Monthly Archives: May 2018

Polsca aborta grupos rusce de gera ibride

Polsca ia aresta un fem rusce sur ci on suspeta ce el ia labora con aidores per provoca tensa con Ucraina.

La ABW, la ajenteria de securia interna polsce, ia dise ce “Yekaterina C” va es pronto escluida. Cuatro otra persones es aora proibida de entra a Polsca.

Un portavose per la ABW ia dise ce la ajenteria ia “neutri” du “redes rusce de gera ibride” cual ia ataca Polsca. La terma “gera ibride” inclui la sperde de novas falsa per cambia disposas publica.

Polsca es ja vijilosa contra atentas par la Cremlin de influe opinas polsce pos cuando Rusia ia propri la rejion Crim de Ucraina en marto 2014.

Polsca, un membro de la Uni European e OTAN, es un de la oposores la plu forte de la politica stranjer rusce, e spesial de la interveni militar par Rusia en Ucraina. Ma manxas resta ance pos un enemia istorial entre Polsca e Ucraina de la periodo soviet e la Gera Mundal Du.

La portavose ia dise ce sua ajenteria es informada ce Rusia “no mera inspira sitadanes polsce a fa atas spesifada contra Polsca e favorente Rusia, ma ance finansia sua ativia”.

El no ia furni detalias sur la ativia de la redes alegada, ma ia comenta ce los es engranada a “nuri odia polsce-ucrainsce en la sfera sosial e political e a sumina la interprete de la istoria polsce, sustituinte un nara rusce per lo”.

Governas ueste acusa Rusia de sperde novas falsa sur la gera ucrainsce e otra temas delicata, per debili la suporta publica per politicas de OTAN e la UE.

La Pape consela sobria de monces en redes sosial

La Pape ia dona instruis conselante ce monces fema debe usa apes de redes sosial “con sobria e cautia”.

La documento, titulida Cor orans (“Cor preante”), clari regulas sur la vive moncal cual ia apare en 2016. Lo esplica ce sua conselas es intendeda per proteje silentia e recorda. La testo refere a “comunicas sosial” en loca de nomi apes, ma la jornal catolica La Tableta ia indica ce esta refere a Facebook e Twitter entre otra servis.

En la documento, on dise ce on debe aplica cautia a “la cuantia de la informa e la tipo de comunica”, en ajunta a la contenida vera de la mesaje.

Un ordina de monces fema en Espania norde ia usa redes sosial en la mense pasada per comenta sur un caso controversa en Pamplona, en cual un grupo de omes acusada de viole coletiva ia reseta condenas cual multe ia regarda como tro pardonosa.

En sua paje de Facebook, la Monces Carmelal de Hondarribia ia defende la vitim par refere a sua propre eleje de vive en un monceria, sin alcol e sin sosiali de sera: “Car lo es un deside libre, nos va defende con tota medias disponable a nos (e esta es un) la direto de tota femes de fa libre la oposada sin ce on judi, viole, menasa o vergonia los per lo.”

On no crede ce la consela nova de la Pape resulta de acel caso. Plu, esta no es la ves prima cuando la Eglesa Catolica ia furni conselas a monces fema sur la usa de redes sosial.

La constitui orijinal sur la vive fema moncal, Sponsa Christi (“Sposa de Cristo”), ia es publicida en 1950 par Pape Pio 12, ma Pape Fransisco ia estende lo en 2016 per averti contra la “influe desidente” de la cultur dijital a la sosia. El ia recomenda ce monces no permete ce comunicas dijital “deveni veses per perde tempo”.

La Vatican mesma es un tuitor major. Lo ia envia cuasi 15 mil mesajes par sua conta de novas, e plu ca 1500 par la paje engles ofisial de la Pape. Lo opera ance contas de Facebook, Google+, Instagram e YouTube.

Duolingo ekhavis trian lingvon

La portugala iĝis la tria lingvo pere de kiu eblas lerni Esperanton en la retejo Duolingo. La unua Esperanto-kurso tie estis lanĉita antaŭ tri jaroj, kaj la sumo de la eklernintoj nun superas 1,7 milionojn.


La komenco de la Duolingo-kurso pri Esperanto en la portugala.

La 28-an de majo 2018 Esperanto havos sian trian datrevenon en Duolingo – ĝuste en tiu tago en 2015 estis lanĉita la anglalingva kurso de Esperanto, kiu nun havas jam 1,3 milionojn da aliĝintoj. La dua kurso, tiu en la hispana, estis lanĉita fine de 2016, kaj nun havas proksimume 370.000 lernantojn.

La 14-an de majo, precize du semajnojn antaŭ la jubilea dato estis lanĉita la tria kurso de Esperanto ĉe Duolingo, ĉi-foje por portugallingvanoj.

Ĝuste la portugala estis elektita unuavice, ĉar Duolingo estas tre populara en Ameriko, kaj tre multaj portugallingvanoj uzas la retejon. En 2017 estis sume pli ol 47 milionoj da lernantoj en la kvin tiamaj portugallingvaj kursoj de Duolingo. Por franclingvanoj kaj ruslingvanoj same estis kvin kursoj, sed la suma kvanto de lernantoj estis nur 18 milionoj respektive 14 milionoj.

En la germana kaj la ĉina la kvanto de lernantoj ĉe Duolingo estis eĉ malpli alta, do estis tutklare, ke la tria kurso de Esperanto estu en la portugala, laŭ Chuck Smith, ambasadoro de Esperanto ĉe Duolingo.

Ni demandis al Karina Oliveira, unu el la kunordigantoj de la portugallingva kurso ĉe Duolingo, kiuj pretigis ĝin.


Karina Oliveira

Karina Oliveira: – La plejmulto de la teamanoj estas brazilanoj kiuj loĝas en Brazilo mem, krom Wesley Alcoforado, kiu nuntempe loĝas en Kanado, kaj Luna Silva, kiu estas el Portugalio. Entute, ni estas sep personoj el malsamaj partoj de Brazilo, kaj ni provis havi iel tian geografie vastan teamon por povi enmeti en la kurson la plejmulton de la variantoj de la brazila portugala. Ne estas grandaj ŝanĝoj inter la regionoj, sed la uzo de pronomoj iom ŝanĝiĝas inter aliaj aferetoj, do ni volis havi kurson plej diversan kiom eblus. La profiloj de la teamanoj videblas en la retejo.

Libera Folio: Kiel longe vi laboris pri la afero?

Karina Oliveira: – Ni laboris pri la kurso dum unu jaro, de marto 2017 ĝis marto 2018. Tiam la traduko de la frazoj pretis kaj ni sciigis Duolingon pri tio. Estis kelkaj teknikaj problemoj kaj pro tio la lanĉo de la kurso iom malfruiĝis, sed jen ĝi, finfine.

Libera Folio: Kial vi decidis okupiĝi pri la projekto, kion ĝi donas al vi persone? Kaj ĉu vi plu multe laboros pri ĝi nun, kiam la kurso estas preskaŭ preta?

Karina Oliveira: – Ekde kiam mi konatiĝis kun Duolingo (kiam la esperanta kurso por parolantoj de la angla estis lanĉita) mi vere entuziasmiĝis pri la retejo kaj ekuzis ĝin por lerni kaj praktiki aliajn lingvojn. Tiel, mi estis tre ĝoja kiam oni invitis min al la teamo kiu pretigu la esperantan kurson por parolantoj de la portugala. Mi estas lingvoinstruisto, do, por mi estas vera feliĉiga afero ke mi povas helpi pri la lingva lernado de brazilanoj (kaj parolantoj de la portugala el aliaj landoj) kiuj volas lerni esperanton. Mi ja intencas daŭre multe labori por plibonigi la kurson laŭ la raportoj de la uzantoj, por ke ĝi iru al la sekva paŝo en la retejo tuj kiam eblos.

