Un equip investigativ international ha a(n)nunciat in mercurdí li nómines de quar homes – tri russes e un ukrainane, queles va esser a(c)cusat pri har tirat contra un avion súper Ukraina, abattente it e mortante ducent ninantott homes in li decisettesim de julí du mill deciquar. Li a(c)cusates esset membres de servicies special russ operant in Ukraina e ili esset co(n)nexet con servicies secret russ. Li processu va esser fat in li ninesim de marte du mill duant in Nederland. (UA)
Monthly Archives: June 2019
Srilanca emplea sua pendores prima en 43 anios
Srilanca ia enscrive du pendores en prepara per cuatro esecutas, la primas en 43 anios. Cuatro prisonidas condenada per crimines de droga va es punida par mori.
La esecutas va fini un suspende de la puni de mori cual esiste ja de 1976.
Plu ca sento aspirores ia responde a un anunsia en febrero per esecutores con “carater moral forte”. Los ia nesesa es srilanca e mas, con entre 18 e 45 anios e posesente “fortia mental”. Ance du esuanes e du femes ia presenta se per la rol.
Un portavose de prison ia dise ce la du aspirores susedosa va pasa tra instruis final, cual va ocupa sirca du semanas.
La pendor la plu resente ia resinia a sinco anios ante aora, xocada par vide la pendador. Un otra ia es empleada en la anio pasada, ma no ia apare per labora.
En Srilanca, viole sesal, contrabanda de drogas, e omiside es punable par mori, ma on ia fa no esecutas pos 1976.
Presidente Maithripala Sirisena ia dise ce on reinstitui la puni de mori per supresa la comersia de drogas en la pais. Analistes political dise ce la cambia va aumenta sua popularia ante un eleje cual va aveni ante la fini de esta anio.
“Me ia suscrive la comandas de mori de cuatro,” Sirisena ia dise. “On ancora no ia informa los. Nos no vole ja anunsia la nomes, car acel ta pote causa turba en prisones.”
El ia dise ce 200 mil drogamanicas esiste en la pais, e ce 60% de prisonidas es en prison per crimines de droga.
La Uni European, como ance Frans, Noria e la Rena Unida, ia condena esta deside par Srilanca: “La puni de mori es un puni cruel, nonumana e degradante, e la UE oposa nonegable sua usa en tota situas e tota casos. An si la autoriosas srilanca ia sita la nesesa de dirije se contra crimines de droga, studias mostra ce la puni de mori fali funsiona per preveni crimin.”
Amnestia Internasional, un organiza nongovernal per diretos umana, ia dise ce lo es “xocada” e “scandalida” par la anunsia par la presidente, e ia declara ce esecutas per crimines de droga es nonlegal, car los no pasa la limita per “crimines la plu grave” como matas intendeda.
La dirijor de Amnestia per Asia sude ia comenta: “A un tempo cuando otra paises ia veni a la comprende ce los nesesa reformi sua politicas de controla de drogas, e ata per redui la usa de la puni de mori, Srilanca resiste la tende. Esta va ruina la reputa internasional de la pais, e nos espera ce Presidente Sirisena va reconsidera sua deside.”
Kvin oficistoj de UEA trafitaj de la reduktoj
Du dungitoj de UEA en la Centra Oficejo forlasas sian laboron, dum tri pliaj havos reduktitajn laborhorojn. Nur ĝenerala direktoro Martin Schäffer kaj konstanta kongresa sekretario Clay Magalhães ne estos tuŝitaj de la reduktoj. Ĉar tri oficistoj ne konsentis pri redukto de la laborhoroj, la estraro de UEA turnis sin al la nederlandaj aŭtoritatoj por povi realigi la decidon kontraŭ la volo de la dungitoj.
Komence de marto Mark Fettes, la prezidanto de UEA, anoncis pri planataj drastaj reduktoj en la Centra Oficejo por malpliigi la buĝetan deficiton de la asocio. Samtempe kvin el la sep oficistoj ricevis proponon pri eksigo aŭ reduktita labortempo. Nur du oficistoj ne estis tuŝitaj de la redukto: ĝenerala direktoro Martin Schäffer kaj konstanta kongresa sekretario Clay Magalhães.
La detaloj de la reduktoj iĝis konataj la 29-an de junio, kiam Mark Fettes informis la komitaton de UEA pri la afero. Du oficistoj konsentis akcepti unufojan financan rekompencon kaj libervole maldungiĝi: la partatempa sekretario, Katarzyna Marciniak, kaj la partatempa purigisto, Linda Silva Miranda. Ili jam ĉesis labori en la Centra Oficejo. Aliaj tri oficistoj devas akcepti reduktitan labortempon kaj salajron, se ili volas plu labori ĉe UEA.
Tiuj tri estas la libroserva respondeculo Ionel Oneţ kaj la du kontistoj, Stanka Starčević kaj Ralph Schmeits. Neniu el ili akceptis la proponon pri reduktitaj laborhoroj, do UEA turnis sin al la nederlanda laboroficejo por ricevi aprobon por deviga redukto. Por tio necesis prezenti al la laboroficejo financajn argumentojn kiuj montru la neceson de la reduktoj. La dungitoj povis prezenti siajn proprajn kontraŭargumentojn.
Laŭ informo de Mark Fettes sendita al la komitato de UEA, la laboroficejo post kelksemajna proceso la 26-an de junio akceptis la argumentojn de la estraro. Post tio la tri menciitaj oficistoj ricevis formalan leteron kun informoj pri la nova kontrakto, kiun ili devos akcepti, se ili plu volos resti dungitoj de UEA.
– Kompreneble ĉiu el ili rajtas ne akcepti la proponitan kontrakton kaj ekserĉi laboron aliloke. En ĉiu okazo, mi volas esprimi grandan dankon al ili pro iliaj kontribuoj al la Asocio, kaj deziri al ili sukceson kaj feliĉon, sendepende de ilia decido, ĉu resti ĉe UEA aŭ ne, skribas Mark Fettes al la komitato de UEA.
