Monthly Archives: May 2019

La Pilipinas reenvia dejetadas canadian a Canada

La Pilipinas ia reenvia multe tones de dejetadas a Canada, pos un disputa diplomata longa en cual Presidente Rodrigo Duterte ia menasa “viaja a Canada e repone sua dejetadas ala”.

Sua pais cexa ce la dejetadas ia es falsa eticetida como plasticas resiclable cuando los ia es enviada a Manila en 2014. Canada ia acorda paia la custa completa de transporta e desprende los.

69 contenadores de dejetadas ia es reenviada en un barcon de carga cual ia comensa viaja de Baia Subic, a norde de Manila.

“Baaaaaaaaa bye [pd: 'txau'], como nos dise lo,” Teddy Locsin Jr, ministro de esternas pilipina, ia scrive en Twitter a esta matina. La ministro, ci es conoseda per sua stilo turbosa de tuitas, ia posta ance imajes e video de la barcon partinte de la porto.

La sirca 1500 tones de dejetadas renativida va es transportada a la site Vancouver en Canada, arivante ante la fini de junio, per es tratada en un compleso cual converti dejetadas a enerjia.

Sean Fraser, la secretor parlamental de la ministro de ambiente canadian, ia comenta: “Esta es un demostra ce nos intende obedi nosa obligas internasional de trata dejetadas cual orijina en Canada.”

El ia dise ance ce Canada ia ata rapida en la semanas resente per solve la problem, cual ia continua tra alga anios, pos cuando la governa pilipina ia clari “ce esta es un conserna multe seria per los”.

Un cuantia cresente de paises tra Asia sude-este urje nasiones ueste a reprende dejetadas cual ia es enviada a los, razonante ce alga de los ia es nonlegal emportada.

La cuantia de dejetadas esportada par paises developada ia es revelada cuando Xina, cual ia emporta la majoria de lo tra anios, ia introdui un proibi contra “dejetadas stranjer”. Como resulta, la dejetadas – a veses, falsa declarada como resiclables – ia es enviada a otra paises developante, ma esta paises comensa aora resiste.

Ofisiores en la Pilipinas ia indica la problem de dejetadas a Canada a la ves prima en 2014, disente ce contenadores de dejetadas maleticetida ia es enviada par barcon entre 2013 e 2014, arivante a la Porto Internasional de Contenadores de Manila.

En 2016, un corte pilipina ia comanda ce la emportor paia per reenvia la dejetadas a Canada. En acel mesma anio, Canada ia cambia sua propre regulas sur transporta de dejetadas perilosa, per preveni un repete de la aveni.

Plu temprana en esta mense, Manila ia retira sua ambasador de Ottawa cuando on ia ateni la 15 de maio sin ce Canada ia retrae la dejetadas. Alora, Canada ia dise ce lo va comensa preparas per reprende los.

Aora oji va continua denova pos un semana.

Un barco de turistes inversa en Budapest

Sete turistes de Corea Sude ia mori, e a la min 19 otras manca, pos la inversa de un barco sur la rio Danubio en Budapest, la capital de Magiar.

Tredes turistes e tre gidores de turi, como ance du ecipores magiar, ia es sur la barco cuando lo ia es colpada par un otra barco a sirca 22:00 de ora local ier.

On ia salva sete persones e un opera grande de xerca continua sur la rio, cual es inflada par multe pluve. La pluve ia crea corentes forte sur la Danubio.

La barco, cual ia afonda prosima a la construida de parlamento, ia es nomida la Hableány (“Fe de mar”). Lo ia ave du niveles e ia pote porta 45 persones en turis de atraes. Lo ia es liada cuando la asidente ia aveni.

La ministreria de esternas de Corea Sude ia confirma ia moris e la mancas. Lo ia dise ce la governa va envia un ecipo de ofisiores a Magiar, ajuntante ce la familias de la vitimes va dispone conselas.

A un confere jornaliste en Seoul, la capital de Corea Sude, un portavose per Lee Sang-moo, la ajenteria de viaja cual ia organiza la turi de la grupo, ia dise ce a la min un enfante es entre la persones mancante.

Un portavose per la servis de crise en Magiar ia dise ce la sete persones tirada de la acua ia es prendeda a ospital con ipotermia e sintomes de xoca.

La labora de salvores ia continua tra la note e en esta matina, usante barcos, sumerjores, radar e lampas de punto per esplora alga cilometres de la rio su la loca de la asidente.

On ia descovre la ruina de la Hableány sur la fondo de rio, pos xerca tra alga oras prosima a la ponte Margit. Con la pasa de tempo, la corentes forte va porta persones a plu distante, reduinte la probablia de trova survivores.

On ia para la trafica de barcos sur la Danubio a sude de Budapest.

La re pasada de Beljia furni sua adn

Albert 2, la re pasada de Beljia, ia furni un sample de adn per evita un multa de €5000 per dia, entre un alega ce el ia jenita un fia estrasposal en la desenio de 1960.

La om de 84 anios disputa ja la alega par Delphi Boël, un artiste beljes con 51 anios, tra plu ca un desenio. El ia furni ier un sample de saliva.

Plu temprana en esta mense, un corte de apela en Beljia ia deside ce on debe puni la monarca pasada par causa de sua refusa de la proba.

La re de 1993 asta 2013 nega la alega de padria.

En un declara, sua avocato ia dise: “El ia nota ce la corte ia deside ce la concluis de esta esamina va es asoluta privata asta un deside judal.”

On no previde un judi de corte asta la fini de esta anio.

En febrero, un corte en Bruxelles ia comanda la re pasada a dona un sample de adn en tre menses, o risca ce on suposa ce el es la padre de Boël.

Un om mori pos come 246 sacos de cocaina

Un om japanes ia mori en un vola de la Site Mexico, pos come 246 sacos de cocaina.

La avion, viajante a la Airoporto Internasional Narita en Japan, ia debe fa un atera de crise en Sonora, un stato en la norde-ueste de Mexico, cuando la om ia comensa convulsa.

On dise ce la om, a presente identifiada sola como Udo N, ia mori de un edema serebral causada par un supradosa de drogas.

La pasajor ia embarca la avion pos comensa sua viaja en Bogotá, la capital de Colombia.

Longo un declara par la avocato jeneral de Sonora, la autopsia ia trova la sacos – con 2,5cm de longia e 1cm de largia – en sua stomaco e intestines.

La otra 198 pasajores ia continua sua viaja pos la atera nonespetada en la site Hermosillo.

The remaining 198 passengers aboard were able to continue their journey after the emergency landing in the city of Hermosillo.

La autoriosas federal de Mexico va emprende la investiga.

Blocos potiosa perde potia en la Parlamento European

La resultas de la votas per la Parlamento European mostra ce la blocos grande sentral destriste e sentral sinistriste ia perde sua majoria combinada, contra un suporta cresente per libralistes, verdes e nasionalistes.

An tal, la Partito de la Popla European (PPE), sentral destriste, resta la grupo la plu grande. On previde ce lo va formi un alia suportante la Uni European con la sosialistes e democratas, aidada par libralistes e verdes. Poplistes ia fa ganias en alga paises, ma no ia ateni la resultas estrema cual alga persones ia predise.

La Parlamento aida deside la leges de la UE. Esta resultas va fa un rol major en asinia la postos xef en la Comision European, la departe cual reali la leges.

Tra la 28 statos-membros, pico min ca 51% de la votores posible ia partisipa. Esta proportio es la plu alta en 20 anios, reversante du desenios de apatia profondinte.

