Monthly Archives: February 2017

La Sorcisto de Oz, Chapitro 8

Chapitro 8
La mortiganta Papavereyo

Ye la sequanta matino nia partieto de voyajanti vekis rinovigita ed esperoza, e Dorothy dejunetis quale princino per pruni e persiki del arbori apud la fluvio.

Dop li esis l’obskura foresto quan li sekure trapasabis, quankam li sufrabis multa senkurajigaji; ma avan li esis lando belega e sunlumoza qua semblis invitar li a la Smeralda Urbo.

Certe la larja fluvio separis li de ta belega lando; ma la rafto preske kompletigesis, e pos ke la Stana Hakisto hakabis plusa lenii e kunfixigabis oli per ligna stifti, li esis pronta komencar. Dorothy sideskis meze dil rafto e tenis Toto en sua brakii. La Poltrona Leono pazante sur la rafto, ol forte inklinesis, nam lu esis grand e pezoza; ma la Terorigilo e la Stana Hakisto stacis sur l’altra extremajo por rektigar ol, e li havis longa stangi en la manui por pulsar la rafto tra la aquo.

Komence li iris tre bone, ma atingante la mezo dil fluvio, la rapida fluo movis la rafto advale, plu e plu for la voyo ek flava briki; e la aquo esis tante profunda ke la longa stangi ne povis tushar la fundo.

‘Esas mala,’ dicis la Stana Hakisto, ‘nam se ni ne povas atingar la tero, ni portesos aden la lando dil maligna Sorcerino del Westo, ed el sorcos ni e sklavigos ni.’

‘E do me ne ganos cerebro,’ dicis la Terorigilo.

‘E me ne ganos kurajo,’ dicis la Poltrona Leono.

‘E me ne ganos kordio,’ dicis la Stana Hakisto.

‘E me ne retroiros a Kansas,’ dicis Dorothy.

‘Ni certe mustas atingar la Smeralda Urbo se posible,’ duris la Terorigilo, e lu pulsis tante forte per sua longa stango, ke ol fixeskis en la funda fango dil fluvio, ed ante ke lu povis ektirar ol o disprenar ol, la rafto formovesis e la kompatinda Terorigilo abandonesis tenante la stango meze dil fluvio.

‘Adio!’ lu kriis a li, e li tre regretis livar lu; advere, la Stana Hakisto ploreskis, ma fortunoze rimemoris ke lu forsan rustizesus, e do vishis la lakrimi per la tuko di Dorothy.

Komprenende to esis malajo por la Terorigilo.

‘Me nun standas plu male kam kande me konoceskis Dorothy,’ lu pensis. ‘Lore me restis sur stango en maizo-agro, ube me povis fingar, omnakaze, ke me pavorigis la korniki; ma certe ne utilas Terorigilo sur stango meze dil fluvio. Me timas ke me nultempe havos cerebro!’


La rafto flotacis advale, e la kompatinda Terorigilo livesis fore dop li. La Leono dicis:

‘Ni mustas facar ulo por salvar ni. Me opinionas, ke me povas natar al rivo e tirar la rafto dop me, se vi nur forte tenos l’extremajo di mea kaudo.’

Do lu saltis aden la aquo e la Stana Hakisto sizis l’extremajo di lua kaudo, e la Leono nateskis per sua tota forteso vers la rivo. Esis penigiva laboro, quankam lu esis tre granda; ma pokope li tiresis del fluo, e lore Dorothy prenis la longa stango dil Stana Hakisto ed helpis pulsar la rafto al tero.

Li omna esis tote fatigita fine atinginte la rivo e pazinte del rafto sur la herbaro verda e beleta, e li anke savis, ke la fluvio portabis li fore del voyo ek flava briki olqua duktas al Smeralda Urbo.

‘Quon ni nun facez?’ demandis la Stana Hakisto, dum ke la Leono kushis su sur la herbaro por lasar la suno sikigar lu.

‘Ni mustas ulmaniere retroirar al voyo,’ dicis Dorothy.