La peza decido pri drastaj reduktoj laŭ li estas necesa por savi la financojn de la asocio:
– Evidente ni ne venis facile al ĉi tiu drasta paŝo. Ĝi estas tamen nepre necesa por limigi la jarajn deficitojn. La faritaj paŝoj apenaŭ rezultigos ŝparojn en ĉi tiu jaro, pro la pagado de diversaj kompensoj al la oficistoj pro la kontraktaj ŝanĝoj. Nur en la buĝeto por 2020 oni povos vidi la sekvojn de ĉi tiuj decidoj — kaj ne imagu, ke temas pri plena forigo de la deficito. Ruĝa inko plu abundos, kaj la Komitato kaj Estraro devos cerbumi pri daŭra ŝparado kaj la serĉado de novaj fontoj de enspezoj.
Ne tuj klaras, kiel la reduktoj influos la funkciadon kaj servojn de UEA. En la komitata dskutejo Rob Moerbeek, pensiita multjara oficisto de UEA, esprimis maltrankvilon pro la situacio de la trafitaj oficistoj:
– Se la salajropolitiko de UEA efikas malsanige, urĝas malakceli la drastajn amputojn en la Centra Oficejo. Minimume la komitatanoj sciu, al kiuj, kiom kaj ekde kiam oni reduktis la laborkompenson de la trolaborigata CO-peronaro. Mi de proksime sciiĝis pri sendormaj noktoj kaj povas nur esperi ke ne okazos malhumana troekspluatado.
Responde al tio Renato Corsetti, iama prezidanto de UEA, esprimis sian subtenon al la decidoj de la nuna estraro:
– Rob, ĝis antaŭ kelkaj jaroj regis granda amikeco inter ni ĉiuj, komitatanoj, oficistoj, simplaj membroj, kaj neniam okazis malhoma troekspluatado. Aliflanke nun la situacio estas tia, ke oni devas reveni al ekvilibro inter elspezoj kaj enspezoj. Ĉu vi vidas alternativojn al la decidoj de la estraro?
Komitatanoj B elektitaj, kio pri la estraro?
La individuaj membroj de UEA elektis kvin komitatanojn B, kiuj reprezentos ilin en la komitato ĝis 2022. La kandidatoj por la nova estraro ricevis tre malbonajn rezultojn. Inter la tri neelektitoj estas du kandidatoj por la estraraneco, dume elektiĝis nur unu estrara kandidato – kaj eĉ tiu kun la plej malmultaj voĉoj.
La individuaj membroj de UEA elektis kvin komitatanojn B, kiuj reprezentos ilin en la komitato ĝis 2022. La kandidatoj por la nova estraro ricevis tre malbonajn rezultojn. Inter la tri neelektitoj estas du kandidatoj por la estraraneco, dume elektiĝis nur unu kandidato – kaj eĉ tiu kun plej malmultaj voĉoj.
La 29-an de junio en la Centra Oficejo de UEA okazis nombrado de la voĉoj. La komisionon kiu kalkulis la voĉojn konsistigis la ĝenerala direktoro Martin Schäffer kaj du individuaj membroj: Tobiasz Kaźmierski kaj Marc Konijnenberg.
El la rajtigitaj 3.849 individuaj membroj sin esprimis 1.497 (39%), do pli multe ol en la antaŭa voĉdono, kiu okazis antaŭ ses jaroj (27%). Ĉi-jare por la unua fojo la elekto de la komitatanoj B okazis grandparte rete. La CO dissendis nur proksimume 800 paperajn balotilojn – tiujn ricevis la membroj sen funkcianta retadreso.
Plej multajn voĉojn ricevis Emílio Cid (1.055), la nuna estrarano pri informado. Sekvas lin Osmo Buller (966), Lee Jungkee (868), Michael Boris Mandirola (856) kaj Aleks Kadar (773). Ĉi-lasta estas la sola el la kandidatoj por la nova estraro, kiu estis elektita por komitataneco B. Inter la tri neelektitoj estas du aliaj kandidatoj: Duncan Charters (764), kiu kandidatis por la prezidanteco, kaj So Jinsu (706). La plej malbonan rezulton ricevis Didier Janot (357).
La neelektiĝo de Charters – eĉ se per deko da voĉoj – estas por li granda problemo. Pasintsemajne la elekta komisiono proponis lin por la prezidanteco kaj lige kun tio por la komitataneco C en la kazo, ke li ne sukcesus en la elektado de la komitatanoj B. Nun lia sorto dependas de tio, ĉu lia nuna nesukceso estas por la komitato tiel peza fakto, ke lia elekto kiel komitatano C – kaj tiom pli kiel prezidanto – signifus malrespekton de la opinio de la individuaj membroj.
Simila situacio okazis jam en 2004, kiam la elekta komisiono proponis reelekton de Ivo Osibov kiel ĝenerala sekretario. Li ne sukcesis en la elektoj de komitatanoj B kaj rifuzis esti kandidato por komitataneco C, kaj sekve retiris sin ankaŭ kiel kandidaton por la estraro.
Laŭ la regularo, la elekta komisiono ne plu povas ŝanĝi sian proponon. Eventuala nova kandidato por la prezidanteco povus esti prezentita nur en la komitatkunsido en Lahtio. La rezulto de la voĉdonado pri komitatanoj B povas do meti bombon ne nur sub la propono pri la nova prezidanto, sed sub la tuta propono de la elekta komisono pri la nova estraro.
Iran saisi mil minadores de bitcoin
Autoriosas en Iran ia saisi sirca mil minadores de bitcoin en du fabricerias pasada, pos deteta un aumenta de consuma de eletrica.
La usa eletrical ia crese par 7% en junio, e on ia divina ce esta ia es causada par jenera criptomone.
Bitcoin deveni sempre plu notable en Iran como un modo de conserva ricia.
On mina criptomone par computadores, usual spesialida per funsiona como minadores, liada a la rede monal par la interede.