Con la estimas presente, la blocos cual ia domina a ante (la PPE e la sosialistes-democratas) no va es capas de formi un alia grande en la parlamento, sin suporta. On predise ce la PPE ia gania 179 sejas, contra sua 216 sejas en 2014. La cuantia de parlamentores sosialiste-democrata va redui de 191 a sirca 150.

Lo es probable ce la partitos favorente la Uni European va reteni ancora un majoria de la sejas, xef pos la ganias fada par la bloco libraliste, ma ance pos un deside par la partito de Emmanuel Macron, presidente franses, de junta Frans a acel grupo. Sua alia Renase ia perde contra la Asembla Nasional estrema destriste de Marine Le Pen.

La partitos verde ia fa susedes grande. Sondas sujesta ce la verdes va asende de 50 parlamentores a sirca 67. Ma ganias par partitos nasionaliste en Italia, Frans e otra paises va forti la euroseticas ci vole restrinje la potia de la UE.

En Deutxland, ambos partitos sentral major ia sufri. La proportio de votas per la Democratas Cristian de Angela Merkel ia redui de 35% en 2014 a 28%, e la Uni Sosial Democrata (sentral sinistriste) ia cade de 27% a sola 15,5%. La Alternativa per Deutxland, partito popliste e destriste, ia fa min bon ca prevideda, an si plu bon ca a sua ves prima en 2014. La sondas indica ce lo ia gania 10,5%.

En la Rena Unida, la Partito de Brexit, nova formida e gidada par Nigel Farage, ia gania 32% de votas. Ance la Democratas Libraliste ia fa ganias, ma la partitos major Conservaliste e Laboriste ia sufri perdes grande.

Entre resultas miscada per partitos estrema destriste tra Europa, en Frans, la Asembla Nasional de Le Pen (nomida la Fronte Nasional en la pasada) ia selebra sua vinse, pos reseta 24% de votas contra la 22,5% per la partito de Macron. Un ofisior presidental ia descrive esta como un “delude”, ma “asoluta onorosa” en compara con resultas pasada.

En Magiar, la partito antimigral de Viktor Orbán ia gania 52% de votas e donce 13 de la 21 sejas parlamental de sua pais. “Nos es peti ma nos vole cambia Europa,” el ia dise, descrivente la elejes como “la comensa de un eda nova contra la migra”.

En Espania, la partito sosialiste renante ia vinse clar, ganiante 32,8% de votas e 20 sejas. La partito Vox de la destra estrema ia prende sola 6,2% de votas e tre sejas, finite a la loca sinco.

En Elas, la ministro xef Alexis Tsipras ia recomenda un eleje nasional temprana, pos cuando la partito conservaliste Democratia Nova ia gania 33,5% de votas contra sola 20% per sua propre partito Syriza.

Sitadanes de la Uni European ia vade per vota con cuantia notable plu alta ca a la ves presedente, en 2014, cuando min ca 43% de la votores posible ia partisipa. La cuantia de votores en Magiar e Polsca ia deveni plu ca la duple de lo a acel ves, e en Danmarc on ia ateni 63%, un cuantia recordo.

Analistes atribui la partisipa grande a fatores diversa, incluinte la asende de partitos popliste e la consensia cresente sur la crise de clima.

On averti iudis deutx contra porta publica la cipa

La comisionor de la governa deutx sur antisemitisme ia recomenda ce iudis evita porta la cipa en locas publica.

Felix Klein ia averti contra la porta de esta xapeta en alga partes de la pais, par causa de un crese notable de la cuantia de ofendes antiiudiste. El ia ajunta ce sua opina sur la tema ia cambia.

La statistica ofisial mostra ce la governa deutx ia rejistra 1646 crimines de odia contra iudis en 2018. Esta es plu par 10% ca en la anio presedente.

Ance la cuantia de atacas fisical contra iudis en Deutxland ia crese en la mesma periodo. 62 avenis violente ia es rejistrada, contrastada con 37 en 2017.

Katarina Barley, ministro de justia, ia comenta ce la aumenta de crimines antisemita es “vergoniosa per nosa pais”.

Klein ia sujesta ce “la sutrae de inibis e la brutia” de la sosia moderna es cisa la causa de esta crese. El ia dise ce la interede, medias sosial e “atacas constante contra nosa cultur de recorda” pote es fatores contribuinte.

El ia recomenda ance ce polisiores, enseniores e avocatos debe reseta instruis per clari “lo cual es permeteda e lo cual no” en pertine a antisemitisme.

Organizas iudi ia averti ce un crese de la popularia de grupos estrema destriste nuri aora la antisemitisme e la odia de otra minorias tra Europa.

De 2017, Alternativa per Deutxland es la partito oposante xef en acel pais, e lo ave credes estrema destriste. Lo oposa la migra a Deutxland, ma lo nega ce sua credes es antisemita.

An tal, alga comentas fada par sua politicistes, incluinte sur la Olocausto, ia provoca critica par organizas iudi e otra politicistes.

2019-W21 – Selektasion in India

AUSKULTA REGISTRASION DE SON (aksentuasion espanik)

safe-image-phpKonservidisti nasional (Partis Poplik Indian), duked per ministro prim aktual, av esed deklared kuale viktor klar kontr demokrati sosial in selektasion general indian in diurn yovdiik. Ili av ganied plu ka un demi de sedi in parlament. In el sem diurn, Pakistan visin av anunsied, ke it avav suksesose proved arm lansabl strategiik de distantitet atinabl mediik, kapabl portar bombi e ordinarik e atomik. India e Pakistan av relasioni multe mal ya durantu temp long. (IN)

Theresa May resinia sin reali Brexit

Presidente Emmanuel Macron de Frans ia recomenda “un clari rapida” sur Brexit pos la resinia de Theresa May, ministro xef de la Rena Unida. El ia asentua la nesesa de “manteni la funsiona lisa de la Uni European”.

May resinia pos tre atentas nonsudesosa de fa ce la parlamento aseta sua Acorda de Retira, negosiada con la UE en novembre. Macron ia junta se a otra xefes de la Uni European ci ia loda la “coraje” de May.

La Comision European ia dise ce lo va labora con la ministro xef seguente, ma ce lo no va cambia la Acorda.

Intervisada ante la resinia, Jean-Claude Juncker, presidente de la Comision, ia demanda: “Como un otra person va pote ateni lo cual el no ia pote?”

En la pasada, David Cameron, ministro xef presedente de la Rena Unida, ia disputa con Juncker la bujeta de la UE e otra temas. En 2016, el ia fa un referendo sur membria de la Uni, recomendante ce la pais resta como membro. Ma la popla ia deside parti.

Sur acel vota, Juncker ia comenta: “Si on dise a la popla tra 40 o 45 anios ‘nos parteni, ma no vera – nos es europeanes tempora e nos no gusta esta europeanes permanente’, alora on no debe es surprendeda si la popla segue sloganes simple cuando on demanda ce los vota en un referendo.”

El ia aseta ance ce la UE ia “fali” par no adota “la disposa nesesada”. “Asteni no es un disposa,” el ia esplica.

Angela Merkel, canselor deutx, ia dise ce sua pais va continua labora en dirije a un Brexit “ordinada”, ajuntante ce sua governa “va continua fa cada atenta per serti ce on ave un bon asosia con Britan”.

Modi grasia votores barati pos un vinse vasta

Narendra Modi, ministro xef de Barat, ia grasia la popla de sua pais ci ia dona a el sinco plu anios de la posto, pos un vinse inondante en la vota jeneral.