‘La maxim bona programo esas marchar alonge la fluvio-rivo til ke ni itere venas al voyo,’ komentis la Leono.

Do repozita Dorothy kolektis sua korbo e li ireskis alonge la herboza rivo retroe al voyo de olqua la fluvio portabis li. Esis belega lando havanta multa flori e fruktarbori e sunlumo por gayigar li, e se li ne tre chagrenabus pri la kompatinda Terorigilo, li esabus tre felica.

Li marchis tam rapide posible, Dorothy haltis nur unfoye por kolektar bela floro; e pos kurta tempo la Stana Hakisto ekkriis,

‘Regardez!’

Lore li omna regardis la fluvio e vidis la Terorigilo perchita sur la stango meze dil aquo, e lu aspektis tre sola e trista.

‘Quon ni povas facar por salvar lu?’ demandis Dorothy.

La Leono e la Hakisto sukusis lia kapi, pro ke li ne savis. Do li sideskis ye la rivo e triste regardegis la Terorigilo til ke Cikonio preterflugis e, vidante li, haltis por repozar ye la bordo dil aquo.

‘Qui vi esas, ed adube vi iras?’ demandis la Cikonio.

‘Me esas Dorothy,’ respondis la puerino; ‘e ti esas mea amiki, la Stana Hakisto e la Poltrono Leono, e ni iras al Smeralda Urbo.’

‘Ico ne esas la voyo,’ dicis la Cikonio tordante sua longa kolo e regardante la stranja partio.

‘Me savas to,’ Dorothy dicis, ‘ma ni perdis la Terorigilo, e meditas quale itere querar lu.’

‘Ube lu esas?’ demandis la Cikonio.

‘Ibe en la fluvio,’ respondis la puerino.

‘Se lu ne esus tante granda e pezoza, me querus lu por vi,’ komentis la Cikonio.

‘Lu tote ne esas pezoza,’ avide dicis Dorothy, ‘nam lu esas burizita per palii, e se tu portos lu a ni, ni dankos tu tre, tre multe.’

‘Nu, me probos,’ dicis la Cikonio; ‘ma se me trovas ke lu esas tro pezoza por portar, me mustas itere faligar lu aden la fluvio.’

Do la ucelego flugis aden la aero e super la aquo til ke el venis adube la Terorigilo perchis sur la stango. Lore la Cikonio per sua grand ungli sizis la Terorigilo per la brakio e portis lu aden la aero ed al rivo, ube Dorothy e la Leono e la Stana Hakisto e Toto sidas.

Itere trovante su inter sua amiki, lu esis tante felica ke lu embracis li omna, mem la Leono e Toto; e marchante lu kantis ‘Tol-de-ri-de-oh!’ ye singla pazo, lu esis tante gaya.

‘Me timis, ke me mustas sempre restar en la fluvio,’ lu dicis, ‘ma la benigna Cikonio salvis me, e se me ultempe ganos cerebro, me itere trovos la Cikonio e facos ula bonajo reciproke.’

‘Esas bona,’ dicis la Cikonio fluganta apud li. ‘Me sempre prizas helpar irgu trublata. Ma me nun mustas forirar, pro ke mea infanti vartas me en la nesto. Me esperas ke vi trovos la Smeralda Urbo e ke Oz helpos vi.’

‘Danko,’ replikis Dorothy, e lore la benigna Cikonio flugis aden la aero e balde desaparis.

Li marchis askoltante la kantado dil uceli brilante plumizita e regardante la bela flori olqui nun esis tante densa ke la sulo esis tapisizita per oli. Esis granda flori flava e blanka e blua e purpura, pluse grand amasi de skarlata papaveri havanta tante intensa koloro, ke li preske dazlis l’okuli di Dorothy.

‘Oli esas belega, ka ne?’ demandis la puerino respirante la spicoz odoro dil flori.

‘Me supozas to,’ respondis la Terorigilo. ‘Kande me havos cerebro, me probable plu prizos oli.’