La macinas furni la potia computal nesesada per validi intercambias en la criptomone, e sua posesores es recompensada con mone nova jenerada. Tal, la prosede pote es profitosa, spesial si on fa lo a grado vasta.
On reporta ce minadores de bitcoin ia apare en locas diversa en Iran.
Con ce Iran es finansial colpada par punis esuan sur sua program nucleal, iranis en redes sosial discute comun la demanda de modos secur per conserva ricia.
Oro e dolares esuan es sujestas durante poplal, ma criptomone comensa apare como la alternativa tre.
2019: REKORDALA MI-YARO EN LA IDO-LITERATURO
Dum la unesma semestro di la yaro 2019aparis la sequanta Ido-libri o broshuri:
Carlevaro, Tazio: Esperantal antologio en Idolinguo. Duesma edituro, revizita. Bellinzona 2019. 64 p. (pdf-edituro)
Carlevaro, Tazio (komp.): Epistolaro da Ido-poeti. Andreas Juste: letri 1978–1998; Louis Pascau: letri 1977–1982. Preparis Tazio Carlevaro. Bellinzona: Editerio Hans Dubois 2019. 5 + 65 p. (pdf-edituro)
Drake, Brian E. (trad.): Justin Huntly McCarthy: Se rejo me esus. Romano. Oxford, NY: The Oxford Rationalist 2019. 205 p. (pdf-edituro)
Drake, Brian E.: La kano-tranchero. Dramato en verso. Oxford, NY: The Oxford Rationalist 2019. 43 p. (pdf-edituro)
Drake, Brian E.: La fantomo vivanta. Dramato en verso. Oxford, NY: The Oxford Rationalist 2019. 23 p. (pdf-edituro)
Drake, Brian E.: Kurez, kurez, ocidero. Romano. Oxford, NY: The Oxford Rationalist 2019. 139 p. (pdf-edituro)
Drake, Brian E.: La Odiinda Komedio di Karnobrises Testosteronides; od, universo bone futuita. Obcenajo teatral en kin akti. Oxford, NY: The Oxford Rationalist 2019. 33 p. (pdf-edituro)
Juste, Andreas: Idala foliumi. 3-ma edituro. Kun introdukto da Tazio Carlevaro. Bellinzona: Hans Dubois. 45 p. (pdf-edituro)
Madonna, Tiberio: La mikra punto. Fablo. 2-ma edituro. Italia: Editerio La Plumo 2019. 14 p. (pdf-edituro) [1-ma edituro em 2013]
Madonna, Tiberio: L’arboro dil cielo. 2-ma edituro. Italia: Editerio La Plumo 2019. 24 p. (pdf-edituro)
Madonna, Tiberio: La sonjo furtita. Rakonto. 2-ma edituro. Italia: Editerio La Plumo 2019. 24 p. (pdf-edituro)
Madonna, Tiberio: La libro raptera. Rakonto. 2-ma edituro. Italia: Editerio La Plumo 2019. 69 p. (pdf-edituro)
Pascau, Louis; Carlevaro, Tazio: Modern Ido-poeti. Duesma edituro, revizita. Bellinzona 2019. 46 p. (pdf-edituro)
Neves, Gonçalo: Riveno a Lisboa. Personala (e mem pasable kulisala…) raporto kelke detaloza pri la 103-ma Universala Kongreso di Esperanto. Espinho. Editerio Sudo 2019. 59 p. (pdf-edituro)
Neves, Gonçalo: Dazlo. Originala poemaro en Ido.3-ma edituro, revizita, notizita ed ilustrita. Espinho. Editerio Sudo 2019. 41 p. (pdf-edituro)
Neves, Gonçalo (trad.): Alberto Caeiro (Fernando Pessoa): La gardero di trupi. 3‑ma edituro, revizita, notizita ed ilustrita per desegnuri e pikturi da virtuoza artisti anciena e moderna. Espinho. Editerio Sudo 2019. 98 p. (pdf-edituro)
Neves, Gonçalo: Lo mikra es bel. Esayeto pri la esenco di Ido. Tradukita al: Angla (Robert Carnaghan), Franca (Jean Martignon), Germana (Hermann Philipps), Hispana (Eduardo Rodi), Italiana (Fernando Zangoni), Rusa (Igor Vinogradov), Portugalana (Nuno Lemos), Valenciana (Partaka), Finlandana (Arto Moisio).2‑ma edituro. Espinho: Editerio Sudo 2019. 47 p. (pdf-edituro)
Sa, Herder (trad.): Lao-Ce: Tao Te Ching. Tradukita del Angla, da Herder Sá, segun tradukuro da Man-Ho Kuok, Martin Palmer e Jay Ramsay de la Chiniana. Hilversum: 2019. 47 p. (pdf-edituro)
Yen kelka statistikal datumi pri la supera listo:
Nombro de libri publikigita: 23
Nombro de verki originala: 20
Nombro de verki tradukita: 3
Nombro de autori e/o tradukinti: 8
Nombro de libri/broshuri papera: 0
Nombro de pdf-libri/broshuri: 23
Distributo autorala: Madonna (7), Drake (6), Neves (4), Carlevaro (2), Cossío Ramírez (1), Juste (1), Pascau/Carlevaro (1), Sá (1).
Nombro de pagini: entote 1.312
Jenri reprezentata: rakonto (7), poemaro (3), romano (3), dramato (2), antologio (2), esayo (2), raporto (1), novelo (1), obcenajo teatral (1), letri (1).
Ica mi-yaro esis vere sucesoza, mem rekordala, nam en ol aparis plu multa verki (23) kam dum la tota antea yaro (22) — qua establisabis absoluta rekordo (videz hike) — e da preske duople plu multa autori (8 kontre 5). Nur la nombro de pagini esas plu mikra (1.312 kontre 1.759).
Nu, existas nun multa Ido-libri lektebla e mem lektinda, por omna gusti e tendenci, e preske omna libri esas libere e gratuite disponebla e deskargebla en la reto. On do sequez la konsilo da Juste, qua yene kronizis la prefaco di La Serchado:
«Agez kom bon lektero : do vu lektez…»
(La supera imajo montras la kovrili di omna libri e broshuri publikigita dum ica unesma mi-yaro).