Poste la esperantista teamo volas proponi, ke aperu kursoj de Esperanto ankaŭ por franclingvanoj, rakontas Chuck Smith. Tamen laŭ li necesas iom atendi:


Chuck Smith

Chuck Smith: – Ĉar ni lastatempe multe premadis ilin, ni diplomate sentas bezonon iom paŭzi de nia premado. Mi fakte planas viziti ilian centran oficejon ĉi-somere en Pittsburgh (Pensilvanio, Usono) por profunde kompreni kion ili opinias pri la kursoj de Esperanto ĉe Duolingo kaj kiel ni pluevoluigu ĉion. Tio gravas ankaŭ por ke ili havu tempon vidi kiom bone la nova kurso disvastiĝas. Mi petas, ke via legantaro helpu kiel eble plej multe pri ĝia disvastiĝo por plifortigi miajn argumentojn!

Libera Folio: Kiaj estis viaj atendoj antaŭ tri jaroj, kiam la unua kurso estis lanĉita, kaj kiel aspektas la realo nun, kompare kun tiuj atendoj?

Chuck Smith: – Miaj sentoj estas dolĉamaraj. Unuflanke la kursoj freneze sukcesas kaj ni havas bonegajn rilatojn kun la oficistoj de Duolingo. Aliflanke ili ne progresas tiom rapide kiom ni ŝatus, fakte lastatempe ĝuste pro manko de tekst-al-voĉ-teknologio por Esperanto. Mi kompreneble certe kontentas pri la kursoj de Duolingo, sed eble tro ideale esperis pri pli rapida evoluo. Tamen, tio memorigas al mi pri la diraĵo, ke oni celu la stelojn kaj tamen ĝojegu kiam oni atingas la lunon!

Corea Norde menasa cansela sua consenta con Trump

Corea Norde ia dise ce lo va cisa retira se de un confere con Donald Trump, presidente de la SUA, si la SUA insiste ce lo abandona sua armas nucleal.

On ia espeta ce la consenta entre Trump e Kim Jong-un va aveni a 12 junio. Ma en un declara coler, la visministro txoson de esternas ia acusa la SUA de parla fretosa e de ave intendes malvolente. Kim Kye-gwan acusa direta John Bolton, la conselor SUA de securia nasional, disente: “Nos no asconde nosa senti de repulsa par el.”

La acorda monumental per un encontra entre Kim e Trump ia reali cuando Corea Norde ia dise ce lo intende desnucleali la penisola corean. La implicas esata de esta resta nonclar, ma la pais ia invita jornalistes stranjer a oserva la desasembla de sua proberia nucleal xef en la parte du de esta mense.

La anunsia par Kim, nasional difusada, dise ce si la SUA “trapi nos e esije uniladal ce nos abandona armas nucleal, nos va es no plu interesada par discutes” e “va debe reconsidera” sua partisipa en la consenta a 12 junio.

El ia dise ce Corea Norde ave “esperas alta” ma ce lo es “multe nonfortunosa ce la SUA provoca nos ante la confere par sputa dises asurda”.

On sabe ce Kim Kye-gwan es forte respetada entre la gidores de Corea Norde. El ia partisipa en negosias presedente con la SUA. Lo es multe nonprobable ce sua comentas no ia es personal aprobada par Kim Jong-un.

Bolton, political conservaliste, es un defendor dedicada de la potia de la SUA e de usa lo a stranjer. En la pasada, el ia dise ce un ataca preveninte contra Corea Norde ta es “perfeta legal”. En intervisas en la fini de semana, el ia comenta ce Corea Norde pote segue la model libi de desnucleali: Libia ia abandona sua armas ante prende aida economial.

A oras ante la anunsia, en un indica de problemes cresente, Corea Norde ia retira se ance de un consenta ajendida per ier con Corea Sude. Acel ia es un reata a la comensa de eserses militar juntada par la SUA e Corea Sude. Corea Norde ia dise ce lo va permete la eserses, ma plu tarda lo ia descrive los como “un disturba militar provocante” cual sumina sua atentas diplomata.

Bisicles nondocida inonda la mundo

La nederlandeses ia populari la idea de bisicli en sites, ma par un modo nova tecnolojial de lua veculos, on espera revolui la usa de bisicles en sites tra la mundo.

La inova xef es la lua de bisicles nondocida. On trova e libri los par un pico de tapes a un telefoneta, e pos lua los per un ora, un dia, un semana, etc, on reclavi los e lasa los a cualce loca do sua viaja fini, e no en un doca definida.

Tal veculos composa aora la majoria de la 18 milion bisicles de autoservi publica en la mundo, en 1608 sites. La cuantia ia grandi ja de sola du milion a la fini de 2016.

La plu de la crese ia aveni en Xina, do du companias nova, rica con finansia de jigantes comersial competente, batalia per domina la stradas. Como resulta, 1,5 milion bisicles ia inonda la stradas de sola Shanghai.

Ma la combate mercatal ia lasa ance montones de bisicles dejetada en la campos ensircante. En setembre, la sites la plu grande de Xina ia proibi companias de introdui plu bisicles a la vias, e la montones ia comensa aora desapare.

Estra la oportunia de pote lasa un sicle en cualce loca, scemas de bisicles nondocida es multe plu barata per opera ca la sistemes vea, car on no nesesa instala e manteni un doca.

Par move la tecnolojia de clavi e paia de la doca a la bisicle, operores pote ajunta sicles en modo vera rapida. Sensadores de jeolocali aida siclistes a trova bisicles par un ap de telefoneta, e on fa la lua e desclavi par scane un codigo QR o par usa identifiadores radiofrecuential.

La tecnolojia es enerjida par un pila cual deveni cargada par un dinamo tra cuando la sicliste pedali.

La susede de la bisicles en Xina ia atrae investores: la capital riscosa cual on investi a companias de bisicles nondocida tra la mundo ia alti de $290 milion en 2016 asta $2,6 mil milion en 2017.

Siclistes no lasa sempre la bisicles en locas ideal per otra usores, donce la operores de la scemas debe redistibui los a veses. En Oslo, un compania usa computadores per descovre la modo la plu nonperosa de distribui la sicles, atentante masimi la cuantia de viajas par cada veculo ante cuando on nesesa reloca lo.

Marvel ave supraeroes xines a la ves prima

La supraeroes prima xines ia entra ofisial a la universo de Marvel Comics.

Aero e Lin Lie es sola du de un grupo de carateres xines ci debua en novelas grafica en esta semana. Cocreada par Marvel e NetEase, un plataforma enlinia major en Xina, los es un atenta par Marvel de atrae plu fanes en la mercato profitosa xines.

Lin Lie es la carater xef en un de la publicidas nova, de cual on pote tradui sua titulo como “Gerores de tre monarcas”. La nara foca a esta xico de des-oto anios ci prende un spada antica per batalia contra Chiyou – un vil reincarneda ci vole destrui umanas.

La novela du, traduable como “Siclon”, presenta Aero, ance conoseda como Lei Ling, un fem ci labora como arcitetor ma es capas de controla corentes de aira. En la notes, el usa sua suprapotia per salva sua site de viles diversa.

On ancora no ia fa un confirma ofisial, ma en la numero prima de “Gerores de tre monarcas”, un imaje de la masca de Iron Man es vidable en la sala de Lin Lie.

En la anio pasada, Marvel Comics ia anunsia ce lo va labora con NetEase – un de la companias la plu grande de juas video e tecnolojia en Xina – per crea sua supraeroes xines prima. Alora, la editor xef de Marvel ia dise ce la supraeroes nova va es “forte fundida sur cultur e mitolojia xines, ma locada en la mundo moderna”.

Artistes e scrivores de Xina ia es multe envolveda en la crea.

Economial, la colabora es nonsurprendente, car Marvel ave un cuantia grande de fanes en Xina. En Weibo, la rede sosial la plu grande de Xina, la paje de Marvel ave plu ca 3,5 milion suportores.

“Gerores de tre monarcas” es ja lejeda a plu ca du milion veses pos sua publici, e “Siclon” a pico su 750 mil.

Un comentor en NetEase ia dise: “Final, nos ave supraeroes xines. Nos ia ariva.” Un otra ia ajunta: “Cisa a alga dia, los va pote combate a lado de la Venjores.”

2018-W19 – Proses in Birmania

AUSKULTA REGISTRASION DE SON (aksentuasion anglik)

s4.reutersmedia.netIn diurn merkurdiik, kapitan polisiik birmanian atestav in kurt durantu proses kontr du diurnalisti, keli raportav di masakr di rohingyi. Ist-kos av devenied proses historik di libritet diurnalik. Kapitan av akused general brigadik polisiik, ke il preparav komplot a atrapar el diurnalisti e menasav kapitan e sie kolegi per arest, if ili no kaptero el diurnalisti. Ante sue atest, kapitan avav esed arested kausu violasion de disiplin polisiik e kondamned a prisonad monoanuik. (MM)

<phoneme alphabet=”ipa” ph=”ˈin diˈurn merkurdiˈik”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”kapiˈtan polisiˈik birmaniˈan atesˈtav ˈin ˈkurt duˈrantu proˈses ˈkontr ˈdu diurnaˈlisti”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”ˈkeli raporˈtav ˈdi maˈsakr ˈdi roˈhingji”/>. <phoneme alphabet=”ipa” ph=”istˈkos ˈav deveniˈed proˈses histoˈrik ˈdi libriˈtet diurnaˈlik”/>. <phoneme alphabet=”ipa” ph=”kapiˈtan ˈav akuˈsed geneˈral brigaˈdik polisiˈik”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”ˈke ˈil prepaˈrav komˈplot ˈa atraˈpar ˈel diurnaˈlisti ˈe menaˈsav kapiˈtan ˈe ˈsie koˈlegi ˈper aˈrest”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”ˈif ˈili ˈno kapˈtero ˈel diurnaˈlisti”/>. <phoneme alphabet=”ipa” ph=”ˈante ˈsue aˈtest”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”kapiˈtan aˈvav eˈsed aresˈted kaˈusu violasiˈon ˈde disipˈlin polisiˈik ˈe kondamˈned ˈa prisoˈnad monoanuˈik”/>.

Un atacor coteli pasores en Paris

Un ataca matante de cotel ia aveni en la sentro de Paris a la sera de ier. La suspetada ia nase en 1997 en la republica rusce Txetxnia.

La atacor ia mata un om de 29 anios e ia feri cuatro otras en la distrito de la Plaza de l’Opera ante cuando la polisia ia mata el par fusil. La organiza Daex ia dise a pos ce un de sua “soldatos” ia fa la ataca. On interoga la jenitores de la suspetada.

Emmanuel Macron, la presidente de Frans, ia tuita: “Frans ia paia denova con sangue, ma no va sede par un diton a la enemis de libria.” La maior de Paris, Anne Hidalgo, ia tuita: “A esta sera, nosa site ia es contusada.”

La atacor ia comensa coteli pasores a sirca 21:00 de ora local. Atestores descrive el como un om joven con capeles brun e un barba, portante un pantalon negra de sporte. El ia atenta entra a alga bares e restorantes ma ia es forsada a via par persones a la interna.

Polisiores ia ariva pos sinco minutos. Prima, los ia atenta para la atacor par pistol eletrical, ma ultima los ia mata el, ante nove minutos pos la comensa de la ataca. Du de la persones ferida es en state grave, ma sua vives no es menasada.

La unia antiteroriste de la departe litigal franses ia inisia un investiga.

Frans ia es ja vijilosa pos un serie de atacas. Plu ca 230 persones ia es matada par djihadistes inspirada par Daex en la tre anios pasada. La violentia la plu matante ia aveni a 13 novembre 2015, cuando fusilores e bombas umana ia ataca locas publica diversa en Paris a cuasi la mesma momento, e ia mata 130 persones.

Pos gania la eleje de la anio pasada, Macron ia promete ce la combate de terorisme islamiste va es sua conserna xef de politica esterna. El ia dise ce la vinse de Daex en Irac e Suria debe acompania medias antiteroriste en Africa.

2018-W19 – Termination de a(c)corde con Iran in li States Unit de América

AUDI REGISTRATION DE SON (accentu francesi)

5af96db1d38f38b96774c66fdf4898163e394a90In mardí, li States Unit de América ha quittat li talmen nominat a(c)corde nucleari (li Plane de Action Conjunctet Global), pactat in julí du mill deciquin con Iran. Li a(c)corde contene regules contractual, queles mey preventer li production de armes nucleari in Iran, quo mey esser supervidet per li Organisation International del Energie Atomic. Dunc li States Unit va imposir sanctiones contra Iran e contra landes, interprenses de queles ne va cessar su activitás in Iran. (US)

<phoneme alphabet=”ipa” ph=”in marˈdi”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”li ˈstates uˈnit de aˈmerika ha kwitˈtat li ˈtalmen nomiˈnat akˈkorde nukleˈari”/> (<phoneme alphabet=”ipa” ph=”li ˈplane de akˈt͡sjon kond͡ʒunkˈtet gloˈbal”/>), <phoneme alphabet=”ipa” ph=”pakˈtat in d͡ʒuˈli ˈdu ˈmill det͡siˈkwin kon iˈran”/>. <phoneme alphabet=”ipa” ph=”li akˈkorde konˈtene ˈregules kontrakˈtwal”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”ˈkweles mej prevenˈter li produkˈt͡sjon de ˈarmes nukleˈari in iˈran”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”kwo mej esˈser superviˈdet per li organizaˈt͡sjon internat͡sjoˈnal del eˈnerʒje aˈtomik”/>. <phoneme alphabet=”ipa” ph=”dunk li ˈstates uˈnit va impoˈzir sankˈt͡sjones ˈkontra iˈran e ˈkontra ˈlandes”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”interˈprenzes de ˈkweles ne va t͡sesˈsar su aktiviˈtas in iˈran”/>.

Un cabana motorida atenta la recordo de rapidia

Sur un plaia en Cimri a esta fini de semana, on va atenta crea recordos mundal nova de rapidia – usante un cabana multe aumentada e un motosicle.

La veculo prima va atenta rompe sua propre recordo – 129 km/h – per la cabana la plu rapida viajante. E sur sua motosicle supracargada, Zef Eisenberg va atenta crea un recordo nova de rapidia sur arena.

Kevin Nicks, proprior de la cabana, ci ave 53 anios e labora como jardinor, ia dise ce lo es la sola cabana motorida en la mundo cual es legal usable sur vias publica. El ia spende miles de paundes en crea sua cabana movente, cual conteni aora un motor de 400 cavalos frenal, plu potiosa ca multe autos de sporte.