‘Se me nur havus kordio, me amus oli,’ anke dicis la Stana Hakisto.

‘Me sempre prizis flori,’ dicis la Leono; ‘oli semblas tre febla e frajila. Ma esas en la foresto nulo tam intense kolorizita kam ici.’

Li nun venis a plu e plu multa papaveri granda e skarlata, min e min mult altra flori; e balde li trovis su meze dil granda prato de papaveri. Esas bone savata, ke kande kunesas multi de ta flori, lia odoro esas tante povoza ke irgu qua respiras ol dormeskas, e se la dormanto ne forportesas del odoro dil flori, lu dormos por sempre. Ma Dorothy ne savis to, ed el ne povis eskapar la omnuba flori intense reda; do balde l’okuli divenis pezoza ed el sentis, ke el mustas sideskar por repozar e dormar.

Ma la Stana Hakisto ne permisis lo.

‘Ni mustas hastar ed atingar la voyo ek flava briki ante nokto,’ lu dicis, e la Terorigilo konkordis kun lu. Do li marchis til ke Dorothy povis ne plus stacar. Elua okuli klozesis malgre elua peni ed el obliviis ube el esis e falis adinter la papaveri e profunde dormeskis.

‘Quon ni facez?’ demandis la Stana Hakisto.

‘Se ni abandonus el hike, el mortus,’ dicis la Leono. ‘L’odoro dil flori mortigas ni omna. Me ipsa povas apene apertar mea okuli e la hundo ja dormas.’

Lo esis vera; Toto falabis apud sua mastrineto. Ma la Terorigilo e la Stana Hakisto, qui ne esis ek karno, ne trublesis dal odoro dil flori.

‘Kurez rapidege,’ dicis la Terorigilo a la Leono, ‘ed ekirez ca mortiganta florbedo tam balde posible. Ni portos la puerino, ma se tu dormeskus, tu es tro granda portesar.’

Do la Leono vivacigis su ed adavane saltis tam rapide posible. Instante lu ne esas videbla.

‘Ni facez sidilo per nia manui, e portez elu,’ dicis la Terorigilo. Do li kolektis Toto e pozis la hundo aden la gremio di Dorothy, e pose facis sidilo havanta lia manui kom benko e lia brakii kom sidilo-brakii, e portis la dormanta puerino inter li tra la flori.

Li marchadis, e semblis ke la tapiso de mortiganta flori cirkondanta li nultempe finos. Li sequis la fluvio-kurvo e fine trovis lia amiko la Leono profunde dormanta inter la papaveri. La flori esis tro forta por la grandega bestio ed il fine cedabis su e falabis nur kurta disto del fino dil papaverbedo, ube la dolca herbaro extensis su en prati belega e verda avan li.

‘Ni ne povas helpar lu,’ triste dicis la Stana Hakisto; ‘pro ke lu esas multe tro pezoza por portar. Ni mustas livar lu hike dormanta por sempre, e forsan lu sonjos, ke lu fine trovis kurajo.’

‘Me regretas,’ dicis la Terorigilo; ‘la Leono esis tre bona kamarado, quankam poltrono. Ma ni irez.’

Li portis la dormanta puerino a bela loko apud la fluvio, sat dista del papavereyo por preventar ke el respirez plusa veneno dil flori, ed hike tenere kushis el adsur la mola herbaro e vartis til ke la fresha brizo vekigos el.

La Civito minacas repreni Heroldon

La aĉetsumo estas ”eble la plej granda transakcio de la esperantista ekonomio en la tuta historio de Esperanto”, laŭ Fabrício Valle. Sed ĉar la pagoj malfruas kaj la gazeto ne aperas, la vendinto minacas repreni Heroldon.

Laŭ la kontrakto pri la vendo de Heroldo, la aĉetanto devis pagi parton de la prezo tuj je la subskribo de la kontrakto, kaj la reston kiel dek unu partopagojn, komencante en decembro 2016. Se la aĉetanto en tri sinsekvaj monatoj ne pagas akurate, LF-koop rajtos repreni la gazeton.