Putin dise ce libralisme es anticin
Vladimir Putin ia dise ce libralisme es “anticin” en un intervisa ante vade a la confere G20. El ia dise ce la ideolojia cual suporta democratias ueste tra desenios ia “vive plu longa ca sua intende”.
La xef rusce ia loda ance la crese de poplisme en Europa e America, disente ce ideas como multiculturalisme es “no plu tenable”.
Sua comentas ia apare en un intervisa sur multe temas en la jornal Financial Times. La article ia es publicida cuando la xefes de la mundo comensa discute comersia e securia en Japan.
“Libralistes no pote simple dita cualce cosa a cualcun,” diseda par Putin, ci ia servi como presidente de Rusia tra cuasi du desenios.
El ia ajunta ce libralisme desacorda con “la interesas de la majoria vasta de la popla”, e ia punta se contra Angela Merkel, canselor deutx, par causa de permete cuantias grande de refujadas a relocali se en Deutxland.
“Esta idea libraliste presuposa ce on nesesa fa no cosa, ce migrores pote mata, saca e viole con esenta car sua diretos como migrores debe es protejeda.
Putin, ci ave 66 anios, ia dise ance ce Rusia ave “no problemes con persones lgbt, ma alga cosas pare esedente a nos. On reclama aora ce enfantes pote fa sinco o ses roles de jenero,” el ia continua.
“Ta ce cadun es felis, nos ave no problem con acel. Ma on debe no permete ce esta ombri la cultur, tradisiones e valuas familial tradisional de miliones de persones composante la popla nucleal.”
Estra sua comentas sur libralisme, Putin ia loda ance Donald Trump, presidente de la SUA, como “un person talentosa” ci sabe relata con votores.
Ma la xef rusce ia dise ance ce la uniladisme de la SUA es partal culpable per la gera de comersia cual continua entre Xina e la SUA, e per la tensa con Iran en la Streta Hormuz.
An tal, Donald Tusk, presidente de la Uni European, ia ataca oji Putin, informante reportores ce el desacorda forte con sua sentis sur libralisme.
“El ci reclama ce democratia libraliste es anticin reclama ance ce librias es anticin, ce la rena de lege es anticin, e ce diretos umana es anticin,” el ia dise. “Lo cual pare vera anticin a me es autoritarisme, cultos de personalia, la rena de oligarcas, an si a veses los pote pare eficas.”
Temperatures recordo per junio en Europa
Un onda de caldia afeta multe de Europa, e on predise ce lo va intensi plu. Deutxland, Polsca e Txesco ia rejistra ier un temperatur plu alta ca en cualce junio presedente.
Meteorolojistes esplica ce la causa es un tira de aira calda de Africa norde.
Alga paises, incluinte Frans e Suiz, espeta oji temperatures supra 40°C. Ofisiores franses avisa sur la risca de mori.
En partes de Espania norde-este, la temperatur va ateni cisa 45°C a venerdi. Ala, ofisiores averti sur risca de focones savaje en alga rejiones.
En 2003, Frans ia esperia un caldia simil cual on ia culpa per 15 mil moris. Cuasi tota la pais es aora en state de alarma orania, la grado direta su la plu grave posible.
Alga sites, incluinte Paris e Lyon, ia restrinje la trafica per atenta redui la efetos de aira contaminada. En Paris, on ia instala fontes liada a idrantes.
En Toulouse, do on previde oji la temperatur 41°C, caritales ia distribui acua a persones sin casa.
Par causa de la clima noncomun calda, alga scolas franses ia pospone esaminas importante e alga ia clui an completa. La caldia afeta ance la 72 mil persones en la prisones de Frans, do on descrive la selulas como “fornos”.
Ier, on ia rejistra la temperatur 38,6°C Coschen en Brandenburg – un recordo nova per junio en Deuxtland. Radzyń en Polsca e Doksany en Txesco ia rejistra ance temperatures de recordo nasional (38,2 e 38,9°C, en ordina).
An en la Alpes, temperatures ia esede 30°C en alga locas.
San Francisco proibi vende sigaretas eletronical
San Francisco ia deveni la site prima en la SUA cual proibi la vende de sigaretas eletronical asta cuando on conose plu clar sua efeto a sania.
Ier, ofisiores ia vota per despermete ce botecas vende vaporadores, e ia deslegali ce vendores enlinia trae los a adirijes en la site.
La site californian conteni Juul, la compania produinte la esigaretas la plu popular en la pais. Juul ia comenta ce la cambia va forsa fumores a sigaretas tradisional e “crea un mercato negra florinte”.
La maior de San Francisco, London Breed, ave des dias per suscrive la lege, ma ia indica ce el va fa lo. La lege va comensa es enforsada a sete menses pos acel data, an si on reporta ce companias va pote fa un defia legal.
Ativistes contra sigaretas eletronical dise ce companias ojeti persones joven par ofre produidas saborida. Los dise no sola ce on nesesa plu investiga siensal sur la efeto a sania, ma ance ce esigaretas pote coraji persones joven a comensa fuma sigaretas tradisional.
Scolas malaisian es cluida par aira contaminada
En Malaisia, plu ca 400 scolas en la stato Johor ia clui pos problemes de respira e vomiti esperiada par 75 studiantes.
Scolas en la rejion industrial Pasir Gudang va es cluida asta jovedi. Autoriosas investiga esta contamina nova de aira.
En marto, sirca 4000 persones, enfantes per la plu, ia deveni malada pos cuando dejetadas cimical ia es nonlegal poneda en un rio.
Plu ca 100 scolas prima e liseos, como ance 300 prescolas privata, es entre la tempora cluidas de esta semana.
Dr Sahruddin Jamal, ministro xef de Johor, ia dise ce 75 studiantes de 15 scolas ia cexa sur difisiles de respira e ia comensa vomiti. Tota ia es ospitalida.