El ia ave prima la idea de crea un cabana sur rotas en 2015 cuando sua Volkswagen Passat vea ia reposa rompeda ante sua casa. Alora el ia pensa: “Ta ce nos vide esce me pote fa pico diferente.”

La padre ia spende inisial £5000 e des-du menses en aumenta sua cabana, cual el mesma ia construi, per pote prende sua fia a scola e visita la botecas. A pos, el ia demanda a se sur la rapidia masima. En concursos el ia susede rompe la recordo Guinness. Ma la cabana ia desintegra, nesesante reparas major.

Aora, pos du anios e 30 000 cilometres de viaja, Nicks ia usa plu £8000 per renovi la cabana con un motor RS4 de Audi, cual el ia ajusta multe. El ia comenta: “Me ia spende tota la inverno en boni lo e ajunta un motor e suspende nova. Lo inisia tan rapida. Ma nun sabe a cuanto rapidia lo va vade.”

El va comensa sua atenta de recordo oji a Pendine, un plaia cual ia deveni asosiada con rapidia teral cuando Sir Malcolm Campbell ia rompe ala la recordo en la desenio de 1920. Ance sur la plaia on va trova multe supracaros, autos de tre rotas, e motosicles de potia alta, con sua gidores ci espera rompe recordos.

“Arenas Pendine es un corseria malfamosa difisil,” Eisenberg ia dise. “Concursores ave no idea sur la natur de la surfas asta la esflue de la marea. Car Pendine es un loca ofisial de proba de artileria, on encontra comun armas nonesplodeda a lado de medusas jigante encaliada.”

Eisenberg, ci veni de Gernsi, ia mori cuasi pos rompe la recordo teral per un turbosicle a 18 menses ante aora, cuando el ia colide a 370 km/h e ia es en ospital tra tre menses.

“Nun en istoria, con auto o motosicle, ia esede 200 milias per ora (322 km/h) sur la arena a Pendine,” el ia ajunta. Lo es la calix santa de rapidia, do la corsores la plu rapida de mundo ia fa la atenta.”

Un canal xines es proibida de difusa Eurovision

La Uni European de Radio-Televisa (UER) ia proibi un de la canales tv la plu popular en Xina de difusa la concurso Eurovision de canta, car lo ia sensura elementos LGBT de la presenta.

Mango TV ia es criticada en redes sosial cuando lo ia pare ce lo ia nebli banderas con colores de arco de sielo e ia sensura tatuas en la semifinal prima a martedi. Lo ia deside ance no difusa la presentas de Er e Albania.

La UER ia dise ce la sensura no acorda con sua valuas de diversia. En un declara, lo ia afirma: “Lo es con regrete ce donce nos va fini direta nosa asosia con la difusor, e los no va es permeteda a difusa la semifinal du o la final grande.”

Un conta, La Vose de Omosesalia, ia dise ce la deside par la difusor de elimina referes a omosesalia es “un retropaso major”. Otra usores de Weibo ia recomenda ce on “boicota Mango TV”, e un usor ia dise ce el “serta no va regarda Mango TV en la mense veninte”.

La entrada eres, Ryan O’Shaughnessy, ia comenta ce el bonveni la deside par la UER: “De la comensa mesma, nos ia dise ce la ama es la ama – si lo es entre du xicos, du xicas, o un xico e un xica – donce me crede ce esta es un deside vera importante. On no ia reata pardonosa, e me crede ce lo es un move en la bon dirije, donce me es felis sur lo.”

El va canta en la ronda final en Lisbon doman con un canta sur la fini de un relata. El ia es acompaniada par du dansores mas en la presenta cual Mango TV ia pare sensura.

Otra paises cual ia susede ateni la final inclui Australia, Danmarc e Magiar.

Spirito profunde

Le loco ubi suspiro nasce
es anque le loco
ubi illo trova su scopo
Dunque io non debe
viagiar trans montes
pro trovar felicitate
Le beltate
que le spirito vole trovar
jam es celate
in su profunditate
Le amor
que le corde exige
jam floresce
e trova su via al mundo

Similaritate Interlingua/portugese

In le tertie articulo in le serie del comparationes de 100 parolas frequente inter Interlingua e varie linguas io comparara Interlingua e portugese.

Le lista con le parolas portugese veni de iste adresse:
https://www.portuguesepod101.com/portuguese-word-lists/?page=1

Io ha evalutate le similaritate inter le parolas in iste modo:
0=nulle similaritate
0,5=similaritate partial
1=grande similaritate

Pro un plus profunde explication de iste serie de comparationes, lege le prime articulo:
http://poemasepensatas.blogspot.se/2018/03/similaritate-interlinguaanglese.html

Espaniol e portugese ambe son linguas fonte de Interlingua, ma a causa de lor grande similaritate son tractate como solo un lingua fonte. Esque isto es justificate, considerante le facto que ambe ha multissime parlatores? Espaniol es parlate de circa 570 milliones personas e portugese de circa 265 milliones (includente le parlatores non native).
A causa de isto io anque ha comparate portugese con espaniol. (vide in basso.)

Primo le comparation inter portugese e Interlingua:

PORTUGESE / INTERLINGUA / SIMILARITATE
1. semana – septimana 0,5
2. ano – anno 1
3. hoje – hodie 0,5
4. amanhã – deman 0
5. ontem – heri 0
6. calendário – calendario 1
7. segundo – secunda 1
8. hora – hora 1
9. minuto – minuta 1
10. relógio – horologio 0
11. poder – poter 1
12. usar – usar 1
13. fazer – facer 1
14. ir – ir 1
15. vir – venir 0
16. rir – rider 0
17. ver – vider 0
18. longe – longe 1
19. pequeno – parve 0
20. bom – bon 1
21. bonito – belle 0
22. feio – fede 0,5
23. difícil – difficile 1
24. fácil – facile 1
25. mau – mal 0
26. perto – proxime 0
27. prazer – placer 1
28. olá – salute 0
29. dia – die 1
30. tarde – tarde 1
31.noite – nocte 1
32. tudo – toto 1
33. obrigado – gratias (=”obligate”) 0
34. não – no 1
35. delicioso – deliciose 1
36. eu – io 0
37. (eu) sou – io es 0
38. adeus – adeo 1
39. sim – si 1
40. segunda-feira – lunedi 0
41. terça-feira – martedi 0
42. quarta-feira – mercuridi 0
43. quinta-feira – jovedi 0
44. sexta-feira – venerdi 0
45. sábado – sabbato 1
46. domingo – dominica 1
47. maio – maio 1
48. janeiro – januario 1
49. fevereiro – februario 1
50. março – martio 1
51. abril – april 1
52. junho – junio 1
53. julho – julio 1
54. agosto – augusto 1
55. setembro – septembre 1
56. outubro – octobre 1
57. novembro – novembre 1
58. dezembro – decembre 1
59. zero – zero 1
60. um – un 1
61. dois – duo 0,5
62. três – tres 1
63. quatro – quatro 1
64. cinco – cinque 1
65. seis – sex 0,5
66. sete – septe 0,5
67. oito – octo 0,5
68. nove – novem 1
69. dez – dece 0,5
70. café – caffe 1
71. cerveja – bira 0
72. chá – the 0
73. vinho – vino 1
74. água – aqua 1
75. carne – carne 1
76. porco – porco 1
77. frango – pullo 0
78. carneiro – agno 0
79. peixe – pisce 0,5
80. pé – pede 0
81. perna – gamba 0
82. cabeça – capite 0
83. braço – bracio 1
84. mão – mano 0
85. dedo – digite 0
86. corpo – corpore 1
87. estômago – stomacho 1
88. costas – dorso 0
89. peito – pectore 0
90. enfermeira – infirmera 1
91. funcionário – empleato (functionario =false amico) 0
92. policial – policiero (=persona policial) 1
93. cozinheiro – cocinero 1
94. engenheiro – ingeniero 1
95. médico – medico 1
96. gerente – gerente 1
97. professor – professor 1
98. programador – programmator 1
99. vendedor – venditor 1
100. escritor – scriptor 0,5

Similaritate, portugese e Interlingua: 64 punctos/procentos.

