Monthly Archives: December 2018

La komitato de TEJO eksigis estraranon

La komitato de TEJO ricevis la financan raporton, kiun ĝi atendis 11 monatojn. Krome, ĝi decidis pri eksigo de unu el la estraranoj, blokis dungon de Roy McCoy kaj akceptis novajn politikajn poziciojn. Rogier Huurman raportas pri la diskutoj kaj decidoj el Hirschluch (Germanio), kie la komitato kunvenis de la 29-a ĝis la 31-a de decembro kadre de la 10-a Junulara E-Semajno.


Arturo Crespo. (Foto: tejo.org)

La komitato decidis pri eksigo de Arturo Crespo. La estrarano pri merkatiko kaptis la atenton de la komitato dum la unua sesio, kiam li ne volis klarigi la planatan uzon de 2000 eŭroj en la buĝeto por “Reta varbadego kaj aliaj decidotaj amasvarbadaj agadoj”. En tiu kaj la dua sesioj evidentiĝis ankaŭ lia malalta lingvonivelo (post kvar monatoj en la TEJO-estraro) kaj li konfesis, ke li ne legas ĉiujn mesaĝojn de aliaj estraranoj. Pro tio malgranda grupo de komitatanoj persone parolis kun Crespo por proponi, ke li demisiu kaj daŭrigu la laboron kiel komisiito pri merkatiko anstataŭ kiel estrarano. Ĉar li ne demisiis, je la fino de la tria sesio, post kelkaj provoj prokrasti la voĉdonon aŭ malebligi ĝin, tamen okazis sekreta voĉdono pri eksigo de Arturo Crespo el la estraro de TEJO. La komitato akceptis tiun proponon kun 11 voĉoj por, 6 kontraŭ, 4 sindetenoj kaj 1 nevalida voĉo. Poste la komitato voĉdonis sen kontraŭoj por nomumi Crespon kiel komisiiton pri merkatiko. TEJO serĉos novan estraranon ĝis la fino de januaro 2019.

La kasisto Bui Hai Mung (Feliĉa) prezentis kun 11-monata malfruo la mankantan parton de la financa raporto 2017. La bilanco ne povis esti kreita antaŭe, ĉar TEJO ne povas mem aliri siajn kontojn ĉe la nederlanda banko ING, kvankam la regularo pri kunlaboro inter UEA kaj TEJO postulas tion. Interalie pro tio TEJO malfermis proprajn kontojn ĉe alia banko, Bunq, kaj planas movi sian kapitalon tien. Ĝi baldaŭ malfermos konton ankaŭ ĉe TransferWise por faciligi ekstereŭropajn pagojn.


La komitato de TEJO kunvenas en la 10-a Junulara E-Semajno. (Foto: Facebook-paĝo de TEJO)

La prezentita buĝeto por 2019 antaŭvidas ekzakte nulan rezulton. Tio eblas pro malaltigo de la poŝmono por volontuloj kaj antaŭvidata pozitiva rezulto de la 75-a IJK en Slovakio. Ĝi estis akceptita sen amendoj. Ankaŭ la ĝisdatigo de la realigplano estis akceptita, sed kun kelkaj aldonoj. En la originala versio mankis KODEJO, la ĉiujara enketo por landaj sekcioj, kaj aktivaĵoj por subteni malfortajn landajn sekciojn. Aldoniĝis ankaŭ organizado de voĉdono por komitatano C, kiu reprezentu en la komitato la novan membrokategorion, Junajn Amikojn de Esperanto. Okazis voĉdono pri la dungo de Roy McCoy por malalta kvanto da horoj, sed la komitato ne akceptis ĝin.

En la dua sesio la komitato pasigis multan tempon diskutante ŝanĝojn en siaj reglamentoj. Finfine la plejparto de la proponoj estis movita al laborgrupoj por pli ellabori ilin antaŭ poste okazonta reta voĉdono. Akceptiĝis nur kelkaj lingvaj kaj malgrandaj proceduraj ŝanĝoj. Estis proponitaj tri dokumentoj kun politikaj pozicioj de TEJO, el kiuj du estis akceptitaj sen longa diskuto: pri TEJO kaj religio, kaj pri TEJO kaj demokratio. La dokumento pri eŭropa identeco kaj estonteco de EU ricevis pli da kontraŭaj ol poraj voĉoj. Diversaj komitatanoj asertas, ke la proponitaj en ĝi pozicioj (ekzemple favora pozicio pri plilarĝiĝo de EU) ne kongruas kun la neŭtraleco de TEJO kaj povus forpeli aktivulojn aŭ membrojn.

Fine la TEJO-volontulo Mia Nordentoft prezentis novan sistemon nomatan Centra Reto por kundividi dokumentojn kaj informojn inter la TEJO-aktivuloj. Ĝi servos por kolekti kaj dissendi komitatajn cirkulerojn, kontaktinformojn pri aktivuloj kaj organoj, kaj estonte ankaŭ por arĥivi ĉiujn oficialajn dokumentojn de TEJO, kaj fine kiel voĉdonsistemo. Ĝia enhavo estos legebla publike, kaj al ĝi povos kontribui estraranoj, komitatanoj, komisiitoj kaj aliaj aktivuloj de TEJO.

Rogier Huurman

Merkel dise ce Deuxtland va prende plu encargas

En sua parla anial, Angela Merkel ia dise ce en 2019, Deutxland va prende plu encargas internasional e debe defende sua credes. La intera de la parla de la anio nova par la canselor va es difusada en la plu tarda de oji.