Ĝuste tio nun okazis, laŭ komuniko afiŝita en la Civita retejo, la firmao de Valle ne pagis la decembran, januaran kaj februaran pagojn, kiuj devis esti ĝiritaj la 10-an de la koncernaj monatoj. Sed ĉar Heroldo estas “paktinta establo”, alivorte membras en la Civito, LF-koop anoncas, ke ĝi paciencos ankoraŭ du monatojn.

Tamen, se la unua papera numero de Heroldo ne aperos ĝis la 10-a de marto, kaj se ĝis la 10-a de aprilo ne alvenos almenaŭ la unua partopago, LF-koop nuligos la kontrakton, la retejo informas. Aldone la Civito diskonigas ke alia Civita instanco, Kultura Centro Esperantista, decidis rezigni pri planita kolektiva abono al Heroldo, ĉar ĝis nun ne aperis eĉ unu numero.

Responde al demando de Libera Folio Fabrício Valle konfirmas, ke la monataj partopagoj malfruas, sed atentigas, ke la unua parto de la aĉetsumo ja estis pagita kiam la kontrakto estis subskribita. Li ne volas diri, kiom estas la tuta aĉetsumo, sed komprenigas ke ja temas pri multe da mono.

– ​Pri la financaj klaŭzoj mi povas diri nenion, ĉar ili estas konfidencaj, sed mi povas diri, ke temas pri sufiĉe alta prezo. Eble la plej granda transakcio de la esperantista ekonomio en la tuta historio de Esperanto. Sed por esti eldonisto de Heroldo kaj liveri al Esperantujo sendependan, modernan kaj interesan gazeton valoras la penon laboregi por elpagi ĉiun eŭron.

Fabrício Valle esperas ke la malfruo de la projekto baldaŭ estos nuligita:

– La retan numeron oni ne devos longe atendi, kaj la papera aperos ĝis la fino de marto aŭ komenco de aprilo. Ĝis la fino de la jaro la aperritmo normaliĝos. Tio signifas, ke la 12 numeroj de la jarkolekto aperos tra la 9 venontaj monatoj​.

Valle esperas kreskigi la abonantaron de Heroldo ĝis 3.600, sed eĉ la listo de 600 iamaj abonantoj, kiun li lige kun la aĉeto ricevis, ne ŝajnas tre esperiga. Laŭ Valle efektive ne eblas scii, kiom da veraj abonantoj havas Heroldo nuntempe.

– En gazetara komuniko de HeKo ne estis citita alia klaŭzo, per kiu LF-koop sindevontigas liveri al ni liston kun ĉirkaŭ 600 aktualaj abonantoj. Fakte ni ricevis liston kun iomete pli ol 600 nomoj kaj poŝtaj adresoj, sed ne temas pri aktualaj abonantoj, sed kompilaĵo kun pluraj malperfektaĵoj. Estas nomoj kiuj aperas dufoje, nomoj de asocioj kiuj certe ricevis Heroldon senpage, nomoj de homoj kiuj ne plu abonas Heroldon de multaj jaroj kaj tiel plu.

Ĉar mankas retpoŝtaj adresoj en la listo, estas malfacile kontroli, kiom el la adresoj efektive estas validaj, Fabrício Valle diras.

– Eble ni alfrontos la riskon kaj investos monon por sendi al ili la unuan paperan numeron eldonotan de ni, sed estas tre bedaŭrinde, ke la ĉirkaŭ 600 supozataj abonantoj ne ekzistas aŭ almenaŭ ni ne povas kontakti ilin per retmesaĝo. Ni eĉ ne scias kiom da aktualaj abonantoj estas. Ni ja kalkulis pri tiuj “ĉirkaŭ 600 abonantoj”, anoncitaj dum la konversacioj por aĉeto de Heroldo. Aliflanke, la aldona tempo koncedita al mi estas bonvena iniciato flanke de LF-koop. Ni certas, ke la afero solviĝos en tute bona ordo. Ni laboras por tio.