El ia dise ance ce la causa de la maladia no es clar, ma ce lo no es relatada a la contamina en marto. Alora, 111 scolas ia clui e miles de persones ia maladi pos enspira gases nosiva de la Kim Kim, un rio prosima.
On ia descovre ce asta 40 tones de dejetadas cimical ia es ajuntada a partes de la rio. A la min 15 tipos diversa de cimical ia es identifiada, incluinte sianido de idrojen, cual es sin color e estrema venenosa.
Du malaisianes e un singapor ia es acusada en relata con acel.
La ministro xef de Malaisia, Mahathir Mohamad, ia promete ier ce on va fa “atas sever” contra la culpables de la aveni nova.
La partito de Erdoğan es vinseda en Istanbul
En Turcia, la Partito de Justia e Developa (AKP), gidada par presidente Recep Tayyip Erdoğan, ia perde la controla de Istanbul pos un refa de la eleje maioral de acel site.
Pos la conta de cuasi tota votas, Ekrem İmamoğlu, la aspiror per la partito xef oposante, ia ave 775 mil votas de vantaje – un aumenta grande de sua marjin de 13 mil en la eleje prima en marto. Sua vinse alora ia es canselada car AKP ia alega cualias noncoerente en la prosede.
La resulta fini 25 anios de governa par AKP en Istanbul.
La aspiror AKP, ministro xef pasada Binali Yıldırım, ia sede a sua oposor. En Twitter, Erdoğan ia scrive: “Me loda Ekrem İmamoğlu ci ia gania la eleje longo resultas inisial.”
Erdoğan ia dise en la pasada ce “el ci gania Istanbul gania Turcia”. El governa la pais de 2003, como ministro xef e aora como presidente, deveninte la xef la plu potiosa de la pais pos Mustafa Kemal Atatürk, fundor de la republica turces moderna.
En sua parla de vinse, İmamoğlu, de la Partito Republiciste de la Popla (CHP), ia dise ce la resulta marca “un comensa nova” per e la site e la pais, e ce sua suportores “ia repara democratia”.
“Nos abri un paje nova en Istanbul,” el ia dise. “Sur esta paje nova, on va ave justia, egalia, ama.” El ia ajunta ce el es preparada per labora armoniosa con Erdoğan.
Con 99% de votas contada, İmamoğlu ia ave 54% e Yıldırım 45%.
Protestores invade un mineria deutx
En Deutxland ueste, sentos de ativistes contra la cambia de clima ia invade un mineria de carbon su sielo per campania contra combustables de fosil.
La protestores ia core tra campos e ia rompe un cordi de polisia per entra a la mineria Garzweiler.
Polisiores ia averti ce la mineria no es secur, e alga ia es ferida cuando los ia atenta reteni la protestores.
Deutxland ia promete neutrali sua emetes de carbono en 2050, ma ativistes dise ce esta no es sufisinte rapida.
Sondas resente ia mostra ce la cambia de clima es la conserna la plu grande en Deutxland, do la partito verde egali la Democratas Cristian governante.
Plu temprana en la dia, protestores ia bloci tempora un ferovia usada per transporta carbon.
Alga de la ativistes ia es entre 20 e 40 mil protestores ci ia partisipa en un protesta a venerdi en la site Aachen, suportante la promove de greves de scolores inisiada par Greta Thunberg, adolesente svensce.
Sir Elton John es alta premiada en Frans
Elton John ia reseta la premio sivil la plu alta de Frans, la Lejion de Onora. La musiciste brites ia es premiada par presidente Emmanuel Macron en un rituo a la Palasio Elisian.
La ofisia de de la presidente ia loda Sir Elton, ci ave 72 anios, como “un jenio melodiosa” e como un de la artistes ge prima ci ia dona un vose a la comunia lgbt.
La cantor-composor ia usa sua parla asetante per promove sua labora carital. La Funda Sido de Elton John ia jenera plu ca 395 milion dolares per la preveni de, educa sur e suporta pos viu.
En sua parla, el ia esplica como la batalia contra sido importa personal a el: “Como musica, la combate de sido es ja mea pasion tra multe multe anios. E como musica, esta combate remente me a cada dia sur la potia estracomun de la spirito umana, e ce la cosas cual lia nos es plu forte ca los cual divide nos. Esta spirito umana majial es lo cual me va porta con me como un membro orgulosa de la Lejion de Onora.”
El ia ajunta: “Me ave un relata vasta de ama con Frans: me ave un casa asi, me ia ama sempre veni asi, me ama la cultur franses, la modo de vive e la popla franses.”
La premio ia es fada en la mense pos la publici de Rocketman (“Rocetor”), un filma biografial sur la musiciste.
Elton John ia es en Frans como parte de sua turi de adio. En la anio pasada, esta lejendin de pop ia anunsia ce el va sesa turi per pasa plu tempo con sua familia.
El grasia aora sua fanes par un turi final de mundo, Adio, via de brices jala, cual inclui plu ca 300 consertas tra sinco continentes.
Un bus cade a en un canion en Barat
A la min 44 persones ia es matada en Barat cuando un bus ia cade a en un canion.
Deses de persones ia es ferida en la asidente ier en la distrito Kullu de Himachal Pradesh, un stato montaniosa en la norde de la pais.
Narendra Modi, ministro xef de Barat, ia tuita ce el es “profonda tristida”.
La bus ia porta 60 persones, cisa plu, cuando lo ia verje de la via. Alga pasajores ia viaja sur la teto de la veculo. Lo ia devia a un curva agu e presipe, ante cade en un vale profonda e magra.
Ofisiores ia dise inisial ce 25 persones ia es matada, ma plu tarda la cuantia ia es revisada car 19 plu ia mori par sua feris. Multe de la vitimes ia es femes e enfantes reveninte de labora e scola.
Imajes de la loca mostra la bus craseda a lado de un rio peti, e un cadena de bonvolores aidante la survivores.
Asidentes de trafica aveni frecuente en Barat: la stato Himachal Pradesh ia rejistra plu ca 30 mil entre 2009 e 2018. Ala, plu ca 11 mil persones ia mori e sirca 54 mil ia es ferida en acel periodo.
Fotos nova de Zona Zero en York Nova en un cd vea
Arcivistes ci ia compra un colie de discos compata a un vende pos la vacui de un casa ia trova 2400 fotos de Zona Zero en York Nova, fada pos la atacas de 11 setembre 2001.
La fotos pare es fada par un laboror de construi, ancora no identifiada, ci ia aida dejeta la ruinas de la tores de la Sentro Mundal de Comersia e clari la area sirca los.
La cds ia es en mal state, ma on ia susede final estra la datos. La arcivistes ia comparti la fotos en Flickr.
La albumes dijital inclui imajes de Zona Zero mesma, fada e de nivel de tera e de supra, empleadas de construi en sua labora, e la internas danada de construidas sirca la tores.
Cuasi 3000 persones ia mori cuando cuatro aviones saisida par teroristes ia es colideda con la Sentro Mundal de Comersia, la Pentagon e un campo en Pennsylvania.
La arciviste Johnathan Burgess ia comenta: “Jeneral tal articles es iniorada a vendes. Lo es multe probable ce estas ta es aora en un portadetrito si nos no ia visita.” El ia ajunta: “Lo es un miracle ce la discos ia transfere tan bon. Cd-romes de acel eda es alga nonfidable.”
El ia usa un servi tecnical de regania per estrae alga de la imajes. Asta aora, el no ia pote descovre la identia de la fotor o sua relatadas.
Multe de los ci ia labora ala en la tempo direta pos la atacas de 11 setembre ia deveni plu tarda malada. On crede ce sirca 400 mil persones ia es esposada a contaminantes nosiva o ia es ferida o traumada a la dia mesma, longo la Sentro per Controla e Preveni de Maladia.
Dr Burgess ia dise ce la comparti de la fotos ia “pertine a fa la bon per la raza umana” e ia sujesta ce persones emosiada par los ta considera dona mone a cualce promove meritante.
Le mysterio del kaleidoscopio
Io vide un flor
que cresce ex anima
in symmetria
e beltate perfecte
Balla le soles del spirito
Lor movimentos ben ordinate
e placidemente extatic
Le Genesis veni
ex le nucleo
immanifestate
ubi existe omne
possibilitates
Chaos es solmente un fragmento
de un plus grande ordine
Ille qui vide le totalitate
specta perfection
Nihil es perdite
toto lo que existeva,
existe et existera
es cumulate in le kaleidoscopio
del lucide angelos
Radios acute
conquire obscuritate
Vacuitate succumbe
nam toto deveni plenate
de ric ornamentos
Un folio io es
e le arbore del vita canta
Perpetuemente vibra su radices
in molle humus fecunde
Post mi cadita al terra
un parte del solo io essera
deveniente nutrimento
e revitalisation
e mi cellulas renascera in te,
in te qui creava mi sonios
e los face plus belle
que mille lacos
coperite de lotos
Eterne es le symmetria
Trans su ramos flue agape:
le amor que paucos ancora comprende
Su cryptic meandros es
un superne forma de simplicitate
Ille qui ha vidite
le formas ultra le formas
ha toccate le mysterio
del kaleidoscopio
Un fosil de iena en la Artica canadian
Un misterio de 50 anios sur du dentes fosilida ia es solveda par rexerca nova cual sujesta ce ienas ia vaga tra Canada artica a un ves pasada.
Rexercores ia identifia la dentes, trovada en Yukon en la desenio de 1970, como parteninte a ienas de milion anios ante aora. Sua descovre pone lus nova a la evolui de la forajores ferose, e ia es publicida ier en la jornal siensal Open Quaternary (“Cuatronaria Abrida”).
La du dentes ia es trovada en un mision paleontolojial en la Basin Corvo Vea de Yukon en 1973.
Esplorores nativa labora ja con siensistes per investiga la tresores de la rejion tra plu ca un sentenio, ma entre plu ca 50 mil esemplos colieda, on ia trova sola du cual pote parteni a un iena.
Pos cuasi 50 anios on ia descovre a ci los ia parteni. La dentes ia fini en un esibi a la Museo Canadian de Natur en Ottawa, do Grant Zazula, un paleontolojiste con la governa de Yukon, ia vide los a la ves prima.
Siensistes ia ipotesi tra tempo longa ce los pote parteni a ienas, ma nun ia pote confirma la teoria.
Zazula ia labora con Jack Tseng, un biolojiste evolual con spesialia de ienas a la Universia de Buffalo, e con Lars Werdelin a la Museo Svensce de Istoria Natural.
“Un encontra de menses ia aveni,” Zazula ia dise. “Car Jack es tan esperiosa sur fosiles de iena, el ia sabe direta lo cual los es.”
Plu esaminas ia determina ce la fosiles ave entre 850 mil e 1,4 milion anios. An si ienas moderna abita xef en Africa, on ia trova fosiles parteninte a ienas antica tan norde como Mongol e tan ueste como Mexico.
Zazula ia comenta ce esta fosiles aida ponti acel distantia grande par confirma la ipotese ce la ienas ia ariva en America Norde de Rusia longo la Streta Bering.
La fosiles sujesta ance ce ienas antica ia vive en manera multe nonsimil de los de oji. “Nos es tan abituada a pensa de ienas abitante locas como Africa, do los core tra la savana. Ma la pensa de los abitante en neva e oscuria de 24 oras en la inverno es intera diferente.”
La SUA envia plu soldatos a la Golfo Uman
La militar de la SUA va envia 1000 plu soldatos a Asia sude-ueste, en un tensa cresente con Iran.
Patrick Shanahan, ministro tempora de defende, ia dise ce la stasioni responde a lo cual el ia descrive como “condui enemin” par la militar irani.
La marina esuan ia distribui ance imajes nova sur cual lo dise ce los lia Iran a atacas resente contra tancadores de petrolio en la Golfo Uman.
Ier, Iran ia dise ce pos 10 dias sua reserva de uranio va esede alga limitas fisada par un acorda nucleal de 2015.
Su la acorda, per restrinje sua capasia nucleal, on ia permete ce Iran produi asta 300 cilogrames de uranio poca ricida. Ma resente, lo ia aumenta sua produi en responde a punis plu sever par la SUA.
Xina ia recomenda autorestrinje, e ia junta se a otra partitos de la acorda nucleal en recomenda ce Iran no abandona lo.
Un rompe major de eletrica en Arjentina e Uruguai
On ia restora eletrica a multe de Arjentina e Uruguai pos un rompe jigante cual ia lasa deses de miliones de persones en oscuria. Mauricio Macri, presidente arjentina, ia promete un investiga completa.
La rompe de eletrica ia aveni corta pos 07:00 ier. Lo ia para trenes e ia descomuta siniales de trafica. Lo ia es causada par un fali en un rede eletrical cual servi e Arjentina e Uruguai.
Esta ia aveni cuando la popla de Arjentina ia es a punto de vota en elejes local, e on ia debe pospone la vota en alga provinses rejional. Partes de Paraguai e Txile ia es ance afetada.
Un portavose per la compania eletrical Edesur ia dise: “Esta es la ves prima cuando un cosa de esta spesie ia aveni tra la pais intera.” On ia lia la rompe a un fali en la transmete de eletrica de la parario idroeletrical Yacycretá.
Gustavo Lopetegui, ministro de enerjia en Arjentina, ia insiste ce la sistem eletrical de la pais es “multe durante”, ma el ia ajunta ce la causa esata de esta fali no es clar. “A presente nos no esclui cualce posibles. Ma nos no crede ce lo es causada par un siberataca.”
Animea ludo instruas Esperanton sub alia nomo
Survoje hejmen de lernejo japana knabito subite trovas sin en nekonata loko, kie ĉiuj parolas fremdan lingvon. La lingvo nomiĝas Juliamo, kaj ŝi devas lerni ĝin por trovi la vojon hejmen. Tiel komenciĝas la rakonto en komputila ludo, kiu instruas al la ludantoj Esperanton sub kaŝnomo.
Interreto jam proponas multajn novajn manierojn por instrui Esperanton kaj allogi novajn homojn al la lingvo. Sed nun aperis tute nova ilo por disvastigi la lingvon: animea videoludo. Antaŭ du jaroj, la firmao SukeraSparo (kies nomo venas el Esperanto) kreis japanlingvan ludon pri junulino perdita en mondo kie oni nur parolas Esperanton. Ŝi (kaj la ludanto) devas lerni Esperanton por travivi en ludo, kiu estas amuza kaj edukada. La firmao MangaGamer ĵus eldonis anglan tradukon de la ludo, kun la nomo The Expression: Amrilato.
Libera Folio petis ilin rakonti pli pri la ludo. Al la demandoj respondis Michael Hogan, kiu tradukis la ludon al la angla, redaktoro Tania Jensen, kaj Craig Donson, unu el la programistoj de la anglalingva versio.
Libera Folio: Klarigu kio estas The Expression: Amrilato!
Michael Hogan: – Ĝi estas rakonto pri japana adoleskantino Rin, kiu estas translokigita al alternativa universo kie Esperanto estas la ĉefa lingvo. (La lingvo estas nomita Juliamo en la ludo.) Alia junulino, Ruka renkontas ŝin surstrate kaj prizorgas ŝin.
Tania Jensen: – Ruka helpas al Rin adaptiĝi al la nova ĉirkaŭaĵo, lerni la lingvon kaj trovi la vojon hejmen. Dum la ludo, ili alproksimiĝas kaj amrilato kreskas inter la du. La ludo estas parte edukadilo – la ludanto lernas Juliamon kun Rin, kiu aldonas enprofundiĝan elemento al la ludo.
Craig Donson: – Temas pri vidromano, interaga rakonto kiu proponas al la ludanto elektojn. Survoje hejmen de lernejo, la ĉefpersono subite estas translokigita al mondo kiu similas al la ŝia, kun du malsamecoj: la ĉielo ĉiam estas rozkolora, kaj la oni parolas lingvon kiun ŝi ne komprenas. Bonŝance, unu knabino komprenas sufiĉe da la japana lingvo kaj estas helpema.
Kial oni elektis Esperanton kiel la lingvon por la ludo?
Michael Hogan: – Mi konjektas ke la kreintoj de la ludo verŝajne elektis Esperanton, ĉar ĝi origine estis kreita por faciligi komunikadon inter homoj kun malsamaj denaskaj lingvoj. La fakto ke la ludo nun estas tradukata al multaj lingvoj estas signo de la sukceso de Esperanto.
Tania Jensen: – Parto de la allogo de la ludo estas la ŝanco kune kun la ĉefrolulo lerni lingvon, kiu laŭ estis kreita por esti uzata de homoj ĉirkaŭ la mondo, tial tio ŝajnas la perfekta elekto.
Craig Donson: – Esperanto estas konstruita el hind-eŭropaj lingvoj, sed ĝi havas malmultajn komunaĵojn kun la japana lingvo. Ĉar la gramatiko kaj vortaro estas tre malsamaj de la japana, povus esti pli malfacile por japana ludanto lerni Esperanton ol por ludanto kiu parolas unu el la lingvoj sur kiuj Esperanto baziĝas, kiel la anglan. La plej simila referenco por japana ludanto probable estas la angla, sed kiel Rin tuj malkovras kiam ŝi eniras la mondon de Juliamo, tio ofte ne sufiĉas por kompreni.
– Mi kredas ke ĉi tiu unika defio por japanaj ludantoj estis la ĉefa kialo por la kreo de la ludo. Kvankam Esperanto estas la plej parolata konstruita lingvo, ĝi malofte aperas en la ĉefaj amaskomunikiloj. Tio donas senton de noveco al japanaj ludantoj. La deziroj de Rin lerni Juliamon kaj Ruka lerni la japanan, kune kun la kreskantaj romantikaj sentoj inter ili, kreas la unikan premison de la rakonto. La familiareco de adoleksanta romantika kaj isekai rakontoj (kie roluloj estas nevole elprenita al alternativa universo) por la japana ludantaro faciligas la edukadan rolon de Esperanto en la rakonto.