El ia dise ce sertas vea de coopera internasional ia “veni su presa”, referente a relatas tensada entre Deutxland e la SUA. En 2018, Merkel e presidente Donald Trump ia disputa problemes interna e esterna de Deutxland.

En la anio pasada, Merkel ia es un defendor major de multiladalisme, contrastada con la politica esterna “America Prima” de Trump.

“En nosa propre interesa, nos debe prende plu encargas,” la xef deutx ia dise, avertinte ce problemes global como la cambia climal, la migra e la terorisme no pote es solveda en modo solitar. Par ocupa un seja tempora en la Consilio de Securia de la NU en 2019 e 2020, Deutxland va presa per “solves global”, Merkel ia dise.

La canselor, ci va renunsia sua posto en 2021, ia promete aumenta la spende par la pais a aidas umaniste e developal, e a defende.

Merkel ia parla ance sur la divide profonda political en Deutxland, sedente ce sua governa ia delude la sitadanes, ma recomendante unia e coopera. “Nos va mestri la defias de nosa eda sola si nos coere e colabora con otras ultra fronteras.”

En esta anio, Merkel ia preveni apena la colasa de sua governa de aliadas en un disputa sur migra, inisiada par la aseta par Deutxland de plu ca milion migrores e refujadas en 2015.

Pos la resultas povre de sua partito en elejes rejional en 2018, Merkel ia anunsia ce el va renunsia sua posto como presidente de la partito, un posto cual el ia ocupa tra 18 anios.

Voterias en RD Congo abri per un eleje tensada

Vota ia comensa en la pais du de la plu grandes de Africa, en un eleje retardada per plu ca du anios.

Cuasi 40 milion persones pote vota en la Republica Democrata de Congo, do presidente Joseph Kabila renunsia sua posto, cual el ia ocupa de 2001.

Ma la tempo ante la eleje ia es afetada par violentia e controveria sur la deside de esclui cuasi 1,3 milion persones de vota. Ier, la aspirores oposante ia fali ance acorda un declara intendeda per redui la tensa.

Si tota va pasa sin mal avenis oji, esta va es la traversa pasosa prima de potia en RD Congo pos sua autonomi de Beljia en 1960.

Kabila ia prende la potia de sua padre asasinada en 2001, ma la constitui proibi el de aspira un plu periodo en la posto.

La intende ia es ce el renunsia a du anios ante aora, ma on ia pospone la eleje cuando la comision elejal ia dise ce lo nesesa plu tempo per rejistra votores.

La deside ia provoca scaramuxas violente, con ce la oposores ia acusa Kabila de atenta reteni la potia.

En la semana pasada, la eleje ia es denova posponeda, per sete dias, par causa de problemes en prepara la voterias. Esta ia segue pos cuando miles de macinas eletronical de vota, usada a la ves prima, ia es destruida en un focon en la capital, Kinshasa.

En esta semana, vota en tre distritos ia es retardada asta marto. La comision elejal ia culpa nonsecuria e un eruta de la virus ebola.

Par resulta, sirca 1,2 milion persones no va pote vota oji. En efeto, la deside ia cansela sua votas, car la presidente nova va es inaugurada per la media de janero, an tal.

Un fola ia ataca un clinica de ebola en la este de la pais pos la anunsia.

Un proibi de focos artal a la Isolas Galapagos

Sur la Isolas Galapagos, on ia proibi la vende e usa de focos artal, per proteje la animales unica de la arcipelago. Focos cual produi lus sin sona es escluida de la proibi.

Conservores dise ce animales ia sufri de rapidias altida de cor, trema e ansia pos avenis pirotecnical.

Miles de persones visita la isolas en cada anio, atraeda par sua biodiversia e ambiente noncontaminada. La isolas es situada a sirca mil cilometres de la costa xef de Ecuador.

La autoriosas ia dise ance ce focos artal causa multe feris per anio, spesial en enfantes.

La campania contra pirotecnicales ia comensa en 2017. La regula nova proibi transporta los a la isolas e vende o usa ala los.

On ave un presa cresente a la governa ecuadoran afin lo fa plu per proteje sua ecosistemes sensosa. Plasticas de un sola usa es ance proibida sur la isolas, cual ave un popla de 25 mil persones.

La spesies nativa de la Isolas Galapagos, incluinte iguanas e tortugas, ia fa un rol major en la developa de la Teoria de Evolui par Charles Darwin.

KURTA RAKONTO PRI QUALE (NE) EVENTIS KRIST-NASKO

Iozef duktas per la ligo-rimeno l’asnyuno sur qua amazonatre
kavalkas Maria, gravida ye Iesu.
Fonto: Pinterest
Sub la titulo Breve história de como (não) foi o Natal («Kurta rakonto pri quale (ne) eventis Krist-nasko») aparis, ye 2018/12/25, en la retala Portugalana-lingua jurnalo Observador («Observanto»), tre interesanta e samtempe amuziva artiklo (lektebla hike) da Patro Gonçalo Portocarrero de Almada, katolika sacerdoto qua publikigas semanala rubriko pri religiala temi en ta periodalo ed ofte skriptas anke por altra retala jurnalo, nome Voz da Verdade («Voco dil Vereso»).
En ica artiklo l’autoro imaginas amuziva dialogo inter Maria ed Iozef dum lia *difikulta periodo quik ante la nasko di Iesu. Me tradukis la tota texto ad Ido e demandis del autoro permiso por publikigar la tradukuro en mea blogo. Patro Portocarrero de Almada tre afable donis sua permiso per e-postal mesajo sendita ye 2018/12/28, e me esas tre gratitudoza pro lua komplezemeso.
En mea tradukuro me uzis, por la biblala citaji, la texto dil Evangelio da Santa Lukas (trovebla hike), tradukita del Greka e detaloze komentita dal Nederlandana katolika sacerdoto Louis Kauling, M.S.C. (Missionarii Sacratissimi Cordis, «Misioneri dil Sakrega Kordio»), olqua publikigesis dal famoza Ido-kontoro en Thaon-les-Voges, Francia (1926, 90 p.).
Yen do la texto da Patro Portocarrero de Almada, en la Linguo Internaciona di la Delegitaro:
Kurta rakonto pri quale (ne) eventis Krist-nasko
Quale la Mesio povas venar adsur Tero sen mem havar plaso por naskar!? Ube on ja vidis tal kozo?!
Patro Gonçalo Portocarrero de Almada
Fonto: Observador