Ankaŭ post la aĉeto Heroldo de Esperanto efektive restas “paktinta establo” de la Civito, konfirmas Fabrício Valle. Tio laŭ li tamen ne malhelpos al la nova Heroldo senpartie raporti pri UEA kaj la Civito.

– Mi kaj Paulo Lima decidis resti en la pakto pro pragmatismaj kialoj. Same kiel mi estas membro de UEA kaj planas fariĝi membro de SAT, lasi Heroldo en la pakto estas maniero konfirmi nian sendependecon, ĉar sendependeco ne signifas diskriminacii tiun aŭ ĉi tiun Esperantan tendencon, asocion aŭ grupon, sed objektive trakti ĉiujn surbaze de la samaj principoj. Heroldo adoptas la devizon “Ni pripensas la mondon” kaj estos gazeto plene sendependa, ĉu de la Esperanta Civito, ĉu de UEA. Ni sekvos la tradicion de Teo Jung kaj havos nian propran opinion. En tiu kvazaŭ religia milito inter raŭmistoj kaj finvenkistoj ni ne partoprenos.

Pli pri la temo:

La Sorcisto de Oz, Chapitro 7

CHAPITRO 7
La Voyajo al Grand Oz

Li mustis kampar tanokte sub grand arboro en la foresto. L’arboro esis kovrilo bona e dika kontre la roso, e la Stana Hakisto hakis ligno-amasego per sua hakilo e Dorothy facis splendida fairo olqua varmigis el, ed el sentis su min sola. El e Toto manjis le lasta pano, e nun el ne savis quon li facos por la dejuneto.

‘Se tu deziras,’ dicis la Leono, ‘me iros aden la foresto e mortigos cervo por vi. Tu povos rostar ol ye la fairo, pro ke tua gusto esas tante stranja ke tu preferas koquita manjaji, e lore vi havos tre bona frua dejuno.’

‘Ne agez to! Me pregas, no,’ pledis la Stana Hakisto. ‘Me certe plorus se tu mortigus kompatinda cervo, e lore mea boko itere rustizeskus.’

Ma la Leono foriris aden la foresto e trovis lua propra dineo, e nulu saveskis quo to esis, pro ke lu ne parolis pri to. E la Terorigilo trovis arboro plena de nuci, e lu plenigis per oli la korbo di Dorothy, por ke el ne hungrez dum longa tempo. El opinionis, ke to esis tre benigna ed atencema de la Terorigilo, ma el totkordie ridis pro la deshabila maniero per qua la kompatinda kreuro koliis la nuci. Lua burizita manui esis tante negracioza e la nuci tante mikra, ke lu faligis preske tam multa kam lu pozis aden la korbo. Ma la Terorigilo ne suciis pri quante longatempe bezonesis plenigar la korbo, nam to retenis lu for la fairo, pro ke lu timis ke cintilo povus enirar lua palii e parbrular lu. Do lu restis for la flami, e nur proximeskis por kovrar Dorothy per sika folii kande el kushis su por dormar. Oli facis el komfortoza e varma ed el profunde dormis til jorno.

Jorne la puerino lavis sua vizajo en ondatra rivereto e balde pose li omna ireskis vers la Smeralda Urbo.

Esos memorinda dio por la voyajanti. Li marchabis apene dum horo kande li vidis avan li granda fosato transiranta la voyo e separanta la foresto tam fore kam on povas vidar ambalatere. Ol esis tre larja foresto, e reptinte al bordo e regardante aden ol, li vidis ke ol esas anke tre profunda, e funde esis multa roki grand e dentoza. La flanki esis tante abrupta ke nulu de li povus decensar, e dum instanto semblis, ke lia voyajo finesis.

‘Quon ni facos?’ demandis desesperante Dorothy.

‘Me tote ne savas,’ dicis la Stana Hakisto; e la Leono sukusis sua piloza krinaro ed aspektis pensema. Ma la Terorigilo dicis:

‘Ni ne povas flugar, certe; ni neanke povas decensