ubi le controlator del billetes sona le clarinetto basse
Tu debe poner le billet in le campana del instrumento
e tunc ille transponera le melodia de mi bemolle major
a fa diese major
Hic tu pote cantar melodias plen de phantasia,
in contrapuncto avantiate, con le altere trafficantes
Vos pote tener vostre manos
e ballar un intricate dansa rotunde
inspirate del folklore grec
Vos pote discuter philosophia ancian
durante que le pedes batte al placas del solo
e le terra crea ornamentos kaleidoscopic
Benvenite al station
del qual le trainos parti al pais del arco del celo
ma pro poter viagiar con illos
tu debe haber jalne pantalones,
verde camisa e cappello rosate
Tu gaudio debe jacer in le tasca del camisa
e tu oculos debe contar de cosas
que tu videva in le tempore del oblivion
Si tu es preste, tu pote prender mi mano
Illo resimila un pectine de Egypto
Tene lo firmemente e ascende con me
al belle traino que justo arriva
Le traino es pingite in orange e rubide
Ubique illo ha candelas scintillante
Omne passageros canta e ride
Illes extende lor manos pro adjutar nos entrar
Alora nos es a bordo!
Hic il non ha sedias o confortabiles,
solmente numerose alveos de banio con aqua rosee
que fragra de rosas et es plenate con spuma e bullas
Disvesti te e affunda te in le aqua calide
Disfructa le musica del conductor mandolinista
e accompania le al organo hydraulic
situate presso le valvula
Alora nos parti! Le conductor sona le sibilo
que sona como un delphino
e nos viagia al pais del arco del celo
Anque le rails resimila arcos del celo
Le semaphoros es supernovas
Nos passa domos que es fungos fumante
e un ponte edificate de pastisserias
supportate de sexy fees
Mira in avante! Le pais del arco del celo…
Ibi le sol nunquam se pone
Ibi sempre nove meravilias eveni
Ibi belle phantasias es materialisate
e toto es possibile
Ecce como io creava le imagine: 1. Photographia original. (Clicca al imagines pro aggrandir los.)
2. Le photographia multiplicate octo vices. Le partes deveniva tornate e volvite pro crear figuras symmetric.
3. Hic io usava le effecto “IWarp” del programma gratuite GIMP (usate in tote le processo describite hic) pro disfigurar le pictura e facer lo surrealistic.
4. Al fin io colorava partes del pictura con le “situla con color”, que colora un parte del pictura de un singule color con solmente un clic.
En vidpunkta artikolo Robert Nielsen demandas, kie estas la milionoj da homoj, kiuj ekde 2015 komencis lerni Esperanton per Duolingo. Li konstatas, ke la grandega salto antaŭen, kiun multaj atendis, neniam okazis.
Mi memoras la ĝojon kaj eksciton, kiam oni anoncis ke Duolingo kreos kurson por lerni Esperanton. Ĝi estis (kaj ankoraŭ estas) la plej populara retejo por lingvolernado en la mondo, kun plurdekmilionoj da uzantoj, do oni vidis tion kiel grandegan leviĝon por nia lingvo. Oni kampanjis longe por tiu agnosko, simile kiel antaŭaj generacioj kampanjis por la agnosko ĉe la UN. Oni parolis pri nova epoko por Esperanto, kaj ni ekscitite demandis unu la alian, kiom da novaj lernantoj venos. Ĉu centmilo? Ĉu miliono? Eĉ se nur eta kvanto el la lernantoj aliĝus al UEA, tiu multobligus sian membraron. Ĉi tiu ondego da novaj homoj revivigos la movadon!
Mi estis unu el tiuj entuziasmuloj kaj atendis ian “grandegan salton antaŭen”. Mi komencis lerni Esperanton en 2014 per malnova lernolibro eldonita en 1907, kiun mi trovis senpage interrete, kaj per la retejo Lernu.net (kiu jam tiam estis malnovstila). Do, mi ĝojis kiam aperis en 2015 kurso kun bela stilo, moderna aspekto, buntaj koloroj – en retejo jam tre konata kun milionoj da membroj. Jen la perfekta reklamo por la lingvo, reklamo kiu montras ĝin en moderna maniero, egale kun lingvoj kun dekmilionoj da parolantoj. Do, ankaŭ mi mem uzis Duolingon kaj certis pri la nova sento kiu en la mondon venis.
Kvin jaroj pasis de tiam, kaj ĉu la esperoj realiĝis? Duolingo ne plu publikigas kiom da homoj entute uzas ĝiajn kursojn, nur la nombron de la “aktivaj lernantoj”, sed post mia peto, oni donis tiun informon al mi.
Robert Nielsen.
Laŭ Duolingo, entute 2,8 milionoj da homoj uzis la kursojn por lerni Esperanton, 1,6 milionoj per la angla, 871.000 per la hispana kaj 376.000 per la portugala (tiuj nombroj ne estas tute precizaj, pro rondigo). Tio estas kiom da homoj komencis la kurson, sed ne kiom finis la kurson – bedaŭrinde Duolingo ne publikigas tiun nombron. La plej grava demando estas: Kiu elcentaĵo de la homoj finis la kurson? Ĉu kvarono? Dekono? Centono? Mi kontaktis la kontribuantojn, la volontulojn kiuj helpis krei la kurson, sed ankaŭ ili ne scias. La sola statistiko estas el 2016, kiam ĉirkaŭ 3 procentoj el la homoj finis la kurson, sed tiu estis malpreciza konjekto, kiam la kurso estis nova.
Do, kiom el la preskaŭ 3 milionoj da lernantoj iĝis esperantistoj? Mi dividas ilin en kvar kategoriojn.