Quale eventabus Krist-nasko, se Iesu esus filio di altra Maria, mariajita kun altra Iozef?! Ne esas posibla savar lo, ma on povas divinar lo, konsiderante to quo tante ofte eventas inter spozuli e lua spozini.

On imaginez do ke la spozi ja es arivanta a Bethlehem di Judea e ke Maria, egarde la kustumal muteso maskulal, komencas la konverso:
— Me esperas ke un de tua familiani aceptos ni, nam me ne volas parturar la bebeo en gasteyo!
— Me garantias nulo, nam, de kande on partigis la heredajo pos la morto di avulo Eleazar (Mt 1: 15), omni iracas. Ad omni me dicis ke ni venos adhike, por la nasko di Iesu, e nulu respondis!
— Vi esas tante fiera apartenar al «dinastio e gento di David» (Lk 2: 4) e tamen ne mem interparolas! Mea familio forsan ne havas tal importanta ancestri, ma adminime ol aceptas sua parenti!
— Me ja imaginabis lo, nam es sempre la sama muziko: tua familio ecelas pri omno, e la mea es apta por nulo! Ma, evidente, tu es senmakula Maria, e me esas nur karpentisto Iozef!
— Me ne dicis lo, ma advere ni balde arivos en Bethlehem, e til nun aparis nula membri dil rejala gento…
— Ka do li ne esas tala?! Ka me kulpas ke me apartenas al «dinastio e gento di David»?!
— Tu forsan ne kulpas, ma til nun me vidis nula profito!
— Nu, ne obliviez ke ne me implikis ni en ica embaraso! Qua dicis «yes» a certena anjelo qua aparis a lu? Certe ne me! Tu tre bone povabus pregar ta Gabriel parolar kun me, e me ya dicabus a lu ke ne suficas sendar la filio di Deo al mondo: oportas garantiar lua entrateno! Quale la Mesio povas venar adsur Tero sen mem havar plaso por naskar!? Ube on ja vidis tal kozo?!
— Quala joko! Quon me povabus dicar al anjelo, segun tu? Ke lu vartez dum kelka tempo, por ke me irez al karpenterio saveskar ka tu havas ul obligeso en la nasko-dato dil filio di Deo?! Sincere, Iozef, tua rejala kapo ne perdez la raciono…
— Sempre la sama muziko! Yen do: Vua Ecelenco decidas segunvole e pose Iozefeto mustas subisar la konsequantaji! Se me aceptabus la mencionita anjelo, to ne eventabus tale! Me garantias lo a tu!
— Nekredebla! Nun me intelektas pro quo Zakarias restis muta til la nasko di Ioannes la Baptero (Lk 1: 20)! Mea kuzino Elizabeth esis ya fortunoza (Lk 1: 36), nam el ne mustis tolerar ilu dum la non monati de gravideso!
— Yen plusa stranjajo! Pro quo ta Gabriel pregis olda paro quala Elizabeth e Zakarias (Lk 1: 36) naskigar filio en ta evo?! Me savas ke en la Cielo on ne havas kalendario, nam on vivas en eterneso, ma nulu meritas subisar tal malajo!
— Nu, tu forte eroras, nam ico esis ne malajo ma granda benediko da Deo! Me akompanis la lasta tri monati de gravideso di Elizabeth, e lia filiulo naskis tote senprobleme (Lk 1, 57)!
— Forsan omno eventis tote bone, ma la infanto ne longe havos genitori, ne dubitez lo! Ne astonesez se pose, sen genitori e frati, il iros vivar en la dezerto e nutros su per akridi e sovaja mielo (Mt 3: 4)!
— Ka to es mala? Sempre existis viri e mulieri qui selektis tala loki solitara por ibe konsakrar su a pregado e penitenco…
— Nu, nu, bona exkuzo por ti qui ne volas laborar! Saveskez ke me ne volas ke Iesu renkontrez ta kuzo: lu divenez karpentisto quale me!
— Tote ne pensez pri to! Deo certe ne sendis sua filio al mondo por ke lu karpentez tabli e stuli! Il prefere irez aden la templo, quale me, lor mea yun-evo, ed ibe lu lernez la Lego e la profeti.
— E de kande la Lego e la profeti es utila por nutrar familio?! Lu ya mustas laborar! Tua granda kontemplemeso ya esas posibla nur pro ke me entratenas la familio! Me volus savar quale tu e tua filio guvernus la domo sen mea laboro! Ecepte se tu esperas ke il transformos aquo a vino (Io 2: 1 –11) e multigos pani e fishi (Mk 6, 35–44)!
Dume li arivis en Bethlehem. Iozef, qua duktis l’asnyuno per lua ligo-rimeno, direktis su al habiteyo di kuzulo, ilqua dicis a lu ke lua domo esas plena e do il ne povas aceptar li. Pose il iris ad altra «parenti e konocati» (Lk 2: 44), ma omni refuzis aceptar li. Uli mem reprochis lua neprudenteso pro ke il facis tante longa voyajo kun Maria en tala stando. Lore li direktis su al albergo, ma anke ibe li ne trovis plaso (Lk 2: 7).
Maria itere divenis nepacienta:
— E nun, Iozef?! Tu insistis venigar me «del urbo Galileana Nazaret a Judea, al urbo di David, qua nomesas Bethlehem» (Lk 2: 4) e, konseque, ni ne havas plaso por sejornar! Bona laboro! Ni prefere venabus al hemo di mea kuzino Elizabeth. Ma, evidente, *quoniam el esas mea familiano, tu ne volis lo! Li certe aceptabus ni, kontraste a tua parenti!
— Tre recente tu sejornis ibe dum tri monati, e nun tu volas retrovenar adibe?! Ka tu spozigis Zakarias o me?!
— Evidente me spozigis tu, ma Zakarias, qua mem es sacerdoto, sempre esis tre suciema e, dum ta tri monati, il nultempe disputis kun Elizabeth!
— Il ya esis muta!
— Ka tu darfas parolar pri muteso? La quar Evangelii kontenas nula vorto dicita da tu, ne mem «nu»! Zakarias, muta o nemuta, sorgis pri ke Elizabeth indijez nulo kande la filio naskis! E me, qua tamen spozigis karpentisto, ne havas mem bersilo por kushar lu! E posible lu naskos mem en ula stablo…
— Ne pen-valoras akuzar me pro nia veno adhike, nam to eventis ne pro mea inicio, ma pro ke «l’imperiestro Augustus ediktis kontar la habitanti dil tota mondo» (Lk 2: 1) per enskribeso di singla familio en la loko di lua origino e ne di lua rezido. Pro to ni venis a Bethlehem di Judea, quale tu savas! Me ne kulpas ke tu aceptis gravideskar precize nun, kande ni mustis facar ica voyajo!
— To signifikas ke tu tam bone satisfacas la tradicioni dil «dinastio e gento di David» (Lk 2: 4) kam es obediema ad Augustus! Ne dicez a me ke nun, pro esar tante Romana, tu anke adoros la statuo dil pagana imperiestro, nur pro ke la guberniestro imperis lo?!
— Me esas ne Romana ma anke ne tante fola ke me rezistus la imperi dal guberniestro! Tu savas tre bone ke me nultempe adoris idoli nek la statuo di irgu. Tamen ni ne povis ne venar a Bethlehem, por ke tua filio enskribesez hike, kom membro dil «dinastio e gento» di David, quale cetere la profeti dicis.
— Nu, saveskez ke, nun, la profeti ne esas mea maxim granda sucio. Me ya volas ke tu prokurez a ni, maxim balde posible, irga plaso, nam me ne plus toleras la trepidado di ca olda mulo!
— Lu esas nek olda nek mula, ma asnyuno (Mt 21, 1–11). Ni do sejornez hike, nam trovesas abundanta palio e mem kripo (Lk 2: 7, 12, 16), qua povos suplear lito por la bebeo.
— Tre bela bersilo ora! — Maria mokis, dum ke, maledikante sua desfortuno, el penoze adpazis palio-monto, sur qua el pose kushis su, expirante tristega sospiro e grunante neperceptebla lamento.
…………
Precize tale (ne) eventis Krist-nasko, 2018 yari ante nun. Ma ol povabus eventar tale, se la protagonisti ne esus Nia Siniorino e Santa Iozef. Ica imaginita dialogo ne esas komedio pri la sakra familio — honi soit qui mal y pense! [«shamez ta qua pensas male pri to!», NdT] — ma dramato pri la familii desunionita o pri la spozi nekonkordanta. Pri lia nekonkordo kulpas nek l’altru, nek la skarseso di material havaji, nek triesma personi, nek altra cirkonstanci, irge quante penoza li esas, ma la manko di karitato ipsa. Maria e Iozef vivis harmonioze, nam li agis omno por ke, super la nekonkordi qui es normal che irga spozi o familio, amo sempre preponderez.
Krist-nasko esas la festo en qua, quankam omno segun semblo eventis tante male, advere omno eventis perfekte. «Deo es amo» (1Io 4: 8, 16): ne irga amo, ma ta karitato qua «pardonas omno, kredas omno, esperas omno e toleras omno» (1Kor 13: 7).