Kiom da Esperanto oni lernos per la ludo?
Tania Jensen: – Mi pensas ke oni regos la bazajn elemetojn: gramatikon, la strukturon de frazoj, kaj komencon de propra vortprovizo. La enludaj lecionoj kaj kvizoj ankaŭ helpas ludantojn kontroli kaj garni sian scion.
Michael Hogan: – Ĉar Esperanto estas konstruita lingvo, ĝi havas tre regulan strukturon, do ludantoj lernos la bazajn regulojn kaj komencos akiri la lingvon tre rapide.
Craig Donson: – La ludo estis kreita kun helpo de la Japana Esperanto-Instituto. Kvankam Juliamo estas fikcia lingvo kun fikciaj elementoj, ĝi estas tre simila al Esperanto, do la ludo estas bona enkonduko al Esperanto. Mi devas substreki, ke pro la rakonto, kelkaj ŝanĝoj estis farita al nia versio de la lingvo, ĉefe la fikcia alfabeto kaj iuj ŝanĝetoj kun la gramatiko kaj vortprovizo. Sed ĉi tiuj ŝanĝoj estas malmultaj, do Juliamo estas plejparte identa al Esperanto.
– Kelkfoje en la rakonto, Rin ricevas lecionojn pri la fundamentoj de la lingvo, kiuj estas rektaj paraleloj al Esperanto. Helpiloj estas montritaj en la ekrano de la ludo. Ankaŭ estas interageblaj kvizoj, kiuj testas la scion de Rin – kaj tiujn de la ludanto. Temoj por la kvizoj inkluzivas nombrojn, strukturon de frazoj, kutimajn frazojn kaj korpopartojn. Oni povas refari la lecionojn iam ajn ekster la rakonto per la “studada maniero” de la ĉefa menuo. Malgranda vortaro ankaŭ estas uzebla kaj enhavas vortojn kaj ekzemplajn frazojn, multaj el kiuj ne estas uzataj en la ludo mem.
– La alfabeto de Juliamo enhavas literojn kiuj similas al la latina alfabeto, kion Rin rimarkas kiam ŝi studas ĝin. Eblas ŝanĝi la alfabeton de Juliamo al la alfabeto de Esperantp, kio plifaciligos la lernadon por la ludanto. Se la ludanto volas, eblas preterpasi la kvizojn kaj atenti nur pri la rakonto, kaj eblas fari la kvizojn kaj lecionojn iam ajn. Post la fino de la ludo, aperos traduko de ĉiuj paroloj en Juliamo, kio instigas al multfoja reludado de la ludo.
La du ĉefroluloj estas samseksemulinoj, ĉu la ludo havas pozitivan mesaĝon pri GLAT-uloj?
Tania Jensen: – Jes, certe! La amrilato en la ludo estas montrata kiel tute normala kaj sana, kaj oni zorgeme donas al la romantika evoluo inter Rin kaj Ruka tempon, atenton kaj respekton, samkiel oni kutime faras en rakontoj pri malsamseksemuloj. Mi tute rekomendas ĉi tiun ludon al iu ajn kiu serĉas pli da GLAT-ula rigardaĵo.
Michael Hogan: – Kvankam la du ĉefroluloj estas knabinoj, kiuj estas romantike allogataj unu al la alia, mi hezitas nomi ilin lesbaninoj, ĉar oni neniam mencias ilian seksan direktiĝon, nur la sentojn unu al la alia. La amrilato estas traktita normale kiel iu ajn alia amrilato, kaj estas nenia atento pri la fakto ke ambaŭ estas knabinoj.
Craig Donson: – Unu el la ĉefaj temoj de la ludo estas la ebleco por amrilato malgraŭ lingvaj bariloj. La vorto Juliamo enhavas kelkajn signifojn – ĝi estas kunaĵo de la vortoj “juli” kaj “amo.” “Juli” similas al “juri” la japana vorto por la literatura ĝenro pri amo inter du virinoj, kaj la Esperanta vorto “amo”. Dua signifo aperos dum la rakonto, kaj mi lasos la ludantojn mem malkovri ĝin.
– La amrilato inter Rin kaj Ruka ne estas pridemandata aŭ iel trakita kiel malordinara – neniu atento estas donita al ilia sekso, nek estas ajna provo kaŝi ilian amrilaton. De la rakontado ĝis la nomo de la lingvo, ĉiuj elementoj kreas ampleksan pozitivan mesaĝon pro amrilatoj en nekutimaj cirkonstancoj pro la atento al romantiko inter du junulinoj kiuj iĝas intima dum la progreso de la rakonto.
Amo estas grava temo en la ludo, sed ĉu la ludo estas erotika?
Craig Donson: – Estas neniu erotikaĵo en la ludo.
Tania Jensen: – Mi ne dirus erotika, ne. La rakonto montras florantan amon inter du junulinoj kiuj ankoraŭ malkovras sin, do la emfazo estas pli pri la romatiko ol la erotiko.
Michael Hogan: – Kvankam iom da fizika romatiko okazas dum la ludo, mi ne priskribus iun parton kiel erotikan. Nenio el la enhavo de la ludo estas seksa krom la priskribo de la fizika allogo inter la ĉefroluloj
Tania Jensen: – Sed la vidpunkto estas tre naiva kaj nesperta. Ĝi estas tre ĉarma.
La ludo estis lanĉita en la 13-a de junio kaj estas aĉetebla ĉe MangaGamer kaj Steam. La eldonejo proponas la ludon kiel senpaga donacon al ĉiuj asocioj kiuj instruas Esperanton. Simple sendu retmesaĝon al support@mangagamer.com.
Intervjuo: Robert Nielsen. Anglalingva versio legeblas ĉi tie.