Le similaritate inter espaniol e Interlingua in le previe comparation esseva
73,5 punctos. Totevia, le selection de parolas esseva differente, proque illos esseva prendite de differente fontes.

Le interlinguista Martijn Dekker ha pronunciate discursos in Interlingua pro audientias lusophone (=que parla portugese), e ha essite ben comprendite. Le audientias prefereva Interlingua ante anglese. Isto monstra que Interlingua es ben comprendite del lusophonos.
In mi proprie experientia iste comprension es asymmetric. In iste comparationes io usa lingua scribite, ma quando parlate, certe linguas ha un differentia inter le scriptura e le parlar.
Portugese es un lingua suave e molle, e require un poco de tempore a accostumar se al phonetica specific.
Anque parlantes de espaniol besonia trainar se pro comprender ben le portugese.
Proque le linguas existe vicin le un del altere, in le peninsula iberic e in Sud-America, a vices illos se misce, creante “portuñol”. Isto reminesce del lingua “scandinavic” que es un mixtura inter le proximemente cognate linguas svedese, norvegiano e danese.

Assi, quanto similar son portugese e espaniol? Io usa le mesme vocabulario que in le comparation in supra.

PORTUGESE/ESPANIOL/SIMILARITATE

1. semana – semana 1
2. ano – año 1
3. hoje – hoy 0,5
4. amanhã – mañana 0,5
5. ontem – ayer 0
6. calendário – calendario 1
7. segundo – segundo 1
8. hora – hora 1
9. minuto – minuto 1
10. relógio – reloj 0,5
11. poder – poder 1
12. usar – usar 1
13. fazer – hacer 1
14. ir – ir 1
15. vir – venir 0
16. rir – reír 0,5
17. ver – ver 1
18. longe – largo 0
19. pequeno – pequeño 1
20. bom – bueno / bien 0
21. bonito – bonito 1
22. feio – feo 1
23. difícil – difícil 1
24. fácil – fácil 1
25. mau – malo 0
26. perto – cerca 0
27. prazer – placer 1
28. olá – hola 1
29. dia – día 1
30. tarde – tarde 1
31. noite – noche 0,5
32. tudo – todo 1
33. obrigado – gracias 0
34. não – no 1
35. delicioso – delicioso 1
36. eu – yo 0
37. (eu) sou – (yo) soy 0,5
38. adeus – adiós 1
39. sim – sí 1
40. segunda-feira – lunes 0
41. terça-feira – martes 0
42. quarta-feira – miércoles 0
43. quinta-feira – jueves 0
44. sexta-feira – viernes 0
45. sábado – sábado 1
46. domingo – domingo 1
47. maio – mayo 1
48. janeiro – enero 0,5
49. fevereiro – febrero 1
50. março – marzo 1
51. abril – abril 1
52. junho – junio 1
53. julho – julio 1
54. agosto – agosto 1
55. setembro – septiembre 1
56. outubro – octubre 1
57. novembro – noviembre 1
58. dezembro – diciembre 1
59. zero – cero 1
60. um – uno / un 1
61. dois – dos 1
62. três – tres 1
63. quatro – cuatro 1
64. cinco – cinco 1
65. seis – seis 1
66. sete – siete 1
67. oito – ocho 0,5
68. nove – nueve 0,5
69. dez – diez 0,5
70. café – café 1
71. cerveja – cerveza 1
72. chá – té 0
73. vinho – vino 1
74. água – agua 1
75. carne – carne 1
76. porco – cerdo/puerco 0,5
77. frango – pollo 0
78. carneiro – cordero 0
79. peixe – pescado 0
80. pé – pie 0,5
81. perna – pierna 1
82. cabeça – cabeza 1
83. braço – brazo 1
84. mão – mano 0,5
85. dedo – dedo 1
86. corpo – cuerpo 1
87. estômago – estómago 1
88. costas – espalda 0
89. peito – pecho 0,5
90. enfermeira – enfermera 1
91. funcionário – empleado 0 (false amico)
92. policial – policía 0,5
93. cozinheiro – cocinero 1
94. engenheiro – ingeniero 1
95. médico – médico 1
96. gerente – gerente 1
97. professor – profesor 1
98. programador – programador 1
99. vendedor – vendedor 1
100. escritor – escritor 1

Similaritate, portugese/espaniol: 73,5 punctos/procentos.
Isto es plus que inter portugese/Interlingua: 64 punctos, ma isto monstra que totevia il ha un assatis grande differentia inter le linguas iberic.

Quando io comparava espaniol con Interlingua, con un altere vocabulario, io anque trovava un similaritate de 73,5 punctos! Isto monstra que il serea bon haber le mesme vocabulario pro tote le comparationes.
Le vocabulario in le comparationes in iste articulo me place, assi io va usar lo in comparationes futur, e tamben adder comparationes usante iste vocabulario al previe articulos, ubi Interlingua esseva comparate con espaniol e anglese, como commentarios.

Naturalmente il es difficile pro me comparar le similaritate inter linguas que io non cognosce ben, assi io incoragia vos lectores, qui parla iste linguas como linguas materne, a suggerer ameliorationes si vos trovarea incorrecte evalutationes de similaritate.

Malaisa eleje un ministro xef la plu vea de mundo

Mahathir Mohamad va deveni la plu vea de la xefes elejeda en la mundo, pos un vinse surprendente en Malaisia. El ave 92 anios. La ministro xef pasada ia pausa sua jubila, ia junta se a la partito oposante, e ia batalia contra Najib Razak, orijinal sua disiplo, ma aora atacada par alegas de froda.

La vinse monumental de Mahathir despone la alia Barisan Nasional (BN), cual ia rena sempre pos la autonomi de la pais en 1957. Sua suportores joiosa ia pleni la stradas cuando la vinse ia deveni clar.

Najib ia dise ce el va “aseta la deside de la popla”, ma un move fasil de potia no es serta pos un cambia political tan grande. No partito en la alia ia gania un majoria, donce la deside resta tecnical con la re de Malaisia.

En la oras temprana de esta matina, Mahathir ia esplica ce sua alia no desira venja ma va “restora la rena de lege”. El ia anunsia ance – aclamada par suportores – un festa de du dias, ajuntante: “Ma la vinsores no va reposa.”

La resultas ofisial ia mostra ce la partito oposante, Pakatan Harapan o la Alia de Espera, ia gania 113 de la 222 sejas, incluinte alga cual ia es sempre ocupada par la governa en la pasada. Barisan Nasional ia gania 79 sejas. La custa altinte de vive e alegas durante de froda ia convinse multe votores, tirante los a via de Najib e sua alia de fortia pasada.

Mahathir ia es la ministro xef, gidante la alia BN, tra 22 anios, de 1981 asta sua resinia en 2003. Su sua governa, Malaisia ia deveni un de la “tigres asian” – la paises de cual sua economias ia crese rapida en la desenio de 1990.

Ma el ia es un figur autoritar ci ia usa leges controversa de securia per prisoni sua oposores. La plu malfamosa, sua ministro visxef, Anwar Ibrahim, ia es desempleada e acusada de froda e sodomia – e, plu tarda, prisonida par la acusa du – cuando el ia recomenda reformis economial e political.

Mahathir ia es ance un conselor a Najib, ci ia deveni la ministro xef en 2008. Ma Najib es xasada par alegas de froda. On ia acusa el de poxi $700 milion de un reserva nasional de investi cual el ia institui. Najib ia nega forte tota la alegas, e autoriosas malaisian ia remete el, ma alga otra paises investiga ancora la reserva. On ia acusa Najib ance de sofoca investigas malaisian par despone ofisiores major de sua postos.

En 2016, acel alegas ia gida a la traversa surprendente de Mahathir de Barisan Nasional a Pakatan Harapan, descrivente se como “embarasada” de asosia “con un partito cual on regarda como suportante froda”. A pos, en esta janero, el ia anunsia ce el aspira denova la posto xef.

Ma an pos sua vinse presente, sua periodo de ofisia es nonclar. Ante la vinse, el ia intende governa per du anios ante resenia. El ia promete ce el va organiza un pardona per Anwar, abrinte la via per la reeleje de esta, ci ta deveni ultima la ministro xef.

On ia ave alegas ante la eleje ce la vota no va es justa. La governa ia aseta resente un lege cual ia cambia la distritos elejal, provocante acusas ce lo ia malmanipula los per serti ce los es plenida par muslimes melaiu, ci es tradisional suportores de Barisan Nasional.

Resente, on ia introdui ance un lege controversa sur novas falsa, sur cual oposores dise ce la autoriosas ta pote usa lo per mudi disentis. Mahathir mesma es investigada su acel lege pos alega ce on ia sabota sua avion.

E en la dias ante la vota, un grupo campaniante per reformis ia acusa la Comite de Eleje sur multe “crimines elejal”, incluinte cualias nonlegal en la prosede de vota postal e un fali de sutrae persones mor de la lista de votores. La governa ia insiste ce la eleje va es libre e justa, e Najib ia dise ce la Comite de Eleje ata “per la benefica de cadun”.

UEA nuligas la Jarlibron kaj altigas la kotizon

Ekde 2019 UEA ne plu aperigos paperan Jarlibron. Samtempe la asocio planas draste altigi la kotizojn. Anstataŭ 11 eŭroj la plej malalta jara kotizo en Nederlando iĝos 44 eŭroj. Por ricevi la revuon Esperanto sur papero necesos pagi 74 eŭrojn.

La plorinda financa situacio de Universala Esperanto-Asocio estis unu el la ĉefaj temoj de la estrara kunsido, okazinta en la Centra Oficejo fine de aprilo. En raporto dissendita al la komitato de UEA komence de majo, prezidanto Mark Fettes sciigis, ke la estraro proponos ĉeson de la papera eldono de la Jarlibro, por ŝpari monon.

”Tiu eldono kostas al la Asocio ĉ. €16.000 jare, dum la nova membrospaco disponigos la samajn informojn al niaj membroj en konstante aktuala kaj pli oportuna formo. Evidente tiu reformo estos ebla nur en la kadro de la proponata reformo de la membrosistemo. La nuna financa situacio de la Asocio tamen postulas fari tian kuraĝan paŝon”, skribas Mark Fettes.

Responde al demando de Libera Folio, la prezidanto konfirmas, ke la proponota buĝeto de UEA por la venonta jaro jam ne enhavos monon por eldono de la Jarlibro. Sekve la ankoraŭ ne aperinta Jarlibro 2018 ŝajne iĝos la lasta presita eldono de la libro, kiu dum jardekoj estis la ĉefa adresaro de Esperantujo.

Laŭ la plano ĉiuj bezonataj informoj anstataŭe estos facile troveblaj en la ankoraŭ ne lanĉita nova retejo de UEA, por kies evoluigo la estraro de Mark Fettes en 2013 decidis elspezi 100.000 eŭrojn.

Precize kiam ekfunkcios la de tiam atendata nova “membrospaco” en la retejo de UEA Mark Fettes ankoraŭ ne povas certe diri.

Lige kun la ĵusa estrara kunsido klariĝis ankaŭ, ke la deficito de UEA dum la pasinta jaro iĝis eĉ pli alta ol avertite.

Por 2017 estraro de UEA buĝetis deficiton de nur 9.450 eŭroj. La ĉefa rimedo por atingi tian drastan plibonigon de la asociaj financoj devis esti grandaj subvencioj, kiujn la estraro esperis ricevi el nemovadaj fontoj. Tamen jam en oktobro la estraro konstatis, ke la esperataj subvencioj ne estos ricevitaj, kaj la deficito atingos 90.000–110.000 eŭrojn.

Ankaŭ tio tamen montriĝis tro optimisma takso – la efektiva deficito iĝis proksimume 160.000 eŭroj, nova rekordo. Ĝis nun la rekorda oficiala deficito en la buĝeto de UEA estis tiu en 2002 – entute 57.194 eŭroj. Tiam temis pri la unua jaro post la protesta demisio de Osmo Buller, kiam la ĝenerala direktoro de la asocio estis Trevor Steele.

Laŭ la raporto de Mark Fettes al la komitato, la asocio sukcesis malpliigi la elspezojn ĉe la oficejo je 29.000 eŭroj. Krome por movada evoluigo oni elspezis 22.000 eŭrojn malpli ol buĝetite.

Tamen tiuj ŝparoj ne sufiĉis por ekvilibrigi la buĝeton, ĉar la membrokotizoj donis 50.000 eŭrojn malpli ol buĝetite kaj la kongreso 19.000 eŭrojn malpli ol oni esperis. Krome la rento de diversaj investoj estis 40.000 eŭrojn malpli ol buĝetite, kaj ne estis ricevitaj 90.000 eŭroj en buĝetitaj ekstermovadaj subvencioj.

Por la jaro 2018 la komitato post longaj diskutoj fine en decembro 2017 akceptis buĝeton kun planata deficito de 140.000 eŭroj. Tiel la kostoj superas la enspezojn je 30 procentoj. La mankantan monon oni prenos el la kapitalo de la asocio. Simile oni devos fari ankaŭ en 2019, laŭ la kalkuloj de la estraro.

Eĉ se oni venontjare tranĉos el la elspezoj 16.000 eŭrojn, ne plu eldonante Jarlibron, kaj eĉ se oni draste altigos la membrokotizojn, la estraro antaŭvidas deficiton de 130.000 eŭroj. Laŭ la raporto de Mark Fettes, la estraro efektive diskutis maldungon de oficistoj aŭ translokadon de la Centra Oficejo al malpli kosta lando, sed “ankoraŭ ne konvinkiĝis” pri la dezirindeco de tiaj eĉ pli drastaj rimedoj.

”La tujaj prioritatoj – reformi la membrosistemon, modernigi la administradon, kaj renovigi la retejon – postulas stabilecon en la oficejo kaj bonan kunlaboron inter estraranoj kaj oficistoj”, skribas Mark Fettes.

La proponata reformo de la membrosistemo signifas interalie, ke malaperos la malplej kosta kategorio, “membro kun Gvidlibro”. Tiaj membroj en Nederlando ĉi-jare pagas kotizon de 11 eŭroj. La baza kotizkategorio anstataŭe iĝos la nuna “membro kun Jarlibro”, kvankam se ne aperos Jarlibro, pli taŭgus nomi ĝin “membro sen Jarlibro”.