Santa Krist-nasko!

Datos de abandonores de Corea Norde es esposada

Cuasi 1000 abandonores de Corea Norde ia esperia un esposa de sua datos personal pos un ataca contra un computador a un sentro de relocali en Corea Sude.

On ia trova ce un computador personal a la sentro, manejada par la governa, ia es “infetada con codigo malvolente”.

La identia de la atacores e la orijina de la siberataca es ancora no clar.

A multe veses, Corea Norde ia menasa silenti abandonores en la Sude ci fa declaras degradante contra la governa.

Ma a esta ves, la governa en la Sude no ia indica Corea Norde como suspetada, an si multe espertas de sibersecuria averti ja sur la sofistica cresente de atacores de la Norde.

Un de la atacas la plu famosa liada a Corea Norde en anios resente ia es contra la comersia de diverti de Sony en 2015. Acel ataca ia destrui cuantias enorme de informa e ia distribui enlinia epostas e datos personal delicata.

PASTORALO MEA

Adorazione del Bambino con San Giovaninno 
(«Adorado dil Infantulo kun Santa Ioanneto»),
glezita terakotajo (c. 1495–1500) da Andrea
della Robbia (1435–1525) e da lua
filiulo Giovanni (1469–1529/30),
Italiana skultisti.
Expozata (de 1891) en la monakeyo
 di SS. Annunziata delle Murate, Firenze.  

Ho-nokte me konjektas ke existas

altra kolorito en la Krist-naski
kun rentiri e buraski nivoza.
Me adpazas vetrino sur la strado
e haltas ibe, muta, vertikala,
dum ke la dorso examenas hasti
e frenezii cis la neta vitro.
Transvitre me serchas la prima nasko
(Esperi lore lojis en la stablo
obskura, an kripo sur litiero!)
ma trovas nur groteska fardo bunta,
peruki, maskili e krizokalko.
Cintilifanta kripi oripela
ho-nokte ofras lauta bonimento.
De ibe karakolas la barbozi
en reda boneto velura, gaye,
kun saki bufanta, plena de trompi,
reklami mentiera, fals idoli,
e gestas al turbo straso-avida.
Ho-nokte me perceptas la vigilo
da enti suspendata qui expektas
retroveno di lo prime naiva.
Ne sonas brami di asni e bovi;
korpuskuli torporanta vartas nun,
super neono-ampuli dazlanta,
til ke venos mesiatri habila
en nova uniformi ed itere

anuncos lo kredenda da ni omna…

Abitores evacuada de un tore fesurida en Sydney

En Sydney, Australia, sentos de persones ia debe parti de un tore de apartes a la ves du, pos la apare de un fesur en sua mures a lundi.

La Tore Opal ave 38 niveles. Multe de sua abitores ia reinstala ja se pos la alarma inisial, cuando on ia oia ruidos forte e la fesur ia es descovreda.

La compania Icon cual ia construi la tore ia dise ce lo resta “en bon state strutural” e ce la reloca es mera un proteje per permete ce injeniores e investigores labora a 24 oras per dia.

Icon ia clari ce nun es en peril, ma la reloca de persones va aida los a repara la tore en tempo tan corta como posible, sin plu disturbas a la abitores.

A ante, ofisiores ia dise ce sola 51 de la 392 apartes de la tore es afetada. La construida nova en la Parce Olimpial de Sydney ia es declarada como secur per la reveni de la plu de abitores.

A lundi, la polisia ia evacua sirca 3000 persones cuando un mur de suporta interna ia fali a la nivel 10 de la construida.

Icon ia confirma ce un panel premoldida de beton ia fesuri. Un ecipo de injeniores de Icon e la developores Ecove esamina aora la construida, cual ia es completida en la parte plu temprana de esta anio.

Ier, la governa de Cimri Sude Nova ia dise ce lo investiga ance la solidia strutural de la construida e de tores abital visina.

Jornalistes local ia publici fotos de la dana a la construida, mostrante jeso nonfisada e mures desintegrante. Ma Ecovre ia defende la “cualia alta” de la construida, cual lo ia descrive como supra la norma de la industria.

Icon ia dise ce abitores va debe cisa abita estra sua apartes per asta 10 dias. Tota abiterias tempora va es furnida par la compania.

Un cade de elicotor en Mexico mata un governor

Un governor mexican ci ia es inaugurada en la plu temprana de esta mense, e sua sposo ci ia es un senator, ia mori en un cade de elicotor en Puebla, un stato en la sentro de la pais.

La veculo portante Martha Erika Alonso e Rafael Moreno Valle ia cade corta pos sua enaira.

La du pilotes ia es matada. On reporta ce un pasajor tre ia mori ance.

Ofisiores dise ce la elicotor ia sufri cisa un fali nonspesifada. On ia inisia un investiga.

Alonso ia ave 45 anios. El ia es inaugurada a 14 desembre como la governor fema prima de la stato, pos un eleje difisil ganiada.

Moreno ia servi como governor de la stato Puebla entre 2011 e 2017. El ia ave 50 anios

La pape condena la mundo de materialisme

Pape Fransisco ia urje persones en paises developada a un vive plu simple e min materialiste.

El ia condena ance la divide vasta entre la ricas e la povres de la mundo, disente ce la nase de Jesus en povria en un stable debe fa ce cadun considera la sinifia de la vive.

El ia parla en la misa tradisional a la sera de natal en la Basilica de San Pedro en la Vatican.

“Per multe persones,” el ia dise, “la sinifia de la vive es trovada en posese, en ave un esede de ojetos material. Un avaria nonsasiable marca tota la istoria umana, an oji, cuando, paradoxal, alga persones come lusosa an si la pan dial nesesada per survive manca a tro multe.”

Per Fransisco, ci ave 82 anios, esta natal es la numero ses como la xef de la Eglesa Catolica.

El va presenta oji sua mesaje “Urbi et Orbi” (a la site e a la mundo) de la balcon de San Pedro.

Fransisco, la pape prima de America Latina, ia atrae atende a la povria como un tema major de sua papia.

La monarca de Japan dise adio a un fola grande

Plu ca 80 mil persones ia es presente cuando Imperor Akihito de Japan ia fa sua parla final a sua aniversario de nase ante sua renunsia.

La imperor, ci ave 85 anios, ia dise ce el senti “un comforta profonda” ce sua rena ia pasa sin ce Japan engrana denova a gera.

El ia deveni emosiosa en grasia la popla de Japan e sua sposa Imperoresa Michiko per sua suporta.

Akihito es la monarca vivente prima ci renunsia la trono de crisantemo en cuasi 200 anios. El ia reseta sirurjia de cor e ia es tratada per canser de prostata. El va es segueda en april par sua fio la plu vea, Prinse Naruhito.

Sua rena de tre desenios es conoseda como la eda Heisei, cual sinifia “ateninte la pas” en japanes.

En sua parla corta, Akihito ia ofre ance compatia a persones japanes ci ia perde familianes o ia sufri dana – un refere a la tremateras, tempestas e ondas de caldia cual ia afeta la pais en la anio pasada.

Sua posto es ritual e el ave no potia political, ma tra la plu de sua rena, Akihito ia sperde un consensia de la atas de Japan en la Gera Mundal Du en la rena de sua padre, Imperor Hirohito.

El ia espresa regrete sur la atas militar par Japan en Xina e la penisola corean, e ia visita ance alga campos de batalia pasifica per onora la mores. Esta atas ia pone el en desacorda con grupos destriste en Japan.

Ante sua aniversario, Akihito ia comenta: “Lo es importante ce on no oblida ce vives noncontable ia es perdeda en la Gera Mundal Du … e ce on pasa esta istoria en modo esata a persones naseda pos la gera.”

Bon Natal!

Imagine per Yelling Rosa
Bon Natal,
universal,
al interlinguistas,
scriptores e blogistas!
Natal Bon
a omnes qui son
enthusiastas linguistic
sempre optimistic!

Un tsunami en la Streta Sunda pos un eruta volcanal

En Indonesia ier, a la min 168 persones ia mori e 745 ia es ferida cuando un tsunami ia ariva a la costa de la Streta Sunda, entre Sumatra e Djava.

Ance sentos de construidas ia es destruida. La causa ia es cisa un lisca de la fondo de mar pos la eruta de la volcan Anak Krakatau.

Temente un plu tsunami, la departe de maneja desastres ia averti ce la popla debe resta distante de la costa.

On reporta moris en la rejiones Pandeglang, Lampung e Serang. La cuantia de persones mor en Lampung es cisa plu ca sento.

Videos distribuida en redes sosial mostra la ariva subita de un ondon a un tenda en Lampung, do un bande roc popular, Seventeen, ia es presentante. Membros de la bande ia es puxada a via cuando la ondon ia destrui la stadio.

Un cantor de la bande ia dise ce sua basiste e sua organizor de turi ia mori, e ce tre otra membros de la bande e sua propre sposa es mancante.

La Crus Roja xerca vitimes en la detrito de construidas colasada.

On investiga esce la tsunami ia es causada par Anak Krakatau, un isola volcanal en la streta liante la Mar Djava a la Mar Indian.

Cuando volcanes eruta, magma calda puxa se su la tera e pote desloca e penetra roca plu fria. Esta pote causa un lisca de tera.

Ma car un parte de esta volcan es su la acua, cisa la fondo de mar ia lisca, levante un tsunami.

Anak Krakatau ia deveni plu ativa en menses resente. Lo ia eruta tra 2 minutos e 12 secondos a venerdi, creante un nube de sene cual ia asende a 400 metres supra la monte. On ia recomenda ce on proibi ce persones vade a plu ca du cilometres de la crater.

La mar ia es ance altida par causa de la luna plen, e lo es posible ce ance esta ia contribui a la fortia de la ondon.

La portavose per la departe de desastres ia dise inisial ce la onda no es un tsunami, e mera un ondon mareal, e el ia recomenda ce la popla resta calma. A pos, el ia demanda per pardona, disente ce la era ia aveni car on no ia esperia un trematera.

Entretempo, en la plu temprana de oji, un alarma de tsunami ia sona par era tecnical, provocante un panica vasta e nonesesada. Multe persones ia core a refujas per salva se.

Indonesia es propensada a tsunamis car lo es situada a la Sintur de Foco, la linia de tremateras e erutas frecuente cual ensirca cuasi tota la Mar Pasifica longo sua borda.

En setembre, plu ca 2000 persones ia mori cuando un trematera forte ia aveni prosima a la isola Sulawesi, creante un tsunami cual ia ruina Palu, un site a la costa.

A 26 desembre 2004, un serie de ondones jigante, jenerada par un trematera potiosa en la Mar Indian, ia mata sirca 228 mil persones en Indonesia e des-tre otra paises.

Tsunamis causada par ativia volcanal es min frecuente.

Kalle Kniivilä forsendita el Rusio


Kalle Kniivilä en Sankt-Peterburgo. Foto: Aleksandr Dimnikov.

Laŭ pluraj retaj kaj gazetaj informoj, la konata sveda ĵurnalisto kaj esperantisto Kalle Kniivilä, eksredaktoro de “Libera Folio”, kiu fine de oktobro ekoficis kiel gazetara konsilisto en la ambasado de Svedio en Moskvo, estas forsendita el Rusio. Oficiale la sveda diplomata servo konfirmas nur ke unu sveda diplomato estas forsendita el la moskva ambasado, sed ne konfirmas, pri kiu persono konkrete temas.

El la publikaj fontoj sekvas ke ne temas pri iuj misagoj de Kniivilä mem en sia posteno. La forsendo estas respondo al la decido de Svedio ne doni vizojn al du rusiaj diplomatoj, kiuj laŭ la gazetaro estis suspektitaj pri ligo kun la sekretaj servoj de Rusio. La decido forsendi gazetaran konsiliston povas montri tion ke la persono ne estis kariera diplomato, sed persono aparte dungita por tiu posteno. Kalle Kniivilä antaŭe laboris kiel ĵurnalisto ĉe la sveda taggazeto Sydsvenskan, krome li verkis en la sveda, finna kaj Esperanto kvar librojn pri Rusio kaj rusoj. Li apartenas al la personoj, kiuj plej bone konas Rusion en Svedio.

