉ senkulpajn kontibuantojn al la gazeto. Iu fama japana kritikisto pri muziko, kiu kontribuis per artikolo al tiu gazeto, estas ĝenata pro malĝentilaj vortoj en Esperanto aŭ en la angla pere de Twitter. Mi esperas, ke kune kun UEA, ni trovos pli bonan solvon pri tiu afero, ŝi skribas al Libera Folio.

Cetere la japana revuo neniel estas unika en sia uzo de la nomo ”Esperanto”. Jam ekde 2017 studentoj ĉe la universitato Monash en Aŭstralio eldonas kvaronjaran anglalingvan revuon kun la titolo Esperanto Magazine pri junulara kulturo, al kiu laŭ la redakcio apartenas ”sekso, alkoholo, vojaĝado, muziko kaj studado”. Tiun revuon esperantistoj ŝajne ĝis nun ne atakis.

La estraro de UEA decidis, ke la Universala Kongreso en 2023 okazos en Torino, Italio. En 2021 la kongreson gastigos Belfasto, Nord-Irlando. En 2022 sekvos la Montreala UK, kiu ĉi-jare estis nuligita pro la kronvirusa pandemio.

Por la 108-a Universala Kongreso (UK), post tri jaroj, la Estraro de UEA unuanime elektis Italion kiel kongreslandon. La kvaran fojon UK okazos en Italio. La gastiga urbo, Torino, estis la unua ĉefurbo de Italio (1861-1865). Urbo en kiu kunfandiĝas la itala kaj la franca etosoj, kie aktivis gravaj intelektuloj kiel Norberto Bobbio, Italo Calvino, Clelia Conterno Guglielminetti, Natalia Ginzburg, Primo Levi, Cesare Pavese kaj Elio Vittorini, kaj en kies universitato longtempe profesiis Giorgio Canuto, iama prezidanto de UEA.

Post la dua mondmilito Torino estis celo de multnombraj suditalaj enmigrintoj, allogitaj de la grandaj fabrikoj, kio donis al la urbo ŝancon malfermiĝi, akcepti kaj helpi al bezonantaj eksteruloj. Tiurilate, aparte grava estis la aŭtomobila fabriko FIAT, kie deĵoris Ursula kaj Giuseppe Grattapaglia, dank’ al kiuj la fabriko eldonis kelkajn broŝurojn kaj mallongajn filmetojn en Esperanto, por diskonigi la urbon kaj la novajn aŭtojn.

Itala Esperanto-Federacio invitis kongresi en Torino ankaŭ pro la tre vigla Esperanto-grupo, kie kunvivas gravaj dojenoj de la movado, kiaj Giancarlo Fighiera, Fabrizio Pennacchietti, Pedro Aguilar-Solà, kaj la nova generacio: mezaĝaj kaj junaj aktivuloj kun alta lingvo-kono. Subtenis la inviton ankaŭ du membroj de la Honora Patrona Komitato de UEA, la italoj Giuliano Turone, juĝisto, kaj Giorgio Novello, baldaŭa ambasadoro de Italio en Nederlando.

La 108-a UK estas planata de la 29-a de julio ĝis la 5-a de aŭgusto. La kongresejo estos la ĉefsidejo de Politekniko, la urba universitato por estontaj inĝenieroj, kiu ebligos favoran kotizon.

Gazetara komuniko de UEA

Neniam antaŭe en la monda historio eblis legi tiom da fuŝaj tekstoj en Esperanto. Ĉu degeneris la ĝenerala lingvonivelo de esperantistoj, ĉu aperis pli da eternaj komencantoj, aŭ ĉu simple la reto videbligis ion, kio antaŭe estis kaŝita?

Iam novbakitaj esperantistoj ekverkis poemojn kaj reformproponojn. Nun ili kreas proprajn retejojn – kaj reformproponojn. Sed de ĉiam spertuloj plendas pri la eternaj komencantoj.

Tamen, neniam antaŭe estis same facile disvastigi lingvajn fuŝaĵojn mondskale. Ili saltas en la okulojn el plej diversaj retejoj, kaj facile estiĝas la impreso, ke Esperanto en la reta epoko rapide degeneras.

Sed ĉu vere estas tiel? Dependas de tio, al kiu oni demandas – kaj kion oni celas per “degenero”.

– Sendube la pli spertaj esperantistoj komencis plendi jam en 1905, ke la lingvo degeneras. Ĉiam estis pli aŭ malpli bonaj parolantoj, homoj kiuj pli aŭ malpli bone konis kaj aplikis la gramatikon, homoj kiuj atente kontrolis vortojn en la vortaro, kaj aliaj kiuj senzorge aldonis o-finaĵon al iu ajn latinida radiko, opinias akademiano Anna Löwenstein.

Tamen la retaj kursoj kun sia luda instrumaniero laŭ ŝi kaŭzas, ke komencantoj nuntempe tro ofte tute ne studas la gramatikon de Esperanto.

– En la pasinteco komencantoj nepre devis sekvi lernolibron, legi la gramatikajn klarigojn, fari la ekzercojn kaj tiel plu, sed nun eksterordinara nombro da homoj eklernas Esperanton sen la neceso entute informiĝi pri la gramatiko. En la forumoj por lernantoj aperas tute bazaj demandoj pri la subita apero de finaĵo -n ĉe jam lernita vorto. Eble la ekapero de miloj da gramatike nekonsciaj esperantistoj ne estas novaĵo. De ĉiam ekzistas la eternaj komencantoj; eble tamen la diferenco nuntempe troviĝas en ilia kvanto.

Laŭ Marc van Oostendorp, konata nederlanda lingvisto, la eternaj komencantoj ĉiam ekzistis, sed male ol antaŭe, ili nun facile povas surscenejiĝi en la reto.

– La degenero kompreneble ankaŭ estas kromefiko de la enfluo de novaj parolantoj, kiuj scivolemas nur pri la lingvo. Antaǔ kelkaj jardekoj oni ne povis lerni la gramatikon sen ankaǔ almaenaǔ iom de la lingva ideologio, inkluzive ”la netuŝeblecon de la Fundamento”. Tio fortimigis homojn, kaj do eble malrapidigis la kreskadon de la parolantaro.

– Neniu scias, kion la alfluo de novaj parolantoj signifas sociologie por lingvo sen naciaj aǔ etnaj radikoj kiel Esperanto. Mi supozas, ke ĝi finfine ne damaĝas la lingvon. Meze de ĉi tiu granda grupo de fuŝistoj ĉiam troviĝos kerno de homoj, kiuj serioze uzas la ‘klasikan lingvaĵon’. Kaj iuj novuloj ĉiam volos aliĝi al ĉi tiu kerno.

Akademiano Marcos Cramer atentigas, ke ĉiam ekzistis diversaj niveloj de lingva sperteco en Esperantujo. Li ne kredas, ke dum la pasintaj jardekoj okazis signifaj ŝanĝoj en la proporcioj de diversnivelaj lingvouzantoj. Sed ja kreskis la proporcio de lingvaj eraroj en la skribaj tekstoj, ĉar oni multe pli uzas la lingvon skribe en diversaj retaj forumoj, li diras.

– Sed pro la ŝanĝiĝinta kulturo de skriba lingvouzo, estus maljuste kompari la nuntempan skriban lingvouzon kun la skriba lingvouzo de la antaŭreta epoko. Fakte temas pri spontana lingvouzo komparebla al la parola lingvouzo, kaj sekve la pli justa komparo estas tiu kun la parola lingvouzo de la antaŭreta epoko. Kaj en la parola lingvouzo oni ĉiam renkontis similajn nivelojn de erara lingvouzo, kiajn oni nun trovas en la spontana skriba lingvouzo en la reto.

Akademiano Jouko Lindstedt ne konas studojn, kiuj komparus similajn Esperantajn tekstojn de diversaj jardekoj laŭ la lingva kvalito, sed li ne supozas ke okazis ia ĝenerala falo de la lingva nivelo.

Li ja konsentas, ke en la reto eblas vidi multajn tekstojn kun eraroj.

– Tio memorigas al ni, ke Esperanto ne estas tiel facila lingvo, kiel oni ofte diras propagandece. (Vidu ankaŭ mian iaman blogaĵon.) Sed grandparte temas pri tio, ke komencantoj, kiuj iam skribis nur privatajn paperajn leterojn al siaj korespond-amikoj, nun skribas publike videblajn tekstojn en la reto.

– Se mi devus nomi unu lokon, kie la malbona kvalito de la lingvaĵo min ĝenas, estus Vikipedio. Tie la lingva kvalito de la artikoloj tre varias. Krome, la elpensado de novaj terminoj – kiuj ofte aperas kiel kapvortoj – ne baziĝas sur unuecaj principoj, sen paroli pri sistema terminologia laboro.

Ankaŭ Goro Christoph Kimura, japana lingvisto, memorigas, ke reformproponoj kaj mizera lingvaĵo en si mem ne estas novaĵoj, eĉ se nun ĉiu ajn povas libere disvastigi siajn skribaĵojn al la tuta mondo.

– Mi ne povas juĝi ĉu temas pri degenero, sed certe konstateblas ŝanĝo. Lasttempe mi fojfoje cerbumas, ĉu ankoraŭ taŭgas la priskribo “movado” aŭ “komunumo” pri tiuj novaj retaj uzantoj. La klasika duisma koncepto de “movado” kaj “komunumo” eble ne plu validas por la nova generacio. Ĝia homa reto en interreto ŝajne almenaŭ parte havas trajtojn nek de movado nek de komunumo.

Sendepende de tio, ĉu efektive okazis degenero, io ja ŝanĝiĝis en la reta epoko, laŭ li.

– En tiu senco mi emas pensi, ke povas esti tempo por trovi novan priskribon pri esperantujo kiel socia fenomeno.

Pluraj el la spertuloj, al kiuj ni sendis demandon pri la eventuala degenero de Esperanto, respondis tre amplekse. Por interesiĝantoj ni publikigas la kompletajn respondojn.

La Universala Kongreso en 2021 multmaniere diferencos de la kutimaj kongresoj, sed laŭ UEA ĝi ja okazos. La kongreson en Belfasto aranĝos ne lokanoj, sed ĉefe UEA mem, kaj ĝis nun aktive aliĝis nur kvindeko da homoj.

Entute 107 homoj aliĝis al la 106-a Universala Kongreso, kiu laŭplane okazos en Belfasto, Britio en julio 2021. Ĉirkaŭ 60 el ili ne aliĝis mem, sed estis aŭtomate aligitaj (honoraj membroj, estraranoj, oficistoj), kaj el ili certe parto ne iros. Nur unu aliĝinto loĝas en Belfasto.

La konstanta kongresa sekretario de UEA, Clay Magalhães, agnoskas malfacilaĵojn en la organizado de la kongreso:

– La nunaj preparlaboroj iras malpli rapide ol en aliaj jaroj pro la sekvoj de la pandemio. Homoj laboras de hejme, atendas reagojn aŭ respondojn de kolegoj, ne plene certas pri maksimuma kvanto de personoj permesitaj en iuj ekskursaj lokoj, atendas la evoluon de vakcinado. Sed ĉiuj estas pozitivaj ke dum la someraj monatoj en Nord-Irlando la situacio estos multe pli bona ol en la nuna momento kaj ke la kongreso bone okazos.

Laŭ Clay Magalhães, la kvanto de la aliĝintoj estas simila al pasintaj UK-oj, kaj kutime multaj homoj aliĝas antaŭ la fino de la unua aliĝperiodo je la 31-a de decembro.

Tim Owen, direktoro de edukado kaj evoluo de EAB (Esperanto Asocio de Britio) kaj membro de la LKK (Loka Kongresa Komitato) klarigis ke UEA faras “preskaŭ ĉion, pri kio mi estas tre kontenta”.

La ĉefa agado de la LKK estas serĉi homojn kiuj povus esti la Alta Protektanto aŭ membro de la Honora Komitato de la kongreso.

– Kelkajn prelegojn pri interesaj, lokaj temoj ni proponos, sed la vastan plejmulton de la programo organizos UEA mem.

Eĉ la propono okazigi la kongreson en Belfasto venis ne de la loka esperantista klubo sed rekte de UEA.

Clay Magalhães konsentas ke UEA faras la plejmulton de la laboro kaj laŭ li tio eĉ pli bonas ol la ĝisnuna kutima aranĝo:

– Mi uzis tiom da energio por klarigi kial iuj aferoj ne funkcius en UK, sed foje devis cedi ĉar la lokuloj ne volis kredi min, nur por poste aŭdi de ili ke mi pravis kaj ke ili uzis sian tempon por io, kio en la fino ne funkciis. Mi ege ĝojas ke por Belfasto la LKK komprenas bone tion kaj ni havas tre bonan, harmonian rilaton.

Laŭ li oni ne timu, ke Briteliro malfaciligos vojaĝeblecojn:

– La Briteliro ne estos problemo por ke eksterlandanoj vizitu Belfaston. La ĉefaj ŝanĝoj rilate vojaĝdokumentojn por EU-anoj okazos nur en oktobro 2021, por homoj el ekster EU ne estos ŝanĝoj.

Robert Nielsen

Ĉirkaŭ la 15-a decembro esperantistoj ĉie en la mondo memoras pri la naskiĝtago de Ludoviko Zamenhof. Centra loko por la festado kompreneble ĉiam estas lia naskiĝurbo. Ĉi-jare la Bjalistokaj Zamenhof-tagoj pro la pandemio okazis grandparte rete, sed ne nur.

En la vivo de nia Esperanto-societo decembro estas monato aparta. La semajnfinon plej proksiman al la 15-a de decembro okupas Bjalistokaj Zamenhof-Tagoj – ĉi-jare por la 21-a fojo.

Kvankam ankoraŭ antaŭ du monatoj regis la espero, ke gastoj el landoj proksimaj kaj malproksimaj povos kunveni en la naskiĝtago de Lazaro Ludoviko, la disvolviĝo de la pandemio niajn planojn tute ŝanĝis. Necesis transiri en la retan mondon. La tuta programo okazis do ĉe la platformo Zoom.

Tradicie la naskiĝfesto de Doktoro Esperanto konsistis el du tagoj prelegaj-koncertaj, kaj unu kun ekskurso. La programo estis ĉefe en la internacia lingvo, krom du intervjuoj: por neesperantistoj Centro Ludoviko Zamenhof proponis intervjuojn kun Jeremi Galdamez pri la kvaronjara revuo ”Karta”, kies lasta numero estis dediĉita ĉefe al la temo ”Lingvo kontraŭ malamo. Esperanto 1887–2020”, kaj kun Zosia Dzierżawska, la aŭtorino de la ilustraĵoj por la libro Doktoro Esperanto kaj la lingvo de espero, kiu lastatempe aperis en pola traduko.

Parto de la tempo estis por Bjalistoko. Ni resumis la literaturan konkurson dediĉitan al la temo de la jaro ”Pandemio: neĉiutaga ĉiutageco”, kiu okazis por la 10-a fojo sub alta protektado de la urbestro, kaj anoncis la gajnintojn. Nina Pietuchowska parolis pri la historio de nia urbo en la 19-a kaj 20-a jarcentoj.

En eta grupo, kun la urbestro Tadeusz Truskolaski, kiu parolis al la partoprenantoj, ni metis florojn al la malnova monumento de Zamenhof – kaj ĉar de du jaroj ni havas novan, tiun de knabo, la junan Ludovikon ni ornamis per rubando.

Ĉar ĉi-jare ne okazis la pola Esperanto-kongreso, ni deziris proponi al aliaj Esperanto-centroj de nia lando doni tempon al sinprezentoj. La ideon akceptis Krakovo (Adam Wilkus: Esperantaj Tagoj de Krakovo en la tempo de kronviruso), Poznano (Ilona Koutny pri la interlingvistikaj studoj), Sopoto (spektaklo pri Perkuno) kaj Vroclavo (muzika konkurso de Silezia Esperanto-Asocio kaj Eŭropa Centro de Interkultura Edukado prezentita de Małgosia Komarnicka).

Krome estis prezentoj de: Szabolcs Szilva pri lia nova lernolibro, Rafał Darasz pri la historio de Esperanto en Ĉinio, Alexandra Paz pri judoj en Portugalio kaj prezento de volontulado en Tuluzo. Danke al Paweł Fischer-Kotowski kiel la unuaj ni ekkonis la esperantiston de la jaro 2020: Fernando Maia.

En dimanĉo okazis la tradicia ekskurso – kun Ines Kahin kaj Iza Walentynowicz ni transportiĝis virtuale al la urbeto Supraśl. Neatendite ni havis ankaŭ ne-virtualan naskiĝtagan kukon bakitan de Nina Pietuchowska.

La ceteron de la lasta tago plenigis trejnado de trejnistoj kadre de la programo Erasmus+, en kiu pluraj en niaj asocioj realigas siajn projektojn.

La aranĝon kompletigis lingvo-kvizo kaj tri bonetosaj koncertoj: de Frey-Lech Trio kaj Uku-Donaco el Bjalistoko, Tim Gallego el Germanio kaj Kajto el Nederlando.

Entute partoprenis ĉirkaŭ 200 personoj. Se vi ne sukcesis veni, iom post iom ni aldonas registraĵojn de la aranĝo al nia Youtube-kanalo.

Estas ĝojige, ke la ĉi-jarajn Zamenhof-Tagojn partoprenis aktive ne nur kutimaj ĉeestantoj, sed ankaŭ tiuj, por kiuj reta esperantumado estis novaĵo. Espereble en la venonta jaro ni povos renkontiĝi dumaniere: kaj surloke, kaj rete. Estu bonvenaj!

Przemysław Wierzbowski
Bjalistoka Esperanto-Societo

Netflix diskonigas la ekziston de Esperanto per unu filmo pli efike ol mil konferencoj pri la temo, opinias Federico Gobbo. Li spektis la freŝan filmon pri la Insulo de la rozoj, en kiu Esperanto aperas nur preterpase.

Ekde ties formiĝo, la ĉefa strebo de la Esperanto-Movado estis ricevi rekonon fare de la ekstera mondo kiel memstara, sendependa, iel prestiĝa, socia realaĵo. Ĉiosume, la retoriko de la pioniroj pri la fina venko kaj tiu de la bunta panoramo kiu konstituas la arĥipelagon de la raŭmistoj, tre similas.

Simpligante kompleksan sociologian aferon, la devizojn “Esperanto estu ĉies dua lingvo!” kaj “respektu Esperantujon kiel kvazaŭpopolon!” kunigas ĉi tiu komuna sopiro pri rekono. Por ke Esperanto ricevu rekonon, la ĝenerala publiko devas scii pri ĝia ekzisto, ne necese koni la lingvon mem. Eĉ pli bone ne koni, tiel oni estas klare kaj senhezite eksterulo en la senteritoria lando kiun ni nomas Esperantujo.

Estas almenaŭ du epizodoj en la historio de Esperanto – kies ĉefa parto estas ja la Movado, sed kiu pli vastas ol ĝi – en kiu homoj volis alproprigi al si Esperanton kiel lingvan flagon de mikroŝtatoj, sen aparta apogo de la Esperanto-Movado.

La plej grava epizodo estas Neŭtrala Moresneto, pri kiu ekzistas esperantigo de libreto kiu prezentas mallonge ties fascinan historion – ĝi titoliĝas Zinko, kaj ĝin aŭtoras fama nederlandlingva aŭtoro, David Van Reybrouck.

La dua epizodo estas la Insulo de la Rozoj, platformo konstruita en la internacia teritorio de la Adriatika Maro, fronte al la plaĝo de Rimini, itala urbo en kiu Esperanto interalie partas la pejzaĝon per preĝejaj mozaikoj.

Sed la Insulo de la Rozoj tute ne koncernas katolikismon aŭ religion. Eĉ, tute male, la temo estas hubriso, tio estas la – tipe vira – defio kontraŭ la ordo de la naturo, simbolata de la grekaj dioj, aŭdaca kaj disrompanta la leĝojn. Aŭ almenaŭ tiu ĉi estas la interpreto de Sydney Sibilia, la reĝisoro de la itala filmo L’incredibile storia de L’Isola delle Rose, La nekredebla historio de La Insulo de la Rozoj.

La inĝeniero Giorgio Rosa defiis la bigotismon de la Italia registaro, subtenata de Vatikano, celante ke la insulo kiun li konstruis en la Adriatiko estu loko de persona libereco kaj kreemo sen burokrataj kaj moralaj kaĝoj, en la jaro 1968, kiam la tiamaj junuloj hubrise aŭdacis defii la establitan ordon kaj klopodis ŝanĝi la mondon.

Por peti rekonon de la Unuiĝintaj Nacioj kiel (mikro)ŝtato, oni bezonas teritorion, flagon, monon, poŝtmarkojn kaj – kompreneble – oficialan lingvon. En la filmo, la rolo de Esperanto rekonatas en kelkaj momentoj: vide, per indikilo kun la skribaĵo “Insulo de la Rozoj”, kaj elmontroj de italaj kaj neitalaj ĵurnaloj kiuj mencias la vorton ”esperanto” en la titolo de la artikoloj; aŭde, per du dialogoj en turnopunktaj momentoj de la filmo mem.

Intrigo-malkaŝoj ne plaĉas al mi, do mi lasos al vi la ŝancon spekti. Itala filmo signifas, ke la filmo estas en la itala: estas dublado en la angla, franca, germana kaj hispana, kaj subtitoloj en diversaj lingvoj. La lingvopolitikon de Netflix elektas Netflix, ne la esperantistoj. Tio signifas, ke la temo de la filmo ne estas Esperanto, sed, ke Esperanto estas ja tem(er)o de la filmo.

Ĉu tio igas la spekton de la filmo malpli interesa? Laŭ mi ne. Esperanto estas aludata, kaj do ĉirkaŭas ĝin iom da mistero kiu eventuale povas ekbruligi flameton de scivolemo en la neesperantistoj kiuj ĝuas la filmon.

Montri ion interesan pri Esperanto, anstataŭ klarigi Esperanton, estas multe pli efika strategio por tiu ekbruligo. Kompreneble, ekbruligo ne signifas, ke la flameto tutcerte vivos longe; tiucele, bruligeblaĵo kiu vivigu la scivolemon pli longe ol filmo certe necesos. Jen Netflix diskonigas la ekziston de Esperanto per unu filmo, pli efike ol mil konferencoj pri la temo.

Pro tio, ni ĵetu indulgeman rigardon al la supraĵaj aspektoj kiuj okulfrapas la konantojn de la historiaj detaloj de la vivo de Giorgio Rosa; la scivolema leganto povas spekti en Jutubo, tute senpage kaj bone dublitan en Esperanto, la dokumentan filmon publikigitan de Cinematica antaŭ kelkaj jaroj.

La tubero en la afero de la filmo reĝisorita de Sydney Sibilia estas rakonti la frenezan agon de ĉampiono de hubriso, kies destino ne povas esti alia ol malvenko. Kaj ĝuste pro tio, la ĉefrolulo altiras la simpation de la spektanto, kaj kune kun li, tute nature, lia alianco kun Esperanto.

Federico Gobbo

Pli pri la temo

• Netflix faris filmon pri Esperanta respubliko
• Forpasis la fondinto de Esperanta respubliko

Legemuloj el ĉiuj kontinentoj krom Aŭstralio kaj Antarkto partoprenas en la legorondo de TEJO. La sukceso de la libroklubo eble parte ŝuldiĝas al la kronviruso, kiu pliigis la emon renkontiĝi almenaŭ rete, supozas la gvidanto de la legorondo, Hans Becklin.

Kial ekzistas la legorondo de TEJO?

– Priparoli libron kune estas, kompreneble, ĝojige por ajna adoranto de libroj; oni povas dividi ĉiujn impresojn kaj spertojn kun aliaj. Ĉar mi kalkuliĝas al tiu kulto, mi persone plian kialon ne bezonas. Tamen, la libro-kapelo estas preskaŭ vaka. Ofte mi parolas kun flua Esperantisto, kiu en la lasta jaro legis neniun libron en Esperanto, ĉu pro manko de tempo, atento, aŭ elektemo. Bedaŭrinde oni ne vidas reklamojn ĉie por libroj Esperantaj, nek povas ofte mendi ilin facile.

– Al tiuj ne jam konvinkitaj pri la utilo de komuna legado, mi simple klarigas, ke ĝi multe ekzercos vin mense kaj lingve. Ni ĉiuj scias, ke legi estas stimule por la menso. Sed komuna legado spronas ĉiun ne nur al pli atenta legado, sed al fera formulado de ofte nebulaj kaj konfliktantaj pensoj. Aldone al tio, la kuneco donas al ĉiu kialon por legi apartan libron dum difinita periodo – alie vi ne povos pribabili! Tiu socia premo helpas al ĉiuj fari tion, kion li deziras.

Certe oni jam pli frue pensis pri tio?

– Efektive, mi ne estis la unua, kiu rimarkis ĉi tion. Esperanta legorondo estis de longe postulata de diversaj enmovadaj planoj, inkluzive de la du lastaj Strategiaj Laborplanoj de UEA. Tamen, malofte efektiviĝis ajna grupo tia sub la egido de UEA aŭ TEJO; bona escepto al tio estis en 2013, kiam Veronika Poór organizis diversajn libroklubojn kun modera sukceso; ĉar nuligo neniam estis anoncita, ankoraŭ legataj estas tri libroj de 2013.

– Mi atribuas la miksitan sukceson de la tiutempa legoklubo al la teĥnologiaj rimedoj disvastiĝintaj; oni priparolis literaturon per Google-grupo. Krei varman, salonecan etoson per retmesaĝoj estas malfacile, kaj tio detenas homojn de kontribuado, precipe se ili ne sentas sin aparte komforte pri literatura komentariado.

– Kiam mi oficis en la estraro de TEJO antaŭ du jaroj, ankaŭ mi planis varti legorondon kiel aktivaĵon de du el miaj respondecoj, kulturo kaj edukado. Tamen, tiutempe la estraro havis aliajn, pli urĝajn aferojn por fari, komisiitoj estis malfacile troveblaj, kaj mi mem pro neantaŭvidita promocio devis translokiĝi 2 000 kilometrojn dum la mandato. Nun, tamen, ni havas kaj la teĥnikon kaj komisiiton de TEJO pri Kulturo, nome min.

Kiel funkcias la legorondo?

– Ni kunvenas ĉiun unuan sabaton de la monato je la 13a UTC per Zoom. Tiu horo jam dum la retaj kongresoj montriĝis tre alirebla por homoj el diversaj landoj; bonŝance, nia unua monato pruvis, ke homoj el preskaŭ ĉiuj enloĝataj horzonoj povas bone partopreni la rondon je tiu horo.

– Ĉar mi elektas nur librojn haveblajn senpage kaj interrete, estas facile elŝuti kaj eklegi la elektitan libron per diversaj aparatoj. Mi komunikas la informojn ĉiumonate per retpoŝto kaj Telegramo al la membroj.

Por kiuj estas celita la legorondo?

– Esence la grupo estas por junaj esperantistoj, sed same kiel junulara evento, tio donas pli etoson kaj spiriton ol firman aĝlimon. La ununura postulo estas, ke oni estu membro aŭ patrono de TEJO. Kelkaj demandas al mi, kial forbari interesitojn? Mi neniun volas forbari, sed en ĉi tiu epoko de nemembriĝemo en ĉiaj organizaĵoj (ne nur Esperantaj), io devas impulsi homojn al la organizaĵo.

– Jam aliĝis preskaŭ 20 homoj de ĉiuj kontinentoj krom Antarkto kaj Aŭstralio, kaj ankoraŭ venas homoj ĉiusemajne. Oni povas aliĝi en la retejo de TEJO.

Kion oni legas?

– En la legorondo ni legas bonkvalitajn verkojn en Esperanto de ĉiuj ĝenroj. Pro nia internacieco kaj mia deziro alirebligi la grupon al ĉiuj, sendepende de pagpovo, mi elektas nur librojn senpage alireblajn per interreto. Bonŝance, ekzistas multe da libroj tiaj, precipe dank’ al la laboro de la forpasinta Franko Luin en sia eLibrejo.

– Ni jam legis Fajron sentas mi interne kaj La stranga butiko. Nun ni legas Marta, fruan verkon tradukitan de Zamenhof. Mi planas plu kontrastigi tiujn kun aliaj nefikciaj kaj tradukitaj verkoj, precipe tiaj, kiuj povas prilumi la kulturon de Esperanto. Mi bonvenigas proponojn, precipe de nuntempaj verkistoj, eldonejoj, kaj bitigistoj, havigi verkojn al la grupo senpage aŭ rabatite kaj bite, kaj ankaŭ donacojn al TEJO, por aĉeti librojn por tiuj, kiuj ne havas la rimedojn.

– Kiam ni alfrontos longajn verkojn, mi imagas, ke ni ne legos la tuton en unu monato. Prenante kiel ekzemplon la epokfaran tradukon La faraono, mi imagas, ke se la bindistoj devis apartigi en tri volumojn la tekston, ankaŭ ni ne entreprenu la legadon de pli ol unu volumo en monato. La fakto, ke postaj bindistoj hispanaj sukcesis bindi kiel unu volumon La inĝenia hidalgo Don Quijote de la Mancha tamen ne signifas, ke ni legos ĝin en unu monato…

La membreco de UEA kaj TEJO kostas tro kaj ne utilas sufiĉe. Krome multaj potencialaj membroj ne fidas la gvidantojn de la asocioj kaj ne konsentas pri ilia politiko. Tion montras respondoj en reta enketo farita de UEA kaj TEJO.

En aŭgusto 2020 UEA kaj TEJO entreprenis retan enketon por esplori, kial oni aliĝas aŭ ne aliĝas al la asocioj, kaj kiel indus ŝanĝi la kotizan sistemon por allogi pli da homoj. La rezultoj de la enketo montris, ke la nunaj membroj estas idealismaj, sed ke necesus proponi pli da konkretaj avantaĝoj por ke ankaŭ aliaj aliĝu.

Tamen tiam ne estis publikigitaj detaloj pri la kritikaj vidpunktoj de respondintoj. Post kritiko pri tio en la komitata diskutejo, Aleks Kadar, la ĝenerala sekretario de UEA, respondis, ke la estraro pripensos, ĉu eblos publikigi la kritikajn komentojn.

Tion li skribis la 5-an de septembro. Kiam post pli ol ses semajnoj daŭre nenio aŭdiĝis, komitatanoj denove demandis pri la afero.

– La Estraro de UEA estas pritraktanta la aferon kun la Estraro de TEJO, ni ne forgesis ĝin. Ni tenos vin informataj, respondis Aleks Kadar la 23-an de oktobro.

Pasis ankoraŭ pli ol monato, sed fine, la 24-an de novembro en la komitata listo de TEJO aperis raporto pri la skribaj komentoj. La estraro de UEA tamen ne tenis sian komitaton informita – nenio aperis pri la temo en ties retlisto.

En la raporto ne estas publikigitaj ĉiuj respondoj al la malfermaj demandoj en la enketo, sed aperas resumo de ilia enhavo.

La plej ofta respondo al la demando pri ”kromaj kialoj por ne membriĝi” estis, ke la kotizo estas tro alta – la kosto de la membriĝo estas menciita en 20 respondoj. Krome kelkaj respondintoj diras, ke estas tro komplike aliĝi aŭ pagi. Plie, 12 respondoj mencias, ke ne estas sufiĉe da avantaĝoj de la membreco.

El la nemateriaj kialoj ne membri en UEA aŭ TEJO, plej ofte, sesfoje, estas menciita manko de fido je la gvidantoj de la asocioj. Kvin respondintoj mencias malkonsenton pri la politiko de la asocio, sed ne klaras, pri kio temas la malkonsento.

Kelkaj respondintoj mencias ankaŭ malefikan aŭ maltaŭgan administradon aŭ komunikadon, kaj nesufiĉan atenton al loka agado.

Ankaŭ responde al demando pri la ĝenerala funkciado de la asocioj multaj plendas pri manko de subteno al kaj kontakto kun loka agado. Dek kvar respondintoj volas vidi pli konkretan agadon kiu pli proksimas al la membraro.

Aldone, kvin respondintoj volis ke UEA kaj TEJO estu pli travideblaj pri tio, kiel ili funkcias, kien iras la mono de la membroj kaj kiuj estas la konkretaj rezultoj de la agado.

Tre granda parto de la respondintoj evidente ne lasis skriban komenton, ĉar entute venis 266 respondoj al la reta enketo.

La respondoj de tia reta enketo evidente ne donas reprezentan bildon pri la opinioj de UEA-membroj. Des malpli la respondoj donas bildon pri la opinioj de nemembroj, ĉar la enketilo ĉefe estis diskonigita tra la retaj kanaloj de UEA.

Tamen eblas konkludi almenaŭ, ke tre multaj esperantistoj ne klare vidas la avantaĝojn de membreco en UEA aŭ TEJO, kaj ke multaj ŝatus pli bone kompreni, kion la asocioj efektive faras.

Pli pri la temo

• Kritikaj vidpunktoj kaŝitaj post enketo de UEA

La 9-an de decembro ĉe la retservo Netflix aperos itallingva filmo pri La Insulo de la Rozoj, artefarita insula ŝtato, kies oficiala lingvo estis Esperanto. Ne klaras, ĉu la filmo entute mencios la rolon de Esperanto.

Insulo de la Rozoj estis artefarita insulo en la Adriatika maro ĉe la bordo de Italio, 12 kilometrojn de Rimini, kiun oni deklaris sendependa ŝtato. Esperanto estis la oficiala lingvo de la ”ŝtato”, kiu ekzistis dum kelkaj semajnoj en 1968.

Jam kelkajn semajnojn post la deklaro pri nova ŝtato, fine de junio 1968, la itala polico okupis la insulon. La platformo poste estis detruita de la itala mararmeo, per eksplodaĵoj, inter la 11-a kaj la 13-a de februaro 1969.

La revuo Esperanto raportis pri la sorto de la projekto en tri artikoloj, aperintaj en 1968 kaj 1969. En marto 2017 Libera Folio raportis pri la forpaso de ĝia fondinto, Giorgio Rosa.

Nun la tutmondiĝanta usona televida retservo Netflix produktis itallingvan filmon pri la Insulo de la Rozoj.

La filmo estos pubikigita en merkredo, la 9-a de decembro. Laŭ la informoj ĝis nun publikigitaj de Netflix ne klaras, ĉu la rolo de Esperanto en la ”respubliko” estos iel menciita en la filmo.

Laŭ la reklamteksto, la filmo temas pri idealisma inĝeniero kiu konstruas sian propran insulon apud la marbordo de Italio kaj deklaras ĝin sendependa: ”Valoroj estas provataj, kiam la registaro de Italio deklaras lin malamiko, sed por ŝangi la mondon oni devas riski.”

Antaŭ sia forpaso Giorgio Rosa renkontis la filmfaristojn kaj post iom da persvadado donis sian konsenton al ilia plano surekranigi la historion, laŭ artikolo de BBC. La filmo temas pri la konstruado de la insulo kaj la rifuzo de Giorgio Rosa subiĝi al la postuloj de la registaro de Italio malkonstrui la insulon.

Laŭ la produktinto de la filmo, Matteo Rovere, citita en la sama artikolo de BBC, la filmo efektive estas rakonto pri libereco – sed Giorgio Rosa ĉefe fieris pri la solvoj kiujn li elpensis por realigi sian insulon:

– Fakte, kiam ni parolis kun li, li ne tre interesiĝis pri la rakonto, sed li entuziasme rakontis pri la teknologio kiun li inventis por konstrui ĝin.

Pli pri la temo:

• Forpasis la fondinto de Esperanta respubliko

La laborgrupo de TEJO en novembro anoncis, ke ĝi aktiviĝas kaj serĉas pli da partoprenantoj. La celo estas unuavice pliigi la egalecon en TEJO kaj la junulara movado, sed la grupo pretas kunlabori kun aliaj esperantistaj organizoj aŭ iniciatoj kun la sama celo, rakontas la ĉefrespondeculo Klára Ertl.

Libera Folio: La laborgrupo de TEJO pri egaleco anoncis, ke ĝi serĉas novajn aktivulojn, sed kion ĝi fakte faras?

Klára Ertl: – La laborgrupo pri Egaleco celas kreskigi egalecon kaj inkluzivigon en ĉiuj kampoj, kaj en ĉiuj kuntekstoj de nia junulara movado. Jam de kelkaj jaroj aktivas la grupo pri Genra Egaleco, kaj ekde la pandemio ĝi fokusiĝis pri verkado kaj tradukado de artikoloj, kreado de retaj materialoj kiel memeoj kaj glumarkoj, kaj simile.

– Je mia estraraniĝo mi proponis, ke ni kreu novajn branĉojn pri aliaj kampoj de egaleco, kaj ni kunsidis pri tio. La aktivuloj de Genra Egaleco ŝatis la ideon kaj decidis pri la novaj branĉoj Tutmonda Egaleco, Alireblo kaj Liberen. Ili okupiĝu respektive pri egaleco rilate al devenlando, devenkulturo kaj ekonomiaj ebloj; neŭrodiverseco kaj alireblo al handikapuloj; kaj diskutoj, debatoj pri sociaj, civilaj kaj politikaj rajtoj. La novaj branĉoj ankoraŭ estas aktiviĝantaj kaj havas malmultajn aktivulojn, tial ni bezonas pli da helpo!

Ĉu ĝi laboras por egaleco en TEJO, en la junulara Esperanto-movado, aŭ pli vaste?

– Ĝi laboru por egaleco en la junulara Esperanto-movado, do tio signifas en TEJO, en junularaj kongresoj kaj renkontiĝoj, en nia reta komunumo, kaj tiel plu. Sed kompreneble, oni ankaŭ povas konsideri kunlaboron kun aliaj Esperantaj organizoj, laborgrupoj aŭ iniciatoj, kiuj strebas antaŭenigi egalecon. Ni povas helpi kaj inspiri unu la alian. Ekzemple por la agadplano, kiun ni estas verkantaj, ni tre inspiriĝas de la projekto Egalecen, kiu disvastigas valorajn sciojn kaj praktikojn rilate al egaleco kaj alireblo.

Kiajn aktivaĵojn oni planas?

– Por nun ankoraŭ ne konkretas niaj planoj. Estas multaj ideoj, ekzemple aldoni eron en jarraportoj de TEJO rilate al egaleca partopreno, krei egalecajn gvidliniojn por alvokoj kaj elektado de kandidatoj (por volontulado, projektoj, konkursoj k.s.), kreado de diversspecaj novaj trejnadoj…

– Multaj ideoj rilatas al renkontiĝoj, ekzemple la disvastigo de konsentkulturo, atento al bezonoj de virinoj kaj transgenruloj rilate al necesejoj kaj menstruado, kunlaboro kun la aŭskulta servo kaj anĝela teamo, inkluzivigo dum programeroj… Kelkaj el tiuj povas esti efektivigitaj ankaŭ dum retaj aranĝoj, sed ne ĉiuj. Kun la aliaj branĉoj ni same ideumos, kaj ni kunigos la planojn de ĉiuj branĉoj en ĝeneralan planon por egaleca agado.

Kion oni esperas atingi?

– Malegaleco kaj ekskludo estas tutmonda problemo, kaj nia movado ne estas escepto. Oni multe pridiskutas tiun problemon en Esperantujo, kaj el multaj vidpunktoj. Ni esperas atingi, ke ĉiu homo sentu sin bonvena kaj povu partopreni aktive en nia movado, kaj ke konsideroj de senperforta komunikado, paca konfliktsolvado kaj erarpermesa kulturo iĝu ĝenerale disvastigataj en nia movado.

– Tiun celon ni ne atingos en unu aŭ du jaroj, sed ni bezonas longdaŭran sindediĉan agadon kaj subtenon de la movado al tio, kion ni faras. Ĝi estas tre defia, frustra, sed ankaŭ nepra agado.

Kiajn problemojn pri egaleco vi vidas en TEJO? En Esperantujo pli ĝenerale?

Klára Ertl: – Estas multaj problemoj rilate al alireblo de kongresoj kaj servoj por diversaj grupoj, ekzemple por handikapuloj, aŭ por homoj el specifaj mondpartoj. Tio parte rilatas al strukturaj problemoj de la socio ĝenerale. Ni ankoraŭ havas, bedaŭrinde, multajn problemojn rilate al genra egaleco, ekzemple manko de reprezentado de virinoj en gravaj postenoj en la movado, kaj molestado dum kongresoj.

Euleax de Lima Pereira, kiu same aktivas en la laborgrupo, memorigas ke gravas ankaŭ la reprezentiĝo de transuloj kaj neduumuloj.

Klára Ertl: – Krome, Esperantistoj ofte ne konscias pri tio, ke havi komunan lingvon ne nepre signifas, ke ni komprenas unu la alian. Nia komuna lingvo ne magie malebligas kulturajn miskomprenojn. Mi ankaŭ pensas, ke estas ofte konfliktoj inter diversaj egalecaj konsideroj. Ekzemple kiam ino estas molestata aŭ ĝenata de homo el minoritata kulturo.

Euleax de Lima Pereira: – Aŭ kiam oni atentas pri genra egaleco sen atenti pri GLATaj temoj aŭ inverse, aŭ atentas pri alirebleco al handikapuloj sen atenti pri genra egaleco. Tial pluraneca aliro bezonatas por pli superrigarda vidpunkto. Homoj kiuj travivas plurajn strukturajn malegalecojn havas kompleksan sperton, kiun oni komprenu laŭ pli riĉa vidpunkto. Alikaze oni riskas defendi iun egalecon, maljuste tuŝante alispecan egalecon, kaj ne agnoskante kompleksecon de povrilatoj kaj ĝian influon sur ies pensmanieron.

TEJO dum sia semajnfina komitata kunsido aprobis la buĝeton por 2021. En ĝi eblas legi interalie, ke UEA venontjare pagos pliajn 23 500 eŭrojn por la reteja renovigo, kiun prizorgas dungito de TEJO. La enspezoj de TEJO ĉefe konsistas el subvencioj de EU kaj UEA. La kotizoj kovras nur 7 procentojn de la elspezoj.

Ĝis la fino de la jaro 2019 UEA jam elspezis 70 000 eŭrojn por la projekto de nova retejo. Ĉi-jare la laboro pri la nova retejo kostos 23 600 eŭrojn, kaj en 2021 pliajn 23 500 eŭrojn, laŭ la ĵus aprobita buĝeto de TEJO. La ĉefa respondeculo pri la reteja renovigo estas oficisto de TEJO, kies salajron financas UEA.

La suma kosto de la nova retejo do estos iom pli ol 117 000 eŭroj – se ĝi ja pretiĝos venontjare. Ĝis nun la reteja laboro estis financata per mono el la rezervo ”Reteja renovigo”, kiun la komitato laŭ propono de la tiama estraro en 2013 disponigis por la celo.

Por la rezervo oni prenis 100 000 eŭrojn el la kapitalo de la asocio. Tiu sumo elĉerpiĝos komence de la venonta jaro, kaj mankas decido de la komitato disponigi pli da mono por la reteja renovigo.

Sekve ne klaras, el kiu fonto UEA prenos monon por pagi la AKSO-oficiston venontjare. La projekto de la buĝeto de UEA por 2021 nenion mencias pri tia elspezo, kaj estraranoj de UEA ne respondis al demando de Libera Folio pri la temo.

Laŭ la klarigoj en la buĝeto de TEJO, Mia Nordentoft, la oficisto respondeca pri la reteja renovigo (AKSO – Administra Komuna Sistemo Organiza), laboru plentempe ĝis aŭgusto. Eventuala plilongigo ”dependas je decidoj de TEJO/UEA pri evoluo de AKSO”.

Laŭ la buĝeto de TEJO, krom unu plentempa AKSO-oficisto, TEJO almenaŭ dum la unua jarduono de 2021 havos plentempe dungitan subvencipetiston, plentempe dungitan ”eksterrilatiston”, iom pli ol 80-procente dungitan kunordiganton de volontuloj, duontempan komunikiston, kaj krome “aliajn AKSO-oficistojn”. Sume tio egalas al proksimume 4,5 plentempaj dungoj – pli ol nun havas UEA mem.

Parton el la salajroj de la TEJO-dungitoj pagas UEA. Krom la AKSO-oficisto, kiun UEA financas laŭ aparta, nepublika kontrakto kun TEJO, UEA laŭ la buĝeto de TEJO subvencias la dungon de la kunordiganto de volontuloj, dum la plentempan ”eksterrilatiston” financas Esperantic Studies Foundation.

Sume por la salajroj kaj asekuroj de oficistoj en la buĝeto de TEJO estas dediĉitaj 83 000 eŭroj. La tuta sumo de la buĝeto estas 132 000 eŭroj. La buĝeto estas sen deficito pro la subvencioj de EU kaj UEA. La buĝeto ĉi-jare estas malpli granda ol pasintjare pro la malkresko de la EU-subvencioj.

La enspezoj de TEJO el la propraj membrokotizoj laŭ la buĝeto estos proksimume 3 500 eŭroj. Aldone venos 3 000 eŭroj de la patronoj de TEJO – membroj de UEA, kiuj pagas aldonan sumon por subteni la agadon de TEJO. Entute do la kotizoj de membroj kaj patronoj kovros nur 2,7 procentojn el la elspezoj de la asocio.

Por pliigi la membrokvanton de la asocio la komitato de TEJO decidis varbi pli da “Junaj amikoj” komence de 2021. La komitato voĉdonis pri tio, ĉu oni celu varbi 100 aŭ 1 000 Junajn amikojn. La voĉdono estis egala, kaj en la plano restis la originala propono: varbi 100 novajn Junajn amikojn.

Sendepende de tio, kiom da Junaj amikoj oni sukcesos varbi, ili donos nenian enspezon al la asocio, ĉar tiu nova membrokategorio estas senpaga. Neniu scias, kiom da Junaj amikoj nun havas TEJO, kaj delonge ne eblas aliĝi kiel juna amiko, ĉar la koncerna retejo misfunkcias kaj neniu sukcesas ĝin ripari.

La varbokampanjo laŭplane estos lanĉita, kiam funkcios la nova retejo de UEA, kaj eblos facile aliĝi. Kiam tio okazos, ne klaras.

En februaro 2018 la tiama prezidanto de UEA, Mark Fettes, promesis novan retejon ene de kelkaj monatoj.

Ĉi-jare la prezidanto de UEA Duncan Charters publike diris, ke la lanĉodato de la nova retejo estos la 15-a decembro 2020, sed dum la kunsido de la komitato de UEA en septembro li modifis tion:

– Do la nuna perspektivo estas, ke ni havu la celon kompletigi la aferon en januaro, kaj plej malfrue en februaro, li tiam diris.

Post tio ne aperis publikaj eldiroj pri la progreso de la retejo. En la retejo AKSO la progresraporto pri la migrado de la malnovaj sistemoj al la nova retejo daŭre tekstas: ”Diversaj planoj ellaboritaj, mankas fina decido”.

Pli pri la temo

• UEA jam pagis 70 000 eŭrojn por nova retejo
• UEA promesas novan retejon ene de kelkaj monatoj (2018)
• UEA uzis 33.000 eŭrojn por nova retejo (2017)