“Tota de nos desira un Barat nova. Me desira inclina mea testa e dise grasias,” el ia dise en un parla a suportores de sua Partito Bharatiya Janata (Popla Barati).

On previde ce la partito va ave sirca 300 de la 543 sejas de parlamento, e probable lo ia reseta un proportio plu grande de la votas ca en la elejes de 2014.

La alia xef oposante, gidada par la partito Congresa de Rahul Gandhi, ia aseta sua defeta. On espeta ce Congresa va gania min ca 60 sejas.

La vota ia es jeneral regardada como un referendo sur la politica nasionaliste indu de Modi. El ia fa sua vinse an con un crese de nonemplea, un teme de un retrosede economial, e un redui de produi industrial.

Un partito o alia nesesa a la min 272 sejas per oteni un majoria en la Salon Basa, o Lok Sabha, cual ave 543 membros.

Plu ca 600 milion persones ia vota en un prosede enorme de ses semanas, envolvente sete rondas de vota.

Xasa de elefantes es no plu proibida en Botsuana

Botsuana ia sutrae un proibi contra xasa de elefantes, indicante un tensa cresente entre umanas e la bestias, cual destrui recolies a veses.

Oposores de la proibi, instituida en 2014, dise ce la restrinje ia causa problemes per cultivores minor e per los ci ia benefica de xasa en la pasada.

Botsuana ave sirca 130 mil elefantes, la popla la plu grande de mundo.

La deside va provoca probable un reata coler de conservores de natur, ci crede ce lo es un caso de politica. Lo va dana cisa ance la reputa internasional de Botsuana per conserva, e va afeta sua revenu de turisme. Sola la mina de diamantes furni un fonte plu grande de revenu stranjer a la pais.

En junio pasada, presidente Mokgweetsi Masisi ia crea un comite per resenia la proibi poneda par sua presedor Ian Khama en 2014. En febrero, la comite ia recomenda denove la permete de xasa.

En un declara, la Ministreria de la Ambiente, Conserva de Recursos Natural e Turisme ia dise: “La cuantia e niveles alta de desacorda entre umanas e elefantes e la efeto resultante a la susta ia es cresente. Lo pare ce predores ia aumenta e ia causa multe dana, car los mata bestias en cuantias grande.”

Lo ia ajunta ce lo va serti ce “la reinstitui de xasa es fada en manera ordinada e etical”.

Sondas ia mostra ce la “estende” de elefantes – pd: la distantia tra cual los viaja – ia crese. Espertas esplica esta par multe fatores, incluinte la crise de clima.

Elefantes pote es multe destruosa cuando los veni sur cultiverias o pasa tra viletas. Los destrui cultivas de gran e a veses los mata an persones.

La plu de la elefantes de Botsuana abita la rejion norde de la pais, libre traversante fronteras a Namibia, Zambia e Zimbabue.

La sonda la plu resente de la bestias sujesta ce sua cuantia no crese, e, diseda par conservores de natur, la deside intende alti la popularia de la presidente entre votores campanial ante la eleje en otobre.

On ave sirca 415 mil elefantes en Africa, longo la Uni Internasional per Conserva de Natur. La popla ia es multe reduida par xasa nonlegal per ivor.

On ia fa campanias internasional per proibi tota vendes de ivor e preveni tal la xasa nonlegal, e estas ia deveni multe forte. Ma on desacorda ancora sur la modo de maneja poplas grande e destruosa de elefantes cual intrui en viletas umana.

Audi le verdura!

Audi le verdura!
Le vento susurra
in un lingua incognite
In le jardin il ha
mysterios imperceptibile
e le insectos sape cosas
del qual homines
sape nihil

Le jardin es le plus belle
in un calme die estive
quando tote febrilitate
ha fluite via con le rivo

Pensativemente tu cammina
presso un paletta multicolor
de flores auguste, seren
Disparite es tu passato
Disparite lo que venira
Solo existe le passos,
un al vice,
le veloce melismas del aves,
le musica de luce
del sol e del nubes,
tu halitos que se misce
con tepide sufflos de aer
perfumate del vegetation

Le jardin te ascolta
Illo vole saper
si tu devenira
un parte de illo
o si anxietate
te duce via

Io jam es hic
in le terra fecunde
Io specta con le flores,
audi con cata folio
Inter le secretos del jardin
io ha mi domicilio
e in mi spirito
le eterne estate canta

Tumultas en Indonesia pos la eleje presidental

On ia aresta desuples de protestores en Indonesia, pos asemblas grande contra la reeleje de la presidente Joko Widodo.

Protestas ier en la capital, Jakarta, ia comensa pasosa ma ia deveni violente. Autos ia es ensendeda e petardos ia es lansada a polisiores. La polisiores ia responde con gas lacrimojen per sperde la fola.

On reporta ce ses persones ia mori e 200 otras ia es ferida par la violentia.

La resultas inisial de la eleje ia mostra ce Widodo ia vinse sua oposor de tempo longa, Prabowo Subianto. La comision sur elejes en la pais ia confirma ier ce Widodo ia gania la presidentia, con 55,5% de la votas.

Plu ca 192 milion persones ia pote vota en la elejes jeneral e presidental cual ia aveni a 17 april.

Pos la anunsia de la resulta, miles ia asembla ante la construida de supravide de elejes, suportante Prabowo, ma ia es obligada par la polisia e move a otra locas en Jakarta a pos.

La protestas ia deveni violente en la sera. Plu ca 30 mil polisiores ia es stasionida en Jakarta contra la posible de violentia.

La mori de Niki Lauda

Niki Lauda, campion de mundo en Formula 1 a tre veses, ia mori con 70 anios.

La om osteraices, un de la persones la plu conoseda en corsa de autos, ia gania la titulo per Ferrari en 1975 e 1977 e per McLaren en 1984.

El es spesial recordada per sua recovre e reveni a corsa pos deveni grave ardeda en un colide en la Premio Grande deutx en 1976.

Lauda, ci ia reseta un transplanta de pulmo en agosto, “ia parti multe pasosa” a lundi, sua familia ia dise.

Pos sua carera como corsor de autos, el ia deveni un entreprenor de airocompania. Plu resente, el ia es un xef nondirijal per la ecipo Mercedes de Formula 1, influosa en la introdui de la corsor Lewis Hamilton, ci ia gania tre torneos de mundo.

La declara par sua familia ia comenta: “Sua atenis unica como atleta e entreprenor es e va resta nonoblidable. Sua zelo nonfatigable per ata, sua francia e sua coraje resta como un model e un norma per tota de nos.”

Du prezidant-kandidatoj klarigas siajn poziciojn

Unuafoje en ĉi tiu jarmilo estas pli ol unu kandidato por la posteno de prezidanto de UEA. Lastfoje elektado kun vera elekto okazis en la jaroj 1986 kaj 1989. Libera Folio intervjuis ambaŭ kandidatojn: Duncan Charters kaj Fernando Maia.

En 1986 la kandidatoj estis Humphrey Tonkin kaj Werner Bormann. Humphrey Tonkin estas verŝajne la plej elstara figuro de UEA post la 2-a mondmilito apud Ivo Lapenna, kiun li sekvis kiel prezidanto en 1974, kiam Lapenna estis faligita per la tiel nomata Hamburga puĉo. Werner Bormann membris jam en la lasta estraro de Lapenna kaj estis vicprezidanto en la unua kaj ĝenerala sekretario en la dua estraro de Tonkin. Inter 1980 kaj 1986 prezidanto estis Grégoire Maertens. Tonkin venkis la voĉdonadon kontraŭ Bormann per 42 voĉoj kontraŭ 9.