Pro sia diplomata posteno Kalle Kniivilä devis portempe rezigni pri ĵurnalista laboro, interalie pri la redaktado de Libera Folio. La redakcio de Libera Folio kontaktis Kniivilä-n, sed li povis nek komenti, nek konfirmi nek malkonfirmi la novaĵon.


Foto el Facebook-paĝo de Kalle Kniivilä.

Kalle Kniivilä forsendita el Ruslando


Kalle Kniivilä en Sankt-Peterburgo. Foto: Aleksandr Dimnikov.

Laŭ pluraj retaj kaj gazetaj informoj, la konata sveda ĵurnalisto kaj esperantisto Kalle Kniivilä, eksredaktoro de “Libera Folio”, kiu fine de oktobro ekoficis kiel gazetara konsilisto en la ambasado de Svedio en Moskvo, estas forsendita el Rusio. Oficiale la sveda diplomata servo konfirmas nur ke unu sveda diplomato estas forsendita el la moskva ambasado, sed ne konfirmas, pri kiu persono konkrete temas.

El la publikaj fontoj sekvas ke ne temas pri iuj misagoj de Kniivilä mem en sia posteno. La forsendo estas respondo al la decido de Svedio ne doni vizojn al du rusiaj diplomatoj, kiuj laŭ gazetaro estis suspektitaj pri ligo kun sekretservoj de Rusio. La decido forsendi gazetaran konsiliston povas montri tion ke la persono ne estis kariera diplomato, sed persono aparte dungita por tiu posteno. Kalle Kniivilä antaŭe laboris kiel ĵurnalisto ĉe sveda taggazeto Sydsvenskan, krome li verkis en la sveda, finna kaj Esperanto kvar librojn pri Rusio. Li apartenas al personoj, kiuj plej bone konas Rusion en Svedio.

Pro sia diplomata posteno Kalle Kniivilä devis portempe rezigni pri ĵurnalista laboro, interalie redaktado de Libera Folio. La redakcio de Libera Folio kontaktis Kniivilä-n, sed li povis nek komenti, nek konfirmi, nek malkonfirmi la novaĵon.


Foto el Facebook-paĝo de Kalle Kniivilä.

Un airoporto brites es disturbada par avionetas

En Britan, on ia aresta un om e un fem en relata a un serie de avionetas cual ia para la funsiona de la Airoporto Gatwick en London. La du ia es arestada en acel rejion a sirca 22:00 ier.

Per plu ca un dia, aviones ia es proibida de vola, car on ia oserva avionetas en la sielo prosima a la atereria.

La polisia ia dise ce los continua sua investiga sur “la usa criminal de avionetas”. Los demanda per informas de la popla.

La airoporto ia declara ce sua atereria va es oji abrida, ma ia recomenda ce pasajores regarda la state de sua vola ante viaja.

Polisiores resta a la airoporto, preparada per “deteta e lejeri” cualce plu volas de avioneta, par stratejias diversa. On ia solisita ce pasajores e abitores local resta vijilante e reporta sua suspetas.

Gatwick ia reabri a la matina ier pos disturbas a desuples de volas cual ia afeta plu ca 100 mil viajores.

La atereria ia es denova cluida per un tempo corta pos un plu oserva confirmada a 17:10. Un portavose ia dise ce la reabri es secur car on ia institui metodos militar sirca la campo de vola.

Des-un aviones arivante ia es diverjeda a otra airoportos en la clui la plu resente. Aviones partinte va esperia un retarda cumulada, ma zero de los es canselada, a la min longo la declara ofisial.

Un gitariste jaz jua tra sua sirurjia serebral

Un musiciste jaz de Sudafrica, ci ia jua sua gitar en sua sirurjia serebral, recovre bon.

Musa Manzini ia resta veliada tra la opera de ses oras, partal per conserva e restora la move de sua ditos. La deside ia es fada “considerante mea carera como musiciste”, longo la multistrumentiste e ensenior de universia.

La prosede ia aveni a la ospital Chief Albert Luthuli en la site costal Durban.

Un video de la sirurjia mostra Manzini ci toca lejera sua gitar sur la table de opera, en cuando medicistes atende el.

La opera ia es fada en la semana pasada par un ecipo de neurosirurjistes, gidada par Dr Basil Enicker e Dr Rohen Harrichandparsad.

Manzini ia dise ce la tumor recorente en sua serebro es relatada a un disturba neurolojial cual el sufri ja de 2006.

Enicker ia esplica ce en esta caso on ia prefere fa un opera veliada ca usa un anestesente jeneral. “Tal, nos pote proba rejiones de la serebro ante la sutrae. Esta permete un sutrae aumentada de la tumor, e minimi la dana a la serebro,” el ia dise.

Dotores ia desira minimi la risca de paralise o perde de funsionas en la cortex de move, la parte de la serebro cual controla moves voleda.

Manzini ia comenta ce el es grasiosa per sua trata, ajuntante: “Me no crede ce nos reconose sufisinte la valua de nosa instituidas publica de sania.”

La musiciste campionida ia dise ance ce el desira apare denova sur stadios pos completi sua recovre.

Un xica nederlandes fusilida en un cabana de bisicles

En Nederland, studiantes, enseniores e familias en la site Rotterdam ia espresa sua xoca pos la mori de un studiante fema de 16 anios ci ia es fusilida a sua scola.

Humeyra Öz ia es atacada en la cabana de bisicles a la Scola de Desinia, corta pos la fini de sua lesones a la posmedia de martedi.

Un om de 31 anios ia es arestada. La amis de la xica ia dise ce el ia separa de la om a alga tempo pasada e ia cexa ce la om ia menasa el.

La polisia ia confirma ce la xica ia conose la suspetada, ma no ia dona plu detalias.

La scola ave sirca 300 studiantes. Alga de los ia es en la cabana a la tempo de la fusili, e los ia vide lo cual ia aveni.

E la vitim e la suspetada es descriveda como membros de la comunia nederlandes-turces, e la consul turces ia visita la scola ier.

Costudiantes ia es xocada par la mata, e jenitores ia espresa ansia sur securia.

Un ami de la vitim ia dise: “El ia es un bon xica bela e intelijente. Nos es ancora vera asustada. Como lo ia pote aveni?”

La xef de la scola ia dise ce el no pote discute cualce menasas contra la vitim, car acel pertine a la investiga par la polisia. Ma el ia insiste ce la securia de la scola no es dutada. “Esta relata a un person plu vea ci entra subita a un scola,” el ia dise. “Esta no es un prison.”

La maior de Rotterdam ia dise ce on debe no regarda la ataca como un fusili en scola, ma ce lo ia envolve un om demente ci ia ta pote fa la ataca en cualce loca. El ia espresa la espera ce la situa va revade a normalia pos la vacanse de natal.

Humeyra Öz ia comensa conose la suspetada, identifiada como Bekir E, en Facebook a du anios ante aora. Ance en acel loca de rede el ia fini sua relata.

Amis ia dise ce la xica ia es prendeda a scola par sua padre par causa de la menasas contra se.

Un cusin ia comenta: “Sua familia ia vade an per parla a la familia de la om. Los ia dise ce el es tro joven. Ma la om la continua presa e menasa el.”

La cusin ia ajunta ce la familia ia rejistra un cexa contra la suspetada a sirca un anio pasada, e ce el ia es resente condenada a du anios en prison. Avocatos ia confirma la condena resente de la suspetada, e ce el ia es supravideda en libria oservada, sin spesifa la acusa.

Vanuatu usa un avioneta per distribui medisin

Un bebe sur un isola peti en la Mar Pasifica ia deveni la person prima ci reseta un vasin traeda par un avioneta comersial.

UNICEF ia organiza la vola de la avioneta tra 40 cilometres de montania ru cual on pote traversa rapida en no otra modo.

Sirca 20% de enfantes en Vanuatu no reseta vasinis importante car la furni de los es tro difisil. La reserva NU per enfantes espera ce la furni par avioneta va deveni multe importante en locas distante.

Sua dirijor Henrietta Fore ia dise: “La vola peti par avioneta oji es un avansa grande per la sania global. Car la mundo luta ancora per imuni enfantes la plu difisil atenable, tecnolojias de avioneta pote muta la situa e traversa la distantia restante per ateni cada enfante.”

An si avionetas es ja usada per furni medisin, UNICEF dise ce esta ia es la ves prima de mundo ce un pais ia contrata un compania comersial de avionetas per trae vasines a locas distante.

Du companias ia compete per la projeta de Vanuatu. Swoop Aero de Austraila ia gania la contrata pos esperimentas susedosa en la plu temprana de esta mense.

Sua avioneta ia porta la vasines en un caxa de polistiren con pacos de jelo e un rejistrador de temperatur. Lo ia vade a un vileta distante sur la isola Erromango, de Baia Dillon en la ueste a Baia Cook en la este.

Ala, la medisin ia es usada par Miriam Nampil, un curor local, per vasini des-tre enfantes e sinco femes ensinta.

Sin avioneta, Baia Cook es asedable sola par pede o barco, ma ambos posibles ocupa oras, en contrasta con la 25 minutos usada par la viaja de la avioneta a la vileta.

On nesesa ance manteni furnis medical a temperatur fria.

“Lo es estrema difisil si on debe porta caxas de jelo per manteni la fria de la vasines en pasea a traversa de rios, montes, pluve e cornisas de roca,” Nampil ia comenta. “Car la viaja es frecuente longa e difisil, me pote vade ala a sola un ves per mense per vasini enfantes. Ma aora, con esta avionetas, nos pote espera ateni multe plu enfantes en la partes la plu distante de la isola.”

Un xasor de servos es condenada a regarda Bambi

En la SUA, un xasor nonlegal ia es comandada a regarda la filma Bambi a multe veses, como un parte de sua condena per mata sentos de servos.

David Berry minor, de la stato Missouri, debe regarda la filma a minima un ves per mense en sua prisoni per un anio.

El ia es arestada en agosto con du membros de sua familia per mata la servos, prende sua testas e abandona sua corpos a putri. La caso es un de la plu grandes de xasa nonlegal en la istoria de la stato.

En ajunta a la condena de prisoni, la judor ia comanda Berry a “regarda la filma Bambi de Walt Disney, con la regarda prima a o ante 23 desembre 2018 e a la min un tal regarda en cada mense seguente”.

La anima sur animales de foresta, creada en 1942, mostra la mata de la madre de Bambi, la servo eponim, par un xasor.

Un investiga tra un serie de menses e un serie de statos ia ave como sua resulta la aresta de Berry minor, sua padre David Berry major e sua frate Kyle Berry.

On no sabe la cuantia intera de servos nonlegal matada, ma un conservor ia dise ce lo pote es “alga sentos”.

Berry minor ia reseta un condena de un anio en la prison de Lawrence County pos confesa se como culpable de matas nonlegal de animales.

El ia reseta ance un condena de 120 dias en la prison de Barton County per un viole de regulas de sua libria oservada, car el ia posese un fusil. Ance, la Comision Conservante de Missouri ia cansela la diretos de xasa de el e sua padre per la resta de sua vives.