La membroj sen Jarlibro esence ricevos la saman servon kiel la nunaj membroj kun Gvidlibro: aliron al la reta Jarlibro kaj elektronikan version de la revuo Esperanto. Tamen anstataŭ 11 eŭroj jare ili devos pagi 44 eŭrojn. Por aldone ricevi la paperan version de la revuo oni devos pagi 74 eŭrojn.

Junuloj sub la aĝo de 19 jaroj tamen ricevos rabaton de 50 procentoj, kaj junuloj inter 19 kaj 24 jaroj rabaton de 25 procentoj. Kvankam la jure sendependiĝinta TEJO por kreskigi la membronombron altigis sian aĝolimon al 35 jaroj, la junuloj 25–35 jaraj jam ŝajne ne ricevos rabaton ĉe UEA, kiu kolektos la kotizojn.

Libera Folio: La plej malalta kotizo estos altigita de 11 eŭroj al 44 eŭroj (en Nederlando), kun praktike la samaj servoj kiel nun. Ĉu vi ne timas, ke tio fortimigos multajn nunajn membrojn?

Mark Fettes: – Povas esti ke rabatita kotizo (ĝis 50 procentoj) estos alirebla ankaŭ por nejunuloj, sed la detalojn ni ankoraŭ ne fiksis.

Ĝuste la ŝrumpado de la membraro estas unu el la ĉefaj problemoj de UEA. Laŭ Mark Fettes la nuna Strategia laborplano ”malsukcesis pri sia ĉefa celo, nome mobilizi aktivulojn je diversaj niveloj por komuna agado cele al la plifortigo de UEA kiel tuto. Sur ĉiuj agadkampoj, tiu manko sentiĝas – interalie ĉe la individua membraro, kies malrapida sed konstanta malkresko montras, ke niaj malnovaj membroj ne sufiĉe sukcesas varbi novajn.”

Por flegi la membraron, laŭ Mark Fettes nepras ”nutri la senton de la membroj pri aparteno al UEA; nepras teni ilin pli bone informitaj pri la agado de UEA kaj la disvolviĝo de Esperanto tutmonde.”

Anstataŭ la nuligota Jarlibro la estraro de UEA diskutis, ĉu la asocio eventuale unu fojon en tri jaroj publikigu ian “almanakon” pri la movado. Tian almanakon la dezirantoj tiukaze tamen ŝajne devus aparte aĉeti, sendepende de tio, ĉu ili jam pagis membrokotizon aŭ ne.

Pomego proksimiĝadas al papera reapero

Komence de majo aperis ĝisdatigita reta versio de Plena Manlibro de Esperanta Gramatiko, PMEG. Ni petis la aŭtoron, Bertilon Wennergren, rakonti, kial li okupiĝas pri tia senfina projekto jam de 27 jaroj.

Bertilo Wennergren ekverkis la unuan version de sia gramatika manlibro jam en 1991. En 2005 la verko aperis kiel papera libro, eldonita de Esperanto-Ligo por Norda Ameriko (nun Esperanto-USA).

La papera libro baziĝis sur versio 14.0 de PMEG, aŭ Pomego, kiel oni kutime nomas ĝin. La presita libro jam delonge elĉerpiĝis, kaj dum la jaroj Bertilo Wennergren iom post iom korektadis, kompletigis kaj ĝisdatigis la verkon.

En 2013 aperis la reta versio 15.0, kiu laŭ la origina plano devis esti la bazo de la dua papera eldono. Tamen Bertilo Wennergren volis ankoraŭ ŝlifi la verkon antaŭ tio. En majo 2016 estis konigita la versio 15.0.1, kaj nun aperis versio 15.0.2.

Parte la ŝanĝoj estas teknikaj kaj prezentaj, sed ankaŭ multaj klarigoj estas modifitaj. Ekzemple la tuta sekcio pri nomoj de landoj kaj popoloj estis reverkita, kaj ekhavis la titolon “Landoj, popoloj kaj lingvoj“.

Libera Folio: Vi ekokupiĝis pri Pomego en 1991. Kiel vi ekhavis la ideon? Kion vi volis atingi per via verko?

Bertilo Wennergren: – Mi kompreneble volas atingi mondan famecon kaj eternan gloron. Ĉu tio ne estas memkomprenebla?

Nu jes, kaj tion vi ja atingis. Ĉu vi tamen havis iun plian penson, pri la eventuala utilo de via verko?

– Nu, mi scias delonge, ke PAG – kiom ajn utila kaj admirinda – estas apenaŭ uzebla por ordinaraj mortemuloj. La mondo do urĝe bezonis verkon, kiu povos anstataŭ PAG-on. Kelkaj nun diras, ke PMEG jam plenumis tion. Se tio pravas, mi atingis ion.

– Ial ĉiam mi ŝategis provi klarigi komplikitajn aferojn en kiom eble facila maniero. Tial tute nature, tuj kiam mi mem estis ellerninta la lingvon, mi komencis verki lernolibrojn kaj gramatikojn, unue por Svedoj en la Sveda, kaj poste ankaŭ en Esperanto. Ŝajnas, ke mi simple estas tia homo. Mi ne povas lasi tiajn taskojn.

– Konkretan instigon ekverki PMEG-on donis komence de la 1990-aj jaroj Jorge Camacho, kiu rekte parolis al mi pri la bezono de verko pli facile alirebla ol PAG. Kaj mi pli-malpli tuj komencis verki, unue surbaze de mia multe pli modesta gramatika kompendio por Svedoj, sed poste pli kaj pli ambicie kaj grandskale. Se mi scius jam en la komenco, ke la tasko ŝajne neniam estos vere finita, eble mi iom pli longe hezitus.

Pasis jam du jaroj, de kiam vi publikigis version 15.0.1. Nun aperis versio 15.0.2. Ĉu tio signifas, ke preskaŭ nenio ŝanĝiĝis?

– Ŝanĝiĝis multo, sed temas plejparte pri amasoj da etaj plibonigoj en multegaj lokoj tra la tuta libro. Apenaŭ iu ajn el tiuj ŝanĝoj estas sensacia aŭ mondskua per si mem.

Krom kelkaj teknikaj ŝanĝoj, kio efektive ŝanĝiĝis? Ĉu vi efektive ŝanĝis vian vidpunkton pri iuj gramatikeroj, aŭ ĉu vi nur plibonigis viajn priskribojn, por ke Pomego pli precize klarigu tion, kion vi jam de la komenco volis diri?


Bertilo Wennergren

– Mi ŝanĝetis mian opinion pri la difina valoro de posedaj pronomoj. Antaŭe en PMEG mi pli-malpli asertis, ke esprimo kiel “mia libro” nepre egalas al “la libro de mi” – kun “la”. Sed Sergio Pokrovskij konvinkis min, ke la afero estas multe pli nuancita. Mi reverkis la koncernajn klarigojn laŭe.

– Plej laste mi konstatis, ke la klarigoj pri “si” en kompleksaj frazoj ne vere tute pravas ĉiudetale, kaj mi poluris tiun parton por esti pli trafa. Fakte mi ĉiam sciis, ke tiuj klarigoj estas mankohavaj. Bedaŭrinde “si” estas tre kompleksa afero, pri kiu definitivaj reguloj por ĉiaj okazoj apenaŭ ekzistas. Simile statas pri “la”. Mi tre ŝatus plibonigi ankaŭ la klarigojn pri “la”, sed tio estas tasko preskaŭ superhoma.

– Ne malofte okazas, ke mi relegas parton de PMEG, kiun mi mem apenaŭ tuŝis, eĉ ne legis, de pli ol 20 jaroj. Legante mi povas konstati, ke mi intertempe ŝanĝis mian opinion pri ia detalo, aŭ almenaŭ ekhavis iom pli nuancitan vidpunkton. Okazas, ke mi devas demandi al mi mem, kial do damne mi skribis tian kretenaĵon! Eĉ iafoje mi trovas alineojn, kiujn mi mem apenaŭ plu povas kompreni. Ili estas enigmoj al mi mem. La elturniĝo povas esti plena forigo de alineo aŭ sekcieto, kiu nun impresas min kiel nure konfuzan aŭ superfluan. Mi ĝojas ĉiufoje, ĉar la paĝonombro de PMEG ĝenerale kreskas pro la multaj aldonoj. Tial iafojaj okazoj de forigado de teksto estas des pli bonvenaj.

Kiajn reagojn vi ricevas de uzantoj de Pomego? Ĉu tiuj reagoj igis vin repensi iujn erojn? Ĉu iuj el la nunaj ŝanĝoj estis kaŭzitaj de tiaj vidpunktoj?

– Multegaj el la plibonigetoj, kiujn mi faris – kaj kredeble plu faros – estas rezulto de demando de uzanto, kiu ne povis trovi en PMEG bonan respondon pri ia detalo en la lingvouzo. Ofte oni sendas al mi retmesaĝojn kun tiaj demandoj. Ankaŭ en Fejsbuko, kaj en privataj interparoloj, atingas min tiaj demandoj. Kaj ofte estiĝas diskuto, el kiu montriĝas, ke mi bezonas ion plibonigi aŭ korekti en PMEG, aŭ eĉ aldoni tute novajn klarigojn.

En 1991 apenaŭ ekzistis la reto, do ĉefe nur presitaj tekstoj havis grandan publikon en Esperantujo. Kiel kaj kial laŭ vi ŝanĝiĝis la ĝenerala lingva nivelo de publike legeblaj tekstoj en Esperanto de tiam? Kie oni tiam laŭ vi trovis la lingve plej fidinde bonkvalitajn tekstojn, kaj kie nun?

– Pro la apero de la reto multege pli da homoj entute ion ajn skribas, en ĉiu lingvo, ne nur en Esperanto. Kaj multege pli da homoj skribas ion publike legeblan. Kredeble la nuna epoko estas la plej skribema iam ajn en la historio de la homaro. Dum publikajn tekstojn antaŭe verkis preskaŭ nur elito kun profunda eduko kaj granda lerteco lingva, nun skribas ĉiaj ajn homoj – amase. Tio neeviteble montriĝas en la kvalito de la tekstoj. Ili ne estas same poluritaj, nek same normkonformaj kiel antaŭe.

– Eble ne temas ĉiam pri erarado, sed pri evoluo de la skriba lingvo. Do, ne nur en tekstoj Esperantaj, sed ankaŭ en tekstoj Anglaj, Svedaj, Germanaj, Ĉinaj, Arabaj… oni nun povas vidi esprimojn, kiuj estas nenormaj, nebonstilaj, mallertaj aŭ eĉ rekte eraraj (laŭ la ĝisnunaj normoj por skriba lingvo). Ĉu tio estas zorgiga malbonaĵo? Mi pensas, ke ne, ĉar plej gravas, ke pli da homoj povas esprimi sin publike, ke pli da voĉoj estas aŭskulteblaj en la tutmonda diskuto. Iom da lingvaj eraroj estas prezo, kiun ni senhezite povas pagi por tio.

Kial spite la evoluon de la reto laŭ vi plu estas bezonata nova papera eldono de Pomego? Aŭ ĉu ĝi estas bezonata? Se jes, kiam ĝi aperos?

– Tio estas tre bona demando, kiu ĉiam okupas min. Mi pensas, ke ankoraŭ sufiĉe multaj homoj volas legi PMEG-on surpapere. Tion montras la multaj raportoj pri homoj, kiuj meminiciate surpaperigis la tutan tekston por propra uzo. Tial mi ja planas eldoni aŭ eldonigi PMEG-on almenaŭ unu plian fojon en papera formo, kredeble laŭ la sistemo de laŭmenda presado, en kiu oni presas ekzemplerojn, nur kiam iu mendas. Tiel ne povos resti granda stoko da nevenditaj libroj, kaj mi krome povos ĝisdatigi la tekston konstante.

La virus ebola reapare en DR Congo

On ia declara un eruta de la virus ebola en la norde-ueste de la Republica Democrata de Congo, con du casos confirmada e 17 moris.

La aveni en la vila Bikoro segue a plu ca un anio pos la mata par la maladia de cuatro persones en la pais. E en 2014, la virus ia mata plu ca 11 mil persones en Gine, Siera Leon e Liberia.

La anunsia ia es fada pos cuando resultas de laboreria ia confirma du casos de ebola en un sample de sinco pasientes suspetada.

Un portavose per la Organiza Mundal de Sania ia dise: “Nosa conserna xef es vade a Bikoro per labora a lado de la governa. Laboras con asosiores e respondes temprana e coordinada va es esensal per conteni esta maladia matante.”

La organiza ia relasa $1 milion de un reserva de crise e ia envia plu ca 50 espertas per labora con ofisiores en la pais.

Esta es la ves nove de un eruta rejistrada de ebola en la Republica Democrata de Congo. On ia fa ala la descovre prima de la virus en 1976 (cuando la pais ia es conoseda como Zair) – la virus prende sua nom de la rio Ebola.

On crede ce la virus es sperdeda tra distantia longa par ciroteros de fruta, e es comun transmeteda a umanas tra carne contaminada de animales xasada.

2018-W18 – Librifikasion in Koré Nordik

AUSKULTA REGISTRASION DE SON (aksentuasion espanik)

5ada5f9019ee864b008b46b0-960-480Ante ke president de Stati Unied e shef superior de Koré Nordik okurero in futur proksim, Koré Nordik av librifiked omni tri setr prisoneri eks Stati Unied de Amerik in diurn merkurdiik. Ist-kos av avenied, po ke konsilier di sekuritet nasional de Stati Unied avav diked, ke ili esa librifiked, a ke Koré Nordik demonstra sue sinseritet. Koré Nordik av et sesed demandar retirasion de forsi militarik de Stati Unied eks Koré Sudik kuale kondision de sue dimision de armi atomik. (KP) (US)

<phoneme alphabet=”ipa” ph=”ˈante ˈke presiˈdent ˈde ˈstati uniˈed ˈe ˈshef superiˈor ˈde koˈre norˈdik okuˈrero ˈin fuˈtur prokˈsim”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”koˈre norˈdik ˈav librifiˈked ˈomni ˈtri ˈsetr prisoˈneri ˈeks ˈstati uniˈed ˈde ameˈrik ˈin diˈurn merkurdiˈik”/>. <phoneme alphabet=”ipa” ph=”istˈkos ˈav aveniˈed”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”ˈpo ˈke konsiliˈer ˈdi sekuriˈtet nasioˈnal ˈde ˈstati uniˈed aˈvav diˈked”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”ˈke ˈili ˈesa librifiˈked”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”ˈa ˈke koˈre norˈdik deˈmonstra ˈsue sinseriˈtet”/>. <phoneme alphabet=”ipa” ph=”koˈre norˈdik ˈav ˈet seˈsed demanˈdar retirasiˈon ˈde ˈforsi militaˈrik ˈde ˈstati uniˈed ˈeks koˈre suˈdik kuˈale kondisiˈon ˈde ˈsue dimisiˈon ˈde ˈarmi atoˈmik”/>.