En 1989 unu el la kandidatoj estis John Wells, prestiĝa fonetikisto, kiu estis membro de la lasta estraro de Lapenna, ofta preleganto en Universalaj Kongresoj kaj prezidanto de la Londona Esperanto-Klubo. La alia kandidato estis la japano Yosimi Umeda, kiu aktivis en la internacia movado ekde la 1960-aj jaroj, kiam li estis interalie estrarano de TEJO. Ekde 1986 li estis vicprezidanto de UEA. La elekton en 1989 gajnis Wells kun 40 voĉoj kontraŭ 22 voĉoj por Umeda.

De tiam ĝis nun la komitato ĉiam havis nur unu kandidaton por la prezidanta posteno, sed ĉi-jare sin anoncis du kandidatoj, Duncan Charters kaj Fernando Maia. Ambaŭ ricevis de Libera Folio la samajn demandojn, kiujn ni sendis al la kandidatoj por la B-komitataneco – sed en ĉi tiuj balotoj el la prezidant-kandidatoj kandidatas nur Charters. La respondoj de Duncan Charters aperas unue, ĉar li respondis unue.

Libera Folio: Kial vi decidis kandidati?


Duncan Charters

Duncan Charters: – Unue, ĉar kelkaj personoj petis ke mi konsideru tion. Due, mi havas multjaran movadan sperton, interalie kiel Prezidanto de ELNA (nun Esperanto-USA) kaj ILEI. Trie, mi taksas UEA valora, efektive esenca kaj kerna asocio por subtenila disvastiĝon de Esperanto en la mondo.  Kvare, en UEA mi sentis min en aŭtentike tutmonda familio kie miaj spertoj pri ĝiaj diversaj servoj kaj ĝiaj laborantoj donis al mi pozitivan impeton, fidon kaj inspiron. Kvine, tiu ĉi momento ŝajnas esti samtempe unu el la plej defiaj kaj plej kuraĝigaj por la estonteco de la uzo de la lingvo, kaj mi deziras helpi trovi solvojn kiuj liberigos nin por malfermi la pordojn al la centmiloj, eĉ milionoj da personoj kiuj trovis Esperanton dum la lastaj jaroj, aparte tra la Interreto kaj teknologiaj aplikaĵoj.

– Laste, gravas ke ni faru ĉion eblan por ke Esperanto ne perdu prestiĝon kaj ĝuu merititan respekton en universitataj kaj politikaj rondoj per prilaborado kaj subteno de seriozaj esploroj kaj projektoj kiuj kongruas kun niaj celoj. Necesas ke klare vidiĝu per scienca sed celpraktika agado la grandegaj avantaĝoj kiujn la lingvo ofertas por edukado de infanoj kaj plenkreskuloj al natura kultura interkompreniĝo. Se mi povos el miaj spertoj en la eduka mondo, kunlabore kun ILEI, ESF kaj ĉiuj aliaj dediĉitaj grupoj kaj individuoj jam fosintaj tiun sulkon, apogi kaj kuraĝigi ilin en tiu laboro, tion mi konsideros mia persona kontribuo al la tuta gamo de pozitiva agado kiun ampleksu la laboro de UEA.


Fernando Maia Jr. (Foto: Anna Striganova.)

Fernando Maia Jr.: – En mia nuna periodo kiel estrarano mi povis scii, agadi kaj kunlabori pri pluraj bezonoj kaj atendoj de nia Asocio. Mi deziras daŭrigi tion, kio jam estas farata, kaj komencigi aliajn laborojn, kiujn ne eblas nun komenci. La kandidatiĝo specife al la posteno de Prezidanto de UEA venis post konsiderinda kuraĝigo kaj subteno de diversaj kolegoj en la Estraro, en la Komitato kaj ekster tiuj instancoj – homoj, kiujn mi tre admiras kaj kun kiuj mi ĉiutage kunlaboras. Post longa interkonsiliĝo kun tiuj kaj kun aliaj aktivuloj, kiujn mi konsideras kernaj homoj por la Asocio kaj por la movado, mi povis alveni al matura decido fariĝi kandidato.

Kio laŭ vi bone funkcias en UEA? Kaj kio malbone? Kion vi volas ŝanĝi kaj kiel?

Duncan Charters: – Mi trovas la servojn kiujn mi uzis ankoraŭ kontentigaj: la revuon, la Jarlibron, la libroservon, la Centran Oficejon kaj la bibliotekon Hodler por esplorado, la Kongresojn, la unikan strukturon de la financaj servoj kiuj tiom faciligas transpagojn. Tamen necesas ke la membraro konsciu ke ni prioritatigu servi al aliaj internaciaj organizaĵoj kie ni dividas komunajn interesojn kaj povas kontribui. Kiam aliaj laborantoj por pli efika transnacia komprenemo kaj problemsolvado konvinkiĝos ke nia laboro kaj ideologio harmonias kun iliaj plej altaj idealoj, tio ebligos nature trovi ankaŭ financan subtenon. Plistabiliĝos nia financa bazo kiam ni rutine atentos subvenciojn por agado kiu pli videbligos nin kaj helpos aliajn.

– Necesas enplekti homojn kun talento por difinitaj taskoj, kaj doni al ili la rimedojn por efektivigi ilin favore al la Asocio. Ĉefa ŝanĝo estus multe pli konscia kaj trafa praktiko de ”La arto labori kune” (laŭ la titolo de la festlibro de Humphrey Tonkin). Ĝis ni pli efike praktikos kion ni predikas, ni ne sukcesos konvinki la mondon pri la valideco de la solvo kiun ni proponas por transkultura komunikado.

Fernando Maia Jr.: – UEA estas asocio kun multe da agadkampoj, el kiuj multaj bone statas kaj evoluas, sed kompreneble aliaj postulas plibonigon, foje urĝan. Menciindas pro tre bonaj atingoj la agadoj en la UN-sfero, kie Esperanto trovas gravan kampon por konsciigo: krom la brila evoluado de la Esperanto-versio de Unesko-Kuriero (pri kiu respondecas la estrarano Trezoro), ni ankaŭ devas atenti pri la aktiva reto de oficialaj reprezentantoj de UEA en la urboj kun UN-oficejoj, kiel Novjorko, Ĝenevo, Vieno kaj Parizo (sub kunordigo de la estrarano Sara Spanò). Aliflanke tamen estos tre grave, se ni sukcesos ligi niajn agadojn al la Celoj por Daŭripova Evoluigo (CDE), kiujn UN volas plenumi ĝis 2030. La revuo Esperanto ankaŭ ĝuas bonan staton, kun kontento inter la legantoj (kiel raportis Libera Folio dum la pasinta Universala Kongreso) kaj pro la inaŭguro de la reta revuo, kiu ekde la pasinta novembro jam aperigis pli ol 150 artikolojn (kun nuntempe proksime ĉiutaga aperigritmo), el kiuj kelkaj estas ekskluzivaj por tiu nova platformo.

– Tamen ankoraŭ bezonas atenton la revuo Kontakto, kiu, kvankam enhave elstara, meritas kalkuli je pli da abonantoj (kion ni jam klopodas atingi per diversaj strategioj, ekde pli vasta konsciigo pri la revuo ĝis teknikaj ŝanĝoj en la retejo, kiuj aŭtomate proponas abonon al aliĝantoj en UEA). La Libroservo de UEA ankaŭ postulas atenton kelkaspekte: ĝi devas pli proksimiĝi al finance daŭripova servo (kompreneble per kreskigo de vendoj, kio povas okazi per instigo de rektaj aĉetoj aŭ nerekte per libro-dissendaj projektoj), kaj la membraro ĝenerale devas pli profunde konscii pri kiom valora estas tiu servo kaj la varoj de ĝi proponitaj (por tio nepras leganto-kreaj agadoj kaj kultura disvastigo kaj kapabligo). La Universalaj Kongresoj estas alia laborkampo, kiu sendube kontentige okazadas, sed ankoraŭ estas spaco por plibonigi sponsorigajn strategiojn, kion ni jam klopodas fari per specifaj kontaktoj kun homoj kaj grupoj, kiuj povus finance kontribui al la UK.

– Fine la ĉeesto de UEA en sociaj retoj, kiuj estas grava spaco por konsciigo, povas ankaŭ fariĝi pli efika: malgraŭ tio, ke nun en Facebook UEA afiŝas preskaŭ ĉiutage kaj ke en Telegram kuniĝas grupo de atentaj membroj, la Asocio devas aktive havi aŭ pli kontentige prizorgi kontojn almenaŭ en Youtube, Twitter kaj Instagram. Oni evidente ne devus atendi, ke ĉiuj tiuj plibonigoj estu frukto nur de la laboro de la nunaj oficistoj aŭ de la Estraro. Pli bonaj rezultoj plurkampe estos pli facile atingeblaj per trafa komisiado de homoj talentaj pri la menciitaj specifaj temoj kaj medioj, por ke ne ĉio restu sur malgranda grupo de aktivuloj. Certe la taskaro en UEA estas sufiĉe abunda por tio: tial la kreado kaj flegado de teameca kaj solidara etoso, ĉu en la Estraro kaj Komitato, ĉu pli vaste inter la membraro, estas nepra. Kaj esence nova Estraro devas ĉiam konscii pri tio, kion oni jam faris, kaj konstrui sur la havataj atingoj: tio signifas aprezi kaj gardi la ĝisnunajn sukcesojn kaj zorge elplani por aldonaj sukcesoj aŭ por novaj utiligoj de niaj kapabloj.

Kion vi opinias pri la decido draste malpliigi la laborfortojn en la Centra Oficejo?

Duncan Charters: – Mi ne pretendus konkludi pri situacio kies motivojn mi ne pli bone konas, kaj pro tio ne kontraŭus klopodojn pliefikigi la laborhorojn de la oficistoj sen perdo de esencaj servoj, se tio montriĝus dezirinda kaj efektivigebla. Tamen se rezulte de tiu paŝo ne plu estus dependeblaj la servoj kiujn mi menciis kaj mem profitis, malfortiĝus harmonia kaj kunlaborema laboretoso, kaj eĉ pli grave ne troviĝus la laborfortoj por subteni tiujn kiuj inteligente videbligas Esperanton en la mondo, tio kontraŭus la bazajn celojn de la Asocio kaj estus nepre nepozitiva kaj evitinda. Tamen sen ekvilibro en la buĝeto fine malaperus solida financa bazo por pli ol minimuma agado, kio signifas ke unua prioritato estu pli aktiva serĉado de la financaj rimedoj kiuj farus drastajn reduktajn agojn ne plu necesaj.

Fernando Maia Jr.: – Estas ankoraŭ frue por diri, ke laborfortoj estos draste malpliigitaj en la Centra Oficejo. Tamen, kiel sciate de ĉiuj, la Asocio bedaŭrinde de antaŭ pli ol 15 jaroj suferas pro zorgigaj deficitoj, kiuj “manĝas la kapitalon de UEA”. Por 2019 oni antaŭvidis en Lisbono deficiton de pli ol 140 mil eŭroj (preskaŭ kvarono de la asocia kapitalo) – kaj la salajroj en la Centra Oficejo reprezentas sole du trionojn de la elspezoj de la Asocio. Tial estis vere atendeble, ke oni iam proponu iun planon, kiu tuŝas salajrojn kaj kontraktojn. Tion fakte la Prezidanto faris, plenumante decidon de la Komitato, laŭ kiu la deficito de UEA por 2020 devas esti duono de tiu de 2019. Kaj kiel li informis en sia komuniko al la Komitato mem, oni ja zorgas pri la sekurigo de la plej esencaj laboroj kaj servoj.

– Kvankam temas pri paŝo, kiu vekas zorgojn kaj emociojn, estis aldone informite, ke la laboristoj ricevis ofertojn, kiuj ilin kompensas, se ili decidas kaj pri fino kaj pri ŝanĝo de kontrakto. Mi tamen ne konas la detalojn, ĉar tiuj restis konitaj nur de la Prezidanto kaj de la Ĝenerala Direktoro pro respekto al la privateco de la oficistoj. Kaj ĉio okazas kun akompano de juristoj kaj konforme al la leĝaro de Nederlando.

Ĉu tiaj gravaj demandoj ne devus esti unue diskutitaj en la komitato, kiu estas la supera organo de la asocio? Kiel eblus aktivigi la komitaton?

Duncan Charters: – Gravas efike profiti la ideojn kaj inteligenton de ĉiuj komitatanoj kiam venas decidaj kaj aparte krizaj momentoj por asocio. Por tion atingi, necesus certigi plenan informiĝon de ĉiuj pri la detalaj argumentoj por kaj kontraŭ difinita propono, planitaj diskutperiodoj por ĉiu necesa paŝo antaŭ decido, egaleca aŭdigo de ĉiu voĉo eventuale per enketiloj subskribitaj aŭ anonimaj, kaj objektivaj raportoj pri la sinteno de la individuoj kies laboron tuŝas la proponitaj ŝanĝoj.

– Oni memoru tamen ke granda komitato sen akcepteblaj kondiĉoj por konsultiĝo povas per sia inercio bremsi kaj frustri la laboron de tiuj kiuj konas la situacion kaj vidas neceson ŝanĝi direkton aŭ proceduron, aŭ eĉ havas urĝan tempolimon por decido. Pro tio necesas ebligi al la komitatanoj surbaze de klaraj informoj, en malgrandaj paŝoj, laŭiri sen longaj prokrastoj vojon al decido aŭ rekomendo kiu havas komprenitan celon kaj finon. Antaŭ kaj post la opiniesprimo, estu baza fido inter la komitato kaj la oficistoj kiuj havas la respondecon prudente respondi al ŝanĝiĝantaj situacioj.

Fernando Maia Jr.: – Tio fakte jam estas frukto de diskutoj en la Komitato. Jam de longa tempo komitatanoj sin okupis pri la financaj temoj, kio tuŝas ankaŭ salajrojn kaj kontraktojn en la Centra Oficejo. Pro iniciato mem de la Komitato stariĝis laborgrupo pri la financoj de UEA, en kiu membras multaj komitatanoj, inter ili membroj de la Komisiono pri Financoj, krom estraranoj kaj aktivuloj el la membraro. Fine, post komuna diskutado kaj laborado, la Komitato decidis en sia Ĝenerala Kunveno en la pasinta Universala Kongreso, ke la deficito estu nepre duonigita por la venonta jaro – kaj por tio la Prezidanto kaj la Ĝenerala Direktoro agis laŭ siaj respondecoj. Cetere povus esti maljuste taksi la Komitaton neaktiva. Kvankam ne ĉiuj komitatanoj ofte mesaĝas al la (publika) komitata diskutlisto, tio ne signifas, ke komitatanoj ne agadas nek sekvas la aferojn.

– La Komitato nuntempe plenumas la rolon atendatan de ĝi: nepublike estas multe da mesaĝinterŝanĝo pri specifaj temoj inter diversaj komitatanoj kaj la Estraro; ĉiuj voĉdonoj, fizikaj aŭ retaj, estas kvorumaj kaj sukcesaj; plimulto da komitatanoj ĉeestas la Ĝeneralan Kunvenon, mem aŭ per anstataŭantoj. La Komitato zorgas pri la politiko de UEA, kaj diskrete multaj el la komitatanoj montras sian pretecon kaj konon pri la Asocio, kiam bezonate. Kompreneble, pro tio, ke temas pri granda grupo, kelkaj ja devus esti pli partoprenemaj. Tiuj malmultaj kutime estas komitatanoj A, do indus, ke landaj aŭ fakaj asocioj procedu al memanalizo ĉu ĝiaj reprezentantoj plenumas kontentige siajn taskojn. Mi dirus tamen, ke ĝenerale la Komitato konsistas el sinceraj aktivuloj, kun kiuj mi ŝatas kunlabori.

– Por fini, se paroli pri aktivuloj kaj se mi rajtus iom ŝanĝi la demandon, mi revortumus ĝin tiel: “kiel eblus aktivigi la delegitan reton?” – ĉar el tiu medio mi atendus pli aktivan rolon, kaj sendube ĝi tuŝas grupon, kiu meritas urĝan revizion kaj reaktivigon, al kio mi cetere planas efektive kontribui.

Kion vi ĝenerale opinias pri la laboro de la elirantaj estraro kaj prezidanto?

Duncan Charters: – Mi vidis iniciatojn (ekzemple subteno de Amikumu) kaj relative rapidajn decidojn kiuj respondas al la nuntempaj bezonoj de la Asocio funkcii maldinosaŭre en rapidevoluanta mondo. Mi ankaŭ komprenas ke se oni respondas al situacioj ne antaŭe konataj per novaj iniciatoj, oni spertos kaj sukcesojn kaj fiaskojn.  Tio estas normala. Por teni forta la moralan senton de la Asocio, oni ne povas nur redukti kaj ne iniciati. Necesas kuraĝaj decidoj, kaj tion ni vidis.

– Tamen oni ne solvis la demandon pri pli vasta kaj efika konsultiĝo kun la komitato. La nuna strukturo ne faciligas la laboron de la prezidanto kaj estraro, do ili ofte ne atingas la esperatajn rezultojn. Tamen kiam plifortiĝas tensioj inter la gvidaj respondeculoj kaj grupoj, ĉiuj devas pli atenti la neceson engaĝi la pligrandan grupon, tiukaze la komitaton, en la gravaj decidoj, eĉ se tio bezonas pli da tempo, energio, pacienco, komprenemo, kaj dialogado. La komitato siavice sentu sin kunlaborema kaj pli engaĝita, malfermita pli ol rezistanta, kaj rapide respondema.

Fernando Maia Jr.: – Mi povis dum la lasta semestro sekvi de proksime la laboron de la elironta Estraro, kaj mi povas nur laŭdi ĝin. Temas pri grupo de homoj, kiuj laboras en la praktiko ĉiutage por UEA en tre harmonia kaj inspira maniero. Krom ĉiutaga interŝanĝo de mesaĝoj, la Estraro kunsidas almenaŭ dufoje monate per komputila telefonado por ĝenerala de du- ĝis kvarhora kunsido kaj pli da fojoj en pli malgrandaj grupoj pri specifaj temoj. Mark Fettes havas grandan talenton por kunordigi la kunsidojn, la laborojn kaj la teamon ĝenerale, ĉiam kuraĝigante iniciatemon kun amikaj konsiloj kaj prudentaj atentigoj kaj mem alportante rezultojn el strategiaj agadoj kaj interrilatoj. Stefan MacGill alportas nekredeble vastan kaj profundan konon pri la movado, mondskale, kun mirinda atento pri pluraj grupoj kaj aspektoj de nia komunumo. Aleks Kadar montriĝis elstara Ĝenerala Sekretario, kun granda talento pri dokumentado, registrado, rehavo de informoj, plenumkontrolo de decidoj kaj atentigoj pri formalaj devoj kaj ĝenerala atendo de nia Asocio, kio montras ankaŭ lian spertiĝon pri UEA.

– La samon mi povas diri pri Sara Spanò, kiu ĉiam altkvalite kunlaboras per trafaj rimarkoj, aparte pro sia vasta rilatado kun kernaj aktivuloj – ne nur pri la sfero de Unuiĝintaj Nacioj kaj Unesko, sed ankaŭ pri la kultura sfero de Esperanto, fako, kiun mi kiel estrarano transprenis de ŝi kaj pri kio, sen ŝia helpo, ĝis nun mi ne povus fari multon. Lee Jungkee, krom alporti konstantan ligon al la azia reto, zorge rilatas kun la fakaj asocioj de UEA, kio mem estas grava branĉo de nia agadaro. Trezoro Huang Yinbao brile gvidas la laborojn ĉirkaŭ Unesko-Kuriero favore al nia Asocio, kio nemezureble fruktodonas en Unesko kun konsciigaj atingoj, kaj samtempe garantias, ke tio okazas en financa ekvilibro.

– Kaj fine Emílio Cid kompletigas la laborojn pri la fako Informado, mem la ĉefa celo de UEA, laŭ du branĉoj: interna kaj ekstera informado, kunigante laborojn por la konata E-komunumo kaj por aliaj grupoj “ekster la Ujo”, kiel tiuj en Duolingo kaj tiuj venintaj el Amikoj de Esperanto. Ĉiuj estraranoj estas tre sindonemaj, serenaj kaj kuraĝaj. Krom donaci sian tempon, ili ankaŭ estas mem donacantoj al UEA. Pro ĉio ĉi, kvankam foje temas pri laciga laboro, kutima celo de kritikoj (ne malofte bonvenaj), mi povas nur diri, ke mi sentas grandan honoron, ĝojon kaj dankemon esti parto de tiu teamo.

Kiel vi volus solvi la financajn problemojn de la asocio?

Duncan Charters: – Neniu aŭdacu proponi definitivan solvon sen plena kompreno pri la situacio. Oni venigu al la diskuttablo ĉiujn eblajn perspektivojn kaj proponojn, aŭskultu kaj prudente juĝu por apogi la plej subtenatajn kaj realigeblajn per la nunaj financaj rimedoj. Oni konstante serĉu la plej efikan uzon de la rimedoj, sed en neplendema respektoplena konsultiĝo kun la personoj plej aktive partoprenantaj en la laboro. Ni povos pli efike vendi niajn produktojn al niaj propraj membroj, zorgante ke ĉio estu kaj aspektu maksimume ĝisdata kaj kongrua kun nia nuna epoko.

– Necesas proponi servojn al internaciaj organizaĵoj kiujn ni povas provizi surbaze de niaj talentoj kaj spertoj (ekzemplo estus la jama evoluo de aliaj lingvolernaj retejoj post lernu.net, gvidataj de esperantistoj, aŭ la poliglotaj renkontiĝoj simile iniciatitaj kaj gvidataj de esperantistoj). Ekzemplo de alia servo povus esti trejnado pri interkultura kompetento. Ni havas en niaj rondoj fakulojn pri tiu kampo, kaj aliajn kunlaborantojn kiuj povus subteni tian iniciaton. Tio venu post kiam la esperantistoj mem pli konscios pri la neceso komuniki al la ekstera mondo ke tiu ideo estas prioritato en nia propra memedukado. Poste ni povos konkludi ĉu ni pretas kontribui por plibonigi la interkulturan trejnadon en aliaj rondoj.

Fernando Maia Jr.: – Sendube temas pri kompleksa demando al kiu estas riske respondi resume. Sed en simplaj vortoj mi dividus la eblojn enspezi al UEA laŭ kvar kampoj:

1) rimedoj el la subtenanta komunumo (aliĝoj kaj donacoj);
2) rimedoj el daŭripovaj servoj (libroservo, libroeldonado, eventoj kaj kapabligaj kursoj);
3) rimedoj el subvencioj de registaraj/politikaj instancoj (UN, EU, naciaj leĝoj);
4) kaj rimedoj el sponsorado kaj projektoj kun privataj instancoj.

– Por la unua kaj dua ebloj, mi volus teni kaj laŭeble plibonigi la nuntempajn laborojn, ĉefe pri membro- kaj donacvarbado: la nova kotizsistemo jam montras pozitivajn rezultojn, inkluzive finance, je pluraj aspektoj, kaj la donacvarba strategio aplikita en la pasinta jaro preskaŭ kvinobligis la averaĝon de la pasintaj du jardekoj. Pri la tria kaj kvara eblo mi volus proponi al la Ĝenerala Direktoro kaj al la Komitato inteligente kontrakti subvencipetistajn grupojn aŭ individuojn: ĉiu sukcesa NRO nuntempe havas subvencipetistojn en sia profesia kadro aŭ en siaj profesiaj rilatoj – kaj UEA vere ne devus ignori tion.

– Gravas konscii, ke kontrakti subvencipetistojn ne signifas nepre havi novan fiksan dungiton aŭ limigi sin al kunlaboro kun nur unu grupo aŭ homo – sed male: oni povas kontrakti plurajn grupojn aŭ homojn, portempe kaj por specifaj celoj kaj projektoj. Mi havas profundan esperon pri tiu vojo por UEA, pro tio, ke mi kunlaboras kun neesperantistaj NRO-oj, kiuj solide evoluas en siaj agadoj laŭ tiu strategio. Kaj en Esperantujo ankaŭ kelkaj grupoj, inter ili landaj kaj fakaj asocioj, same sukcese uzas tiun eblon. Tiu vojo kune kun reta instruado, kunlaboro kun aliaj instancoj kaj efika administrado estas malfermi sin ne nur al la ebloj, sed ankaŭ al la atendoj de la nuntempo.

Kiel oni povus logi pli da membroj al UEA?

Duncan Charters: – Pli ol io alia, necesas studi la personajn bezonojn kaj interesojn ne nur de jamaj esperantistoj, sed de la pli ol miliono da novaj lernantoj de la lingvo kiuj aperis pro evoluo de reta informado kaj lingvolernado. Kiujn rimedojn ili uzadas por trovi agrablajn kunulojn, kaj atingi kion ili deziras en la vivo? Kio donas al ili plezuron, vivriĉecon? Kion ili fervore serĉas? Ni ne postlasiĝu, nek teknologie nek emocie.

– Se tiuj novuloj spertos ke UEA estas taŭga peranto de la agado, kontaktoj kaj servoj kiuj plej gravis al ili antaŭ ol eklerni Esperanton, kaj donos al ili pli da profito, memfido, ĝuo, kaj kulturmalfermiteco, ni povos atendi kreskon de la membronombro. Se ni sukcesus iom post iom pli kontentigi la bezonojn kaj interesojn ne nur de niaj membroj, sed ankaŭ tiujn de homoj kiuj ankoraŭ ne membriĝis, la rezulto potenciale skuus la financan bildon tute favore al la Asocio, kaj ebligus ĉiam pli kreskantan celtrafan agadon.

Fernando Maia Jr.: – La membro-nombro de UEA ekde 2017 stabilis kaj kreskemas. Logi pli da membroj tamen konstante gravas. Laŭ mi ne estas bona strategio prilabori iniciatojn, kiuj por unu jaro konsiderinde kreskigas la membro-nombron, ĉar estas granda risko, ke por la postaj jaroj tio reprezentu novan grandan falon. Tial estas tre grave proponi instigojn al dumviva membreco, ĉar novaj DM-oj reprezentas permanentan efektivan kreskon. Por tio mi specife volas proponi planojn por dumviva membreco laŭ kiuj oni ne bezonas aliĝi per unufoja pago, sed rajtas pagi dividite ekzemple laŭ 12 monatoj. Ankaŭ mi devas mencii, ke estas esenca la uzo de Fondaĵo Canuto, ĉefe por junuloj.

– Mi estas konvinkita, ke flegi novajn junajn esperantistojn ne nur en unu, sed dum kelkaj jaroj estas la plej trafa maniero ĝermigi esperantistecon, kaj tial estas nepra la kunlaboro kun organizoj kiel TEJO kaj ILEI, krom konstanta atento al platformoj kiel Duolingo, Amikumu kaj Facebook mem, kie abundas novaj junaj esperantistoj tre malfermaj al ligiteco kun UEA, sed kiuj bezonas por tio asocian instigon. Labori pri tio cetere junigas nian membran kadron, kio ankaŭ estas bezonata: ni ne devus paroli nur pri kiom, sed ankaŭ pri kiaj ni estas kiel membraro – kaj estas atentige, ke nia membraro averaĝe aĝas pli ol 60 jarojn.

– Sendube la temo membraro estas tre riĉa kaj ebligas tre interesajn agadojn por UEA. Per ĝi ni povas alporti pli da geografia, generacia kaj genra reprezenteco al nia finfine universala asocio kaj samtempe desegni strategiojn, kiuj respektas kaj plenumas la specifajn dezirojn kaj bezonojn de ĉiu grupo kaj tavolo. Ja krei dialogajn pontojn kaj harmonian etoson en diverseca medio estas mem atendo kaj deziro de UEA kaj de Esperanto ĝenerale, kaj esence al tio mi volas kontribui, sed ne sola: ĉar nenio en nia movada historio estis frukto de individueco, sed de komunumeco – ofte markita de inspira solidaro.

Libera Folio aperigas la respondojn de la kandidatoj sen lingvaj aŭ enhavaj redaktoj. La respondoj estas publikigataj en tiu ordo, en kiu ili atingas la redakcion.

Un comediste inaugurada como presidente de Ucraina

La comediste ucrainsce Volodymyr Zelensky va deveni formal la presidente nova de sua pais en un rituo oji en la capital Ciiv.

Zelensky, ci ave no esperia political presedente, ia gania un vinse vasta en la eleje en la mense pasada. El ia despone Petro Poroshenko, ci ia ocupa la posto de 2014.

El ia promete ataca la froda e pone un fini a la gera contra rebelores de suporta rusce en la este.

On no sabe cual temas el va presenta en sua parla prima como presidente. La ator pasada de televisa ia fa poca dises publica pos sua vinse a 21 april.

Multe disputas political ia aveni sur la tempo de la inaugura. Zelensky ia desira fa lo a soldi, un dia de lamenta per vitimes de represa en la eda de Stalin. Ma la parlamento ia desacorda e ia vota per la matina de lundi.

Zelensky ia es la stela de Servor de la Popla, un drama satira de multe episodios, en cual sua carater deveni la presidente de Ucraina sin intende. La carater es un ensenior per ci la popla vota cuando sua arenga blasfemante contra la froda sperde virusin en redes sosial.

Per aspira la presidentia vera, Zelensky ia crea un partito political con la mesma nom como la drama. Sua campania ia asentua sua difere de la otra posibles, en loca de cualce ideas concreta de politica. An tal, el ia vinse inondante con plu ca 70% de votas.

Zelensky va fronti alga problemes grave pos ariva en la posto.

La batalia contra la froda profonda en Ucraina ia es un tema major de sua campania. En la mense pasada, sua aidores ia anunsia un projeta per sutrae la imunia de parlamentores contra litiga e per aumenta la vidablia de compras militar.

Ma la defia la plu grande per la xef nova es cisa la gera continuante en la este contra soldatos suportada par Rusia. Ante sua eleje, Zelensky ia dise ce el vole “renovi relatas” con Ucraina este e comensa “un gera potiosa de informa per fini la disputa”.

Sirca 13 mil persones ia mori en combate en la rejion pos cuando Rusia ia propri la penisola ucrainsce Crim en 2014.

On ia nota indicas ce Vladimir Putin, presidente de Rusia, va defia la comensor political. Per esemplo, corta pos la eleje, Putin ia fasili la oteni de pasaportos rusce par abitores de la teritorios separadiste de Ucraina este.

En un posta respondente en Facebook, la ecipo de Zelensky ia descrive Rusia como “un stato atacosa cual gera contra Ucraina”. Lo ia urje la comunia internasional a furni “un presa diplomata e la presa de punis political”.

Arbores jacente

Le arbores jacente te demanda:
Como tu nos vide, in qual modo
tu specta al vita e al terra?
An tu vide tote le nuances del colores
o solmente contrastos, in nigre e blanc?

Le arbores jacente non lamenta
malgrado su basse position
e incapabilitate de levar se
Illos crea buttones in primavera,
lassa le folios verdear in estate
e los perde in autumno
ante le reposo hibernal

Le arbores jacente parla con te
e reflecte tu stato de mente
Forsan tu senti compassion,
curiositate o indifferentia

Que causava iste arbores
a crescer al longe del terra
e non aspirar verso le altura?
An homines o le vento
los fortiava in basso
o illos mesme lo voleva?

Ma le arbores jacente non lamenta
Illos solmente parla con su brancas e folios
e cata homine qui los ascolta
audi alique unic

Cisa un vota jeneral en Osteraic pos un scandal de froda

La canselor osteraices Sebastian Kurz ia demanda per un vota jeneral pos la resinia de sua viscanselor Heinz-Christian Strache sur un scandal de froda.

La organiza sentriste-destriste de Kurz, la Partito de la Popla, governa con la grupo estrema destriste de Strache, la Partito de Libria de Osteraic.

Strache ia resinia pos la apare de un video secreta filmada, cual pare mostra el en discute sur contratas governal con un investor alegada rusce.

Strache ia culpa alcol per sua atas “como adolesente”, disente ce sua condui ia es “stupida e nonfidable”, e ce el resinia per evita dana plu la governa.

Alexander Van der Bellen, la presidente de la pais, ia dise ce un vota jeneral es nesesada pos la resinia. El ia parla sur esta con Kurz, e los va discute oji la pasos veninte.

Miles de persones con cartones e banderas ia asembla en fola sur la plaza estra la ofisia de Kurz, esijente la vota.

Kurz ia atenta distanti se de scandales cual ia afeta la Partito de Libria en la pasada, xef los ci ia envolve ofisiores de partito e antisemitisme o razisme. Ma sua oposores political urje el a responde sur la revela la plu resente.

Hasta lentemente

Hasta lentemente e dormi ben
Nostre societate ora es plen
de stress, confusion, anxietate
disinformation, intranquillitate

Le medias social sempre nos inunda
con notitias abundante, irrelevante
Como los colar quando cata secunda
veni ancora un message irritante?

Juvene homines non pote dormir
pois nunquam lor cerebros reposa
Le apps addictive illes non osa
inactivar, independente devenir

Claude le telephonos, computatores,
vos es homines, non usatores!
Exi del domo, respira sin pensar!
Isto vos pace del spirito va dar

Imagine per Yelling Rosa

Un moneta roman per la imperor de du menses

En la contia Cambridgeshire en England este, un moneta roman “noncredable rara”, fabricada per onora un imperor maldestinada, ia es trovada en laboras per renovi un via xef.

Lo imaji Ulpio Cornelio Leliano, ci ia rena tra sirca du menses en 269 ec ante deveni matada.

La descovre ia es fada en un escava arceolojial, un parte de un scema per boni un via entre la site Cambridge e la vila Huntingdon.

La moneta mostra Leliano en un corona radiante, e ia es trovada en foso a un cultiveria roman peti. Lo es sola la moneta du de sua spesie cual on ia desentera en England.

Julian Bowsher, un arceolojiste esperta sur monetas, ia comenta: “Imperores roman ia ave un desira grande de fabrica monetas. Leliano ia rena tra sola du menses, cual es apena un tempo sufisinte per la fa. Ce un de esta monetas ia ateni la custas de Britan mostra un capasia notable, e lo es intera probable ce Leliano ia es ja matada cuando esta moneta ia ariva en Cambridgeshire.”

La imperor maldestinada ia usurpa la trono e ia governa corta un impero en lo cual es aora Deutxland a Frans. El ia es probable matada par sua propre soldatos.

Dr Steve Sherlock, la arceolojiste xef per la projeta de via, ia dise ce “descovres de esta spesie es noncredable rara”.

Un plu moneta nonusual trovada par la escavores veni de la Geras Galo, e ave sola un lado. Lo ia es fabricada en 57 aec par la tribu ambian en la rejion Somme de Frans moderna. Espertas crede ce lo ia es esportada per aida finansia la resiste par celtas brites contra Julio Cesar.

Escavas per la projeta ia descovre ance la restas de un mamute lanosa de la eda glasial, e atestas de la prepara de bir en sirca 400 aec. Lo ia desentera ance henjes (monumentos sirculo preistorial), abitadas de la eda de fero, fornones roman, tre viletas anglosason, e un vileta peti medieval.

Fanes esije un rescrive de saison 8 de Jua de Tronos

En la drama televisada Jua de Tronos, inverno ia ariva, ma sua saison final encontra un reseta jelin entre fanes.

Plu ca un dui de milion persons nonfelis ia suscrive un solisita enlinia per urje HBO, la compania cual crea la serie, a refa la saison oto en modo nova.

La saison la plu resente de la serie internasional popular, fundida en libros par George RR Martin, ia fronti un bombarda de critica enlinia. Regardores deludeda ia es ofendeda par cambias a la strutur naral de la drama e par la destina final de carateres amada.

La solisita a change.org, instituida pos la transmete de la episodio anteultima en esta semana, esije an un rescrive completa “con scrivores capas”.

Lo opina ce la scrivores David Benioff e DB Weiss “ia mostra ce los es lamentable noncapas”. En la parolas de la solisita, la scrivores ave “no materia de fonte per suporta se”, referente a la libros nonfinida en cual la saison oto es laxe fundida.

Car la libro veninte par Martin, La ventas de inverno, es ancora un obra en construi, la drama televisada debe fini en modo diferente.

Suscrivores de la solisita ia lasa comentas ce la saison final “pare fretada”, “ia desrepeta intera la autor” e ia pone oto anios de developa de carateres “a la baldon”.

Par causa de la custa reportada de cada episodio, estimada como $15 milion, lo es nonprobable ce HBO va sede a la esijes. E un cuantia recordo de 18,4 milion persones ia regarda la episodio anteultima.

Lo ia sempre probable ce la fini va es controversa, como Benioff e Weiss mesma ia confesa. Benioff ia dise: “Un bon nara no es un bon nara si on ave un mal fini. Natural, nos es ansiosa.”