Unue estas la scivolemuloj. Ili ne vere volas lerni Esperanton, sed simple volas vidi kiel la lingvo kaj la kurso aspektas. Ekzemple, mia patrino faris du aŭ tri lecionojn pro scivolemo, sed ŝi neniam serioze provis lerni la lingvon. Mi mem faris unu lecionon de la dana, ĉar mi estis scivola pri la lingvo de mia praavo, sed kiam mi vidis kiel malfacila ĝi estas, mi forkuris.
La dua grupo estas la kolektemuloj. Ili kolektas lingvojn por fanfaroni kaj imponi aliajn homojn (kaj sin mem), ne ĉar ili vere volas uzi ĝin. Duolingo donas ŝildon al vi por ĉiu lingvo kiun vi komencas lerni, kaj iuj kolektas ilin kvazaŭ ili estus premio. Mi ofte vidas homojn kun dek aŭ eĉ dudek ŝildoj, sed kompreneble ili ne povas bone paroli tiom da lingvoj. Se oni iras al la diskutejo de Duolingo, la profiloj kun malpli ol 5 lingvoj aspektas malplenaj. Iuj nur komencas la kurson, sed aliaj volas fanfaroni pri tio kiom da kursoj ili finis. Sed eĉ kiam ili finas la kurson, ili ne multe uzas la lingvon, ĉar ili tuj komencas novan kurson por alia lingvo.
Jen ekzemplo de iuj “kolektemuloj” – ili havas ŝildojn por multaj lingvoj (inkluzive Esperanton) sed ĉu ili vere scipovas tiom da lingvoj?
La tria grupo estas la komencantoj. Ili vere volas lerni la lingvon kaj efektive studas ĝin. Sed mankas al ili la tempo aŭ motivo por fini la kurson. Eble ili devas labori, studi, zorgi sian familion, amikojn kaj aliajn ŝatokupojn. Eble ili revenos al la lingvo post monatoj aŭ jaroj, sed nun ili estas tro okupataj. Eble ili perdis intereson pri la lingvo kaj ĝi ne plu plaĉas al ili. Eble ili aŭdis ke Esperanto estas facila lingvo, sed ne sciis ke “facila” ne signifas “senpena” kaj rezignis kiam ĝi iĝis pli malfacila ol ili atendis. Eble ili ne ŝatis la metodojn de Duolingo kaj foriris por uzi alian retejon aŭ metodon.
Kaj la kvara grupo estas la esperantistoj. Ili estas la homoj kiuj faris la kurson ĝis la fino kaj daŭrigis sian lernadon poste. Ili ne nur lernis la lingvon sed ankaŭ uzas ĝin, por legi, aŭskulti, rigardi filmetojn ktp. Eble ili aliĝas al grupoj de esperantistoj (interrete aŭ vera-vive), iris al renkontiĝoj kaj aniĝis en la movado. Tiu estas la celgrupo, tiun ni volas kaj atendis.
Do kiom da homoj estas en ĉiu kategorio? Mi konjektas ke la plej granda grupo estas la scivolemuloj, ĉar tiu grupo postulas malplej multe da tempo kaj energio, kaj la plej malgranda grupo estas la esperantistoj, pro la malaj kialoj. Sed kiom granda estas la esperantista grupo? Eĉ se ĝi estas nur unu procento el la 2,8 milionoj da uzantoj, tio estas 28.000 homoj. Imagu se 28.000 homoj aliĝus al la movado.
En 2019, UEA havis nur 4.162 individuajn membrojn, do tiu estus okobla kresko al 32.000 membroj. TEJO havis 593 individuajn membrojn, do la aliĝo de eĉ unu aŭ du mil novaj membroj, tute ŝanĝus ĝin. Se nur unu procento el la Duolinganoj aliĝus al la movado, tio levus ĝin al la plej alta nivelo en la tuta historio de nia komunumo. La plej alta rekordo por individuaj membroj estas ĉirkaŭ 8.000 por UEA kaj 900 por TEJO, kaj tio estus facile superebla per nur eta elcentaĵo el la Duolinganoj.
Sed tio ne okazis, fakte la membronombro de UEA malkreskis. En 2015 ĝi havis 5.501 individuajn membrojn kaj 9.215 aligitajn membrojn. La membraro de TEJO kreskis, sed tio okazis ĉar la asocio altigis la aĝlimon de 30 al 35.
Eble la Duolinganoj ne volas aliĝi al la tradiciaj asocioj, sed ankaŭ la ĉefaj kongresoj ne spertis kreskon. Malfacilas kompari la kvanton de la aliĝoj ĉe la Universalaj Kongresoj pro la malsimilecoj inter la landoj, sed oni ne vidas grandan ŝanĝon. Ekde la nekutime granda centa kongreso en 2015, la kongresoj havas 900-1.600 partoprenantojn, sed inter 2000-2009 ili allogis 1200-2400 homojn. La plej granda IJK dum la pasinta jardeko ne estis en la epoko de Duolingo, sed en 2011 (Ukrainio kun 311 aliĝintoj), kaj en 2000-2009 okazis sep kongresoj eĉ pli grandaj. La IJK de 2019 kaj tiu de 2015 havis precize la saman kvanton de aliĝintoj (291) – do ĉu Duolingo donis nulan kreskon?
Sed neniu el la grandaj internaciaj kongresoj spertis grandan kreskon, kaj ili ĉiuj allogas pli-malpli la saman kvanton da partoprenantoj kiel antaŭ ol la Duolingo kursoj aperis. IJF, JES, NR kaj la SAT-kongresoj ne vere kreskis, kaj SES (kiun oni supozus la plej alloga por komencantoj) fakte malkreskis. La aliĝo de eĉ 100 novaj homoj estus granda diferenco por ili, kaj oni pensus ke el la 2,8 milionoj da homoj devus esti almenaŭ 100 kiuj irus al kongreso, ĉu ne?
Sed eble la komencantoj prifajfas asociojn kaj kongresojn kaj uzas la lingvon por aliaj aferoj. Tamen, por kio? Estas interretaj grupoj ĉe fejsbuko, tvitero, redito, telegramo, sed tiuj havas nur centojn da aktivaj homoj. Ne estas multaj aktivaj blogistoj, podkastistoj aŭ jutubistoj (kvin aŭ malpli). La vendado de libroj kaj muziko ne multe ŝanĝiĝis, kaj mi ne vidas ian signon ke la produktado de tiuj kreskis. Do, ĉu estas iu ajn ŝanĝo en Esperantujo pro Duolingo? Ĉu la miloj da lernantoj ne influis la movadon? Ĉu ili ne uzas la lingvon? Kie estas la Duolinganoj?
Certe estas ekzemploj de esperantistoj kiuj lernis pro Duolingo. Mi konas kelkajn homojn kiuj nun estas tre aktivaj en la movado (iuj eĉ iĝis estraranoj de TEJO) kaj lernis ĉefe per Duolingo. Sed unuopaj ekzemploj ne estas fidindaj kaj ne informas nin pri la tuta movado. Ĉu tiuj homoj aktiviĝus ankaŭ se la Duolingo-kursoj ne ekzistus, ĉu ili uzus alian retejon?
Anekdote, mi povas diri ke estas miloj da Duolingo-lernantoj en Irlando, sed daŭre nur unu esperanta klubo, kaj tiu ne kreskis dum la pasintaj kvin jaroj, ĝi daŭre havas malpli ol dek aktivajn membrojn, plejparte maljunulojn kiuj ne uzis Duolingon. Eble Esperantujo malkreskus eĉ pli sen Duolingo, kaj eble aliaj faktoj influas la kreskon de la movado pli ol Duolingo. Do certe ekzistas esperantistoj kiuj lernis per Duolingo, sed la movado ne estas pli granda nun ol antaŭ la lanĉo de la unua kurso. Kial ne?
Eble Duolingo kulpas. Duolingo estas la plej populara retejo por lerni Esperanton, sed ĉu ĝi estas la plej bona? Ĝi estas populara ĉar ĝi “ludigas” la lernadon de lingvoj. La retejo enhavas brilajn, buntajn kolorojn, oni gajnas poentojn, atingas nivelojn, partoprenas konkursojn, gajnas premiojn, komparas sin kun amikoj ktp.
Tio certe estas pli amuza ol tradiciaj lerniloj kaj eble instigas pli da aktivado, sed ĉu oni vere lernas? Mi rimarkis kelkfoje ke kiam mi uzis ĝin, mi pensis pli pri la gajnado de poentoj ol pri lernado de la lingvo. Mi iris rapide tra la lecionoj por atingi pli altan nivelon, anstataŭ certigi ke mi komprenis la aferon. Oni povas facile pensi ne pri la plej bona maniero lerni la lingvon, sed kiel plej bone akiri poentojn.
Mi opinias ke Duolingo estas “pli-ol-nenia” lernilo. Ĝia celgrupo ĉefe estas homoj kiuj ne alkutimiĝis al lingvolernado kaj probable ne studus sen forta instigo. Ĝi estas plej taŭga por homoj kiuj estas tro okupitaj aŭ nemotivitaj por pasigi pli ol 15 minutojn studante. Tial la poŝtelefona aplikaĵo estas tiel populara, oni povas rapide “ludi” vian lingvon sen granda peno, kvankam la aplikaĵo ne enhavas la klarigojn kaj la puzloj estas multe pli facilaj.
Duolingo rekompencas lernantojn tre facile kaj ofte, sed eble tro facile. Oni povas elekti kiom multe oni volas lerni ĉiutage, sed la plej alta nivelo estas nur 15 minutoj ĉiutage. Pro tio, oni povus studi dum nur 15 minutoj kaj pensi “tiom sufiĉas por hodiaŭ, mi studis jam sufiĉe.” Sed ĉu tiuj homoj vere progresas en sia lernado aŭ ĉu oni nur donas la ŝajnigan impreson de progreso?
Do, se Duolingo portis Esperanton al nova epoko, kie estas la Duolinganoj? Kie estas la miloj da novaj esperantistoj? Oni ne vidas ilin en la asocioj, kongresoj, vendejoj aŭ la interreto. Ĉu kvin jaroj ne estas sufiĉe da tempo por vidi eĉ la komencon de kresko? Kie estas la ondo da novuloj? Ni atendis grandegan salton antaŭen, sed ni ankoraŭ staras en la sama loko.
In diurn vendrdiik, departement britanian de sanitet e kur sosial raportav sent oktdeskuink morti nov kausu *koronavirus, kel es kuantitet diurnik leplu alt de morti usk sitempe. Kuantitet de morti total in Britania Grand e Irlandia Nordik esav septsent seksdesnov. Un eks kadavrerii temporarik pro desdu mil kadavri es edifisied in urb leplu grand de Tereni Mediik anglian. Ministr prim britanian av esed infekted per *koronavirus. Il isolero se in sed de guvarnatorel. (GB)
Pos anunco en brodkasto chef-ministral, Anglia riglagesis. To balde sequesis per aranjuri simila en Skotia e Wals. La nova aranjuri klozas omna butiki kareebla ed interdiktas kuveni da plu kam du homi. La ministrulo di exterlandaji esas la trans-vivanto selektita, remplasonta la nuna chef-ministrulo, se il divenos nekapabligita pro la koronaviruso. L’ armeo Britaniana komencis operaco Reskripto por helpar l’ esforci Briatniana por luktar kontre l’ epidemiego koronavirusal. (GB)
La kvanto de individuaj membroj de TEJO en 2019 kreskis je 8 procentoj kompare kun la antaŭa jaro. Eĉ pli, je 24 procentoj, kreskis la legantaro de Kontakto. Aliflanke la legantaro de la revuo Esperanto unuafoje dum la konata historio falis sub 2.000.
En la aprila numero de la revuo Esperanto aperis detalaj informoj pri la membrostatistiko de UEA, pri kiu Libera Foliorakontis la 7-an de marto. Dum la suma kvanto de individuaj membroj de UEA pasintjare atingis novan malrekordon, montriĝas, ke la membrokvanto de TEJO efektive kreskis de 549 al 593, do je proksimume 8 procentoj.
La kresko ĉe TEJO okazis ĉefe en la kategorio de membroj, kiuj ne abonas la revuon Esperanto. La kvanto de TEJO-aĝaj membroj-abonantoj kreskis nur je 4 personoj, el la suma kresko de 44 personoj. Tamen eĉ tiu kresketo de membroj-abonantoj estas rimarkinda, konsiderante, ke la suma kvanto de la legantoj de la papera revuo plu malkreskis de 2.011 en la jaro 2018 al 1.912 en la pasinta jaro.
Unuafoje dum la konata historio de la oficiala historio de oficiala revuo de UEA ĝia eldonkvanto falis sub du mil. En la 1980-aj jaroj la eldonkvanto superis eĉ ok mil, do de tiam ĝi kvaroniĝis.
La antaŭaj kategorioj ”juna membro kun Gvidlibro” kaj ”juna membro kun Jarlibro” malaperis, ĉar Jarlibron aŭ Gvidlibron UEA ne plu eldonas. Ilin anstataŭas la nova kategorio ”baza membro”. TEJO-aĝaj bazaj membroj havas aliron al la reta versio de la revuo Esperanto, kaj krome ricevas la revuon Kontakto.
La kvanto de homoj, kiuj ricevas la revuon Kontakto, kreskis de 690 en 2018 al 859 pasintjare. Al tiu kresko evidente kontribuis la kresko en la membraro de TEJO, sed ankaŭ novaj patronoj de TEJO, kiuj same ricevadas la revuon, kaj kresketo en la kvanto de kolektivaj abonoj.
La kvanto de aligitaj membroj de TEJO, do unuavice membroj en la landaj sekcioj, kreskis de 1.123 en la jaro 2018 al 1.314 pasintjare, kio egalas al kresko je 17 procentoj. La suma kvanto de aligitaj kaj individuaj membroj de TEJO do kreskis de 1.672 al 1.907, aŭ je 14 procentoj.
La kresko estas rimarkinda, eĉ se la suma kvanto daŭre restas sub 2.000, kaj klare sub la cifero 25.000 membroj, kiun TEJO pasintjare raportis al instancoj de la Eŭropa Unio. TEJO volas kalkuli inter siaj membroj ankaŭ la tiel nomatajn ”junajn amikojn de Esperanto”, kiuj ne pagas kotizon, sed kiuj lasis sian nomon en la retejo Esperanto.net. Tamen neniu scias, kiom da homoj fakte registriĝis tie, kaj eĉ la koncerna paĝo nun ne funkcias.
Querino Neto.
La ĝenerala sekretario de TEJO, Querino Neto, estas kontenta ke la membrokvanto de la asocio denove kreskas.
– Ĝenerale mi ĝojas pri la evoluo tiucele, sed mi ne dirus ke ĝi jam estas kontentiga. Tute male, mi opinias ke multo mankas, kaj bona organiza gvidado estas nepra por tio. Mi jam esprimis al la komitato la estrarajn nunajn malfacilaĵojn, kiujn mi preferis ne kaŝi.
Laŭ li gravas plu labori por fortigi la membran bazon de la asocio.
– Pri la laborplano, nia nuna celo estas precipe fokusiĝi pri Junaj Amikoj, kiuj en TEJO ja estas konsiderataj membroj. Kaj nun, ĉar jam estas nova estrarano por landa kaj faka Agado, mi opinias ke la vojo devas nepre esti tiu, ke nia laboro en tiu komisiono estu tiom forta kaj efektiva, ke ni sukcesos membrigi la membrojn de niaj sekcioj kiel individuajn membrojn de TEJO. Ili estas konsiderataj membroj por ĝenerala kontrolo de la juna esperantistaro, sed ne “individuaj” — do ili ne havas la samajn rajtojn.
Por ke pli da homoj membriĝu, gravas, ke la membreco estu alloga kaj la membroj vidu, kiajn avantaĝojn ĝi donas, li opinias.
– Por averaĝa esperantisto kiu tute ne konas nian agadon, kontribui per kotizo al loka klubo, al landa asocio kaj UEA/TEJO postulas bonan kialigon. Kaj tion ni efektive faras nun. Plue, mi taksas la diskutojn kiujn levis Libera Folio pri tiu temo vere gravaj kaj vekaj de la estraroj ĝenerale. Do jes, tio funkcias parte kiel propagando, parte kiel starigo de grava cerbumado.
En unu semajno TEJO kolektis filmetojn de dudeko da diverslandaj esperantistoj, kiuj rakontas pri siaj spertoj dum la kronvirusa pandemio. Nun oni volas disvastigi la kunmetitan filmon kun nacilingvaj tekstoj.
La 16-an de marto TEJO anoncis pri kolekto de videorakontoj de esperantistoj el la tuta mondo pri la situacio rilate al la kronvirusa krizo:
”Ni kune per nia tutmonda lingvo priparolu la situacion de tiu tutmonda problemo. Kiel estas la situacio rilate al kronviruso nun en via lando? Faru filmeton kaj rakontu al ni! Ĉu vi estas en kvaranteno? Kion vi faras dum via restado hejme kaj kion vi povas konsili al aliaj homoj? Kion vi ŝatus diri al esperantistoj el aliaj partoj de la mondo?”
Pri la projekto antaŭ kelkaj tagoj rakontis ankaŭ Libera Folio. Post nur semajno aperis la preskaŭ 20-minuta filmo, en kiu homoj el dek tri landoj rakontas pri siaj spertoj. La filmon kunmetis Ariel Palmer, komunikisto de TEJO. Li rakontas, ke la ideo origine venis de Karina Oliveira, estrarano de TEJO.
– Partoprenis pli ol 20 homoj el 13 diversaj landoj. Estis tre rapida projekto – pasis nur kelkaj tagoj de la apero de la ideo ĝis la publikigo de la video. Homoj entuziasme kontribuis kaj sendis tre diversajn mesaĝojn – kelkaj estas tre seriozaj kaj profundaj, aliaj estas amuzaj kaj distraj, rakontas Ariel Palmer.
Laŭ li la rapida sukceso montras ke estis granda interesiĝo por tia kunlaboro:
– Mi kredas ke homoj vere bezonis ion tian nun – unuflanke, rakonti la situacion kaj esprimi sian zorgon kaj sian esperon, kaj aliflanke konektiĝi kun aliaj homoj kaj senti sin malpli solaj. Kaj mi kredas ke la videoj kiujn homoj sendis estas bona ekzemplo de kiom granda homa potencialo estas en nia komunumo.
Libera Folio:Kiel oni intencas nun uzi la filmon? Ĉu oni disvastigos ĝin inter neesperantistoj, eble kun alilingvaj tekstoj?
– Jes! mi ĵus aldonis esperantajn subtekstojn sed ni planas traduki al kiel eble plej multe da lingvoj, do fakte ni esperas je helpo kaj kontribuo de aliaj esperantistoj por tio. Rekte en YouTube oni povas aldoni tradukon de la subtekstoj al aliaj lingvoj, klakante sur la tri punktoj en la dekstra angulo sub la video.
Pli frue filmetojn pri la kronvirusa epidemio publikigis interalie Ĉina Radio Internacia.
La kronvirusa pandemio instigis diversajn esperantistajn organizaĵojn al kampanjoj por informi kvarantenulojn pri la situacio en aliaj landoj aŭ kuraĝigi ilin lerni Esperanton. La revuo Monato kaj almenaŭ unu eldonejo decidis donaci al la esperantistoj senpagan legaĵon.
Kampanjo de TEJO por kvarantenuloj.
La tutmonda epidemio nun grandskale atingis Eŭropon kaj Amerikon, kie loĝas la plimulto de la esperantistoj, kaj kie kutime okazas multaj esperantistaj aranĝoj. Libera Folio jam rakontis, ke pluraj aranĝoj estis nuligitaj pro la viruso, kaj ankoraŭ ne klaras, ĉu ĉi-jare povos okazi la Internacia Junulara Kongreso en Nederlando aŭ la Universala Kongreso en Kanado.
Multaj homoj precipe en Eŭropo nun troviĝas en libervola aŭ deviga kvaranteno, kaj iuj el ili supozeble pretas uzi sian tempon por provi novajn aferojn – ekzemple studi Esperanton. Pri tio atentigis Carlos Pesquera Alonso, kiu en la Telegrama mesaĝejo de TEJO lanĉis la ideon krei kampanjon por la kvarantenuloj:
– Mia penso estas ke nun kiam la homoj restas hejme kaj ne povas umi sociale, ili povas profiti el tio kaj lerni Esperanton. Logike la plejparto ne faros, sed pro la emo disvastigi memeojn pri la temo, eble la disvastigo estos pli granda. Do, ĝi estu nacilingva.
La ideon tuj kaptis Ariel Palmer, komunikisto de TEJO, kiu en retaj informkanaloj petis helpon por traduki alvokon al naciaj lingvoj, kaj baldaŭ aperis en la Facebook-paĝo de TEJO deko da afiŝoj en diversaj lingvoj kun ligiloj al kursoj ĉe Duolingo aŭ ĉe Lernu.net.
Por esperantistoj TEJO lanĉis alian kampanjon: oni kolektas filmetojn en Esperanto pri la situacio. Ni petis Ariel Palmer rakonti pli.
– Dankon pro via intereso pri la ideo! Ni simple volas kolekti videorakontojn pri spertoj de esperantistoj tra la mondo rilate al la nuna situacio – la ideo venis de la TEJO-estrarano Karina kaj ni kreis alvokon en la retejo de TEJO. Se venos sufiĉe da videoj, ni publikigos la kunmetaĵon dum la venontaj tagoj.
La retejo Edukado.net publikigis ”Konsilojn por la provirusaj paŭzoj” pri tio, kion eblas fari kun lernantoj de Esperanto, se ne eblas fizike renkontiĝi.
En la sama retejo Margaret Zaleski-Zamenhof, pranepino de Ludoviko Zamenhof, pretigis tre mallongajn kaj simplajn voĉan konsilon pri tio, kiel protekti sin dum la pandemio. Unuavice ĝi estas celita por partoprenantoj en la programo Kunpaŝado ĉirkaŭ la mondo, sed ĝi same validas por ĉiuj aliaj.
Por legemuloj la revuoMonato pro la epidemio decidis senpage disponigi kelkajn plej freŝajn numerojn. Similan decidon faris Eldonejo Libera, kiu liberigis la bitlibrajn versiojn de siaj eldonaĵoj.
Se vi scias pri aliaj esperantistaj iniciatoj ligitaj kun la kronvirusa epidemio, bonvolu rakonti pri ili en komentoj sub ĉi tiu artikolo.
Homajo ad omna heroa mediki, flegisti, kuracisti e helpisti qui til surmeneso kombatas kontre Kovid-19 en la tota mondo, ed anke al pioniri e pospioniri qui, malgre ataki e denigri, sucesis fasonar Idolinguo e tale posibligis la kreo di ca 72-versa poemo monorima.
Kontre ca Liliputano,
raskala kornoza grano,
leda filio di putano,
helpas nula talismano
nek pilulo o tizano
di vortoza sharlatano,
nam ne haltas la tirano,
mem se likas la butano,
o se pafas serbatano,
o se suflas uragano…
Fugas do irga kristano,
desmetinte la sutano,
quaze de kruel satano.
Anke pia franciskano,
e panikoz anglikano
kun tre pala puritano,
e kuras mahomedano,
(qua es eminent sultano)
embracante la korano
e trusante la kaftano,
(dum ke falas la turbano)
vers rapida karavano,
quan ja vartas por permano
plu longa kam tot semano,
kun tre skarsa sika pano,
senvirusa vast savano.
Lin imitas la pagano,
irga judo e profano,
la soldato, kapitano,
la tenoro e soprano,
la doktoro e cigano,
tutelero ed orfano
e mem (quala stranja klano!)
verd o blu samideano…
Ne flugas l’aeroplano,
ma trans e cis l’oceano,
ye singla meridiano,
en kliniko o kabano,
di esforco yen emano,
(nul amuzo, nula flano,
nula lekto di romano,
nula pleo di piano!):
mediko sorgas organo
e sutas irga membrano,
flegisto solvas esvano.
Novico o veterano,
omn experto es humano
ed amiko e kompano!
Jacas irga samsortano,
(senpekunia bas-klasano
o maxim richa bramano,
babilem Italiano
o tacem nordal Germano)
sur kamilo o divano:
omnu juas akompano!
E pos kurta tempo-spano
ekpulsesos leviatano.
Omnu tushos pasamano
sen timar virus-arkano.
La fidela chambelano,
juante saneso-gano,
sorgos la bel porcelano.
Itere kreskos la kano
e florifos la platano.
En silvo l’orangutano
savuros pulpoz banano.
Rifalos do varma guano
de fluganta pelikano.
Retrovenos kormorano,
matine kantos la hano,
parados mem la fazano,
e joyos irga terano! P.S. Me dankas Gilles-Philippe Morin pro lua komenti (sendita per privata mesajo), qui helpis me emendar du erori en la unesma versiono di ca poemo.
Electores in li tot Francia votat in soledí durant electiones municipal, a(f)fectet per un participation recordalmen bass pro li coronavírus. Li guvernament ha refusat a morar li electiones, durant que it imposit restrictiones strict de vive public quam un e(f)fortie sempre plu frenetic a lentar li progress del epidemie del coronavírus. O(f)ficiaries electoral portat guantes latexin, o(f)fertat desinfectantes e pictet zones sur li suol, ú homes deve star. (FR)
States Florida, Arizona, Illinois e Ohio in li States Unit de América va proceder far electiones presidential primari de liberales social (li Partise Democratic) quam projectet malgré li pandemie del coronavírus. Li presidento statunitesi ha declarat un urgentie national quam un response al pandemie. Quar cent o(f)ficiaries del Guardie National del States Unit e del Guardie National Aeral ha esset activat a su(c)cursar su(p)presser li coronavírus in six states. (US)
Li States Unit de América ha comenciat a(t)taccas aviatori revanchatori contra un milicie por-iranesi in Irak in jovedí, pos que un a(t)tacca raketal hat mortat du soldates statunitesi. It ha probabilmen esset e(f)fectuat de un milicie por-iranesi, quel hat ja antey fat tal a(t)tacca. Li forties statunitesi mane in Irak quam gastes del guvernament irakesi, ma alcun milicies shiitic di, que li forties statunitesi es o(c)cupantes, a(t)taccand til quande ili quitta Irak totmen. (IQ)
Li organisation militari Taliban ha rejectet quam ínsu(f)ficent li ordon a(n)nunciat del presidento de Afghanistan a conditionalmen liberar prisonaries. Li Taliban demanda, que quin mill membres del Taliban imprisonat mey esser liberat, ante que un dialog intraafghan posse esser iniciat. Li Taliban critica li decision a liberar prisonaries in phases vice omnis strax, dient que it es contra li a(c)corde subscrit del States Unit de América e Taliban in februar. (AF)
La revuo Progreso lansesis en marto 1908 da Louis Couturat, ilqua redaktis ed editis 80 dika numeri til agosto 1914. La revuo interruptesis pro la subita morto dil magna filozofo e matematikisto ye la 3ma di agosto di ta yaro. Pos vizitir kuzulo en Paris, la precipua kunautoro di Ido retrovenis a sua habiteyo en Bois-le-Roi duktante sua automobilo, en qua vehis anke lua spozino e lua kuzino, spozo dil vizitito. Sur la voyo de Ris-Orangis a Melun lua automobilo shokis granda militala veturo rapidege duktata da soldati qui portis mobiliz-imperi pro la unesma mondmilito quik komenconta. La shoko esis violentala: lua kuzino jetesis ek la automobilo, s‑rino Couturat recevis vundi e kontuzi, ma Couturat ipsa, lore evanta nur 46 yari, subisis plu mala fortuno: lua pektoro aplastesis, ed il transvivis nur dum kelka instanti. On apene povas imaginar quante il sufris dum ta kurta instanti…
Lore l’agostala numero di Progreso ne ja esis imprimita e distributita. To segun semblo eventis erste fine di 1920, nam existas exemplero, aparteninta a H. D. Akerman, sur qua esas skribita per krayono “This nº issued Oct. 1920”.
La sep tomi redaktita ed editita da Couturat kontenas cirkume 5.000 pagini. Ta 80 numeri evidente divenis bibliofilala rarajo ed esas acesebla nur en tre poka biblioteki. La t.n. Esperanto-muzeo od IEMW (Internaciona Esperanto-Muzeo en Wien), specala biblioteko, muzeo, dokumentizerio ed arkiveyo apartenanta ad ÖNB (Österreichische Nationalbibliothek, “Austriana Nacional Biblioteko”), disponas ne nur ta prima tomi ma anke la ok sequanta, t.e. la ok unesma tomi aparinta pos la rinasko di Progresoen 1931. Andreas Juste, segun semblo, havis aceso a ta kolektajo (en Wien od altraloke), quon montras lua ecelanta verko Idala foliumi (1998, kun duesma edituro en 2019, disponebla hike), en qua il sagace analizas i.a. la formaco, developeso ed evoluciono dil pensado da Couturat, kun multa citaji ek Progreso.
Che IEMW la prima tomi di Progreso existas kom revui ne nur papera ma anke dijitaligita, konsultebla hike. Tamen, pro la sistemo uzata da IEMW, ta dijitala revui esas desfacile konsultebla e penozedeskargebla. Fortunoze, en 2019, la informatikisto Konstantin Yegupov havis la tre laudinda inicio pozar omna sep tomi che Google Drive, quo igis li facile acesebla e deskargebla da omni. To posibligis i.a. mea studii ed explori qui abutis al verko Esperanto ed Ido: diferanta voyi adsur Parnaso (2018), disponebla hike. Tamen me recente deskovris ke la ligilo quan Yegupov pozis ed anuncis che Idolisto ne plus funcionas. Me do rezolvis krear plusa konto che Archive.org, quan me nomizis REVUEYO ed ube me pozis ta dijitala tomi, por ke li esez itere disponebla da omni. Yen la situeso di singla tomo:
Tomo 03, numeri 25–36 (mar 1910 – feb 1911), hike.
Tomo 04, numeri 37–48 (mar 1911 – feb 1912), hike.
Tomo 05, numeri 49–60 (mar 1912 – jan 1913), hike.
Tomo 06, numeri 61–72 (feb 1913 – jan 1914), hike.
Tomo 07, numeri 73–80 (jan 1914 – ago 1914), hike.
Pro la morto di Couturat e pro la unesma mondmilito, Progresointerruptesis en 1914, rinaskis erste en 1931 e, quale on savas, duras til nun. Anke la unesma yaredi pos la rinasko esas importanta. Anke oli pozesis da Yegupov che Google Drive en 2019, ed anke olin me jus pozis en la REVUEYO: tomo 08 (1931), 09 (1932), 10 (1933), 11 (1934), 12 (1935), 13 (1936), 14 (1937) e 15 (1938).
(Dume Yegupov informis me ke la pdf-faili dil 15 tomi es itere disponebla che Google Drive, hike).
Tamen me retrovenez ad fontes, t.e. al unesma sep tomi di Progreso, al prima manifestaji dil nova (lore, “nuva”) linguo, al radiki, al original micelo. Ka valoras lektar od, adminime, kelke explorar la 5.000 pagini? Ho, yes, sendubite rekomendinda exkurso! Turo plena de surprizi! Quanta revi, quanta iluzioni, quanta projeti, quanta idei lore ed ibe naskis, fermentacis, ebuliis ed efervecis! Quanta entuziasmo, quanta entraprezemeso! Yes, to esis bel aventuro! E nun, pos tanta yari, on ankore povas multe lernar e profitar per foliumar ta olda pagini.
Explorar la prima tomi di Progreso es utila ne nur por filologi e por diletanti di lo linguala (ho, quala mineyo!), ma anke por ti qui ne tante prizas ta latero dil movemento ma tamen interesesas pri olua social aspekti. Tal exploro es utila anke por evitar ed eskartar miti, misinformi, mi-veraji e mentii qui ja de longe cirkulas, sive pro nul- o mi-savo, sive pro deziro denigrar la linguo o difamar lua protagonisti. Nun, per konsultar direte la fonti, sen filtrado, sen deformo, irgu povas saveskar la fakti ed abutar a sua propra inferi e konkluzi, sen mediaci…
Exemple, simple per foliumar la unesma numero on ja povas dementiar la misinformo, ofte repetata (forsan anke me olim repetis ol…), ke olta esas tote skribita en Esperanto. To ya ne esas vera. En ta numero, omna artikli (p. 1–25) skribesis ya en Esperanto, ma la “Bibliografio” (p. 26–30) esas tote en Ido e la “Korespondo” (p. 31–32) skribesis granda-parte en Ido. En posa numeri la kontenajo en Ido divenis sempre plu granda, ed olta en Esperanto sempre plu mikra, til desaparo, ma la linguo da Zamenhof tempope retrovenis a Progreso, nam Couturat havis la tre rara e do tante plu laudinda kustumo insertar omna artikli e kritiki en la linguo o dialekto en qua on kompozabis li. Pro to on povas lektar, exemple, l’artiklo “Defendo de Esperanto”, da H. Sentis, tote skribita en Esperanto, en la numero 13, ja en la duesma tomo (marto 1909, p. 6–9), kande Esperanto desaparabis kom redaktala linguo en la revuo. On povas lektar anke plura letri da E. de Wahl en Auli, e longa artiklo en la stranja dialekto Esperantatra da Romano Brandt (ilqua pose prefacizis, en 1913, en kelke plumpa Esperanto, la maxim konocata diatribo kontre Ido: Historio kaj teorio de Ido, da B. Kotzi, ilqua esis nevo di L. L. Zamenhof). Couturat, sempre tre liberale e loyale, fidela a sua principi, insertis mem projeti pri altra auxiliara lingui o dialekti. Exemple, en la numero 15 (mayo 1909), il insertis 16-pagina apendico en Dutalingue, da Alphonse Duthil (n. 1876), en qua ilca prizentas la gramatiko di sua dialekto. Olca esas ne, quale on ofte misasertas, reformita Ido, ma probo konciliar Ido ed Esperanto, quon montras la moto ipsa (Konkordile inter Esperanto-Zamenhofa ed Esperanto-Ido) dil projeto, quan Couturat judikis kom “tre interesanta, nam ol konservas e mem exajeras kelka chefa difekti [nun: defekti] di Esperanto primitiva”(P. II, p. 207).
Tamen, quale me dicis antee, la prima sep tomi es interesiva ed utila ne nur linguale, ma anke pro la social aspekti dil jermifanta movemento. Exemple, quankam on papagayatre repetas ke, pos la “skismo” (nomizo kustumala, ma advere absurda), nur o precipue “chefi” od “eruditi” Esperantista transiris ad Ido, dum ke la “populo” restis “fidela” ad Esperanto, tamen per studiar senpartise la Adresari insertita en Progreso irgu povas konstatar ke ta klishuro certe bezonas forta nuancizo o mem ne korespondas al fakti. Yen dextre extraktajo del Adresaro 1912–1913, insertita en la sisesma tomo dil revuo. Ol kontenas la nomi ed adresi di i.a. du sutistini (evanta 20 e 17 yari), seruristo (21-yara), kupro-tornisto (18-yara) e mem 11-yara skolano. Du del anunci montras anke ke ne omni “livis” Esperanto por transirar al “rivala” linguo: uli simple adjuntis Ido a sua komuniko-linguaro, a qua Esperanto duris apartenar. Tala senmitigiva explori nun esas facile entraprezebla e certe entraprezinda, se on volas e savas uzar la disponebla instrumenti…
Per explorar la prima tomi di Progreso on povas konstatar anke ke, mem en 1912, kande la linguo ne ja esis parformacita, la Idisti suciis ne nur lo linguala, ma anke lo praktikala di la afero. Yen, exemple, la “Unesma listo di Firmi adoptinta la L. I. Ido”:
Fine, ta exploro furnisas anke informi pri apene konocata auxiliara lingui o projeti (qua audis, exemple, pri Clarison o pri Omnez?) o pri obliviita aspekti od epizodi dil historio di Ido, exemple, pri la unesma internaciona Ido-kongreso, qua esis eventonta en Luxemburg komence di septembro 1914, ma qua pose ne eventis, pro la milito. Videz hike lua oficala programo (Progreso, VII, 1914, p. 498–499):
Kande on skanas dokumenti e konservas li kom pdf-faili, tre ofte eventas ke la kustumala pdf-lektili interpretas la skanuro kom serio de imaji e, pro to, oli povas montrar la texti ma ne rikonocar la koncernata vorti. Konseque, lia exploro-funciono, ofte simbolizita per lupo, ne funcionas. Do, kande on pozas tala faili en la reto, la serchilo di Google ne egardas la texti kontenata en oli. Tamen, kande on pozas tala faili en Archive.org, la situaciono es diferanta, nam ica sito disponas sat potenta texto-rikonociva funciono, e do omna texti kontenata en oli egardesas dal Google-serchilo. Pluse, se on deskargas tala faili de Archive-org ne kom “pdf” ma kom ”pdf with text”, la deskargita pdf-faili divenas dokumenti senprobleme traserchebla per la sercho-funciono (la lupo) dil kustumal pdf-lektili (exemple, la gratuita Acrobate Reader DC). Do, esas nun tre facila e rapida explorar quanta-foye ed en qua kuntexti la vorto “Madrid”, exemple, aparas en ula tomo di Progreso. Tale on povas tre komode explorar la developeso dil movemento en ta od altra urbo, en ta od alta lando, ed anke la mencioneso di ta od altra skriptero od aktivisto.
Pluse, per ta funciono on povas explorar anke diversa aspekti pri linguo-uzo dum la frua — la konstruktal — periodo di nia linguo, exemple, pri (ne)transitiveso di ta od altra verbo, pri la reala — t.e. ne nur segun-vortolibra, ma segun-uza — semantikala feldo di ta od altra vorto (videz, exemple, domenoen la unesma tomo), e t. p. On darfas mem revar pri eventual kompozo di detaloza Ido-dicionario, ilustrita o ne, ma certe plena de autoritatoza exempli, analoga a PIV. Nun to esas posibla! Suficas nur explorar e kompilar, minucieme e paciente…
Ja de longe me havas la konvinkeso ke oportas disponebligar ed acesebligar da irgu omna dokumenti, por ke omni — ne nur pekuniozi, voyajivi, stipendieri od altra privilejiziti — povez lektar, explorar e juar irgo, por ke omni povez lernar ed erudesar, segun sua volo, talento e disponebla tempo, ne segun la pezo o groseso di sua burso. Tale on povus kombatar kontre la formaco e prepondero di intelektala kasti ed igar kulturo vere demokratial ed universal. Me ipsa agos omno posibla ta-sence e ta-sinse. Espereble kelki o mem multi kunagos.
Por esperantistoj TEJO lanĉis alian kampanjon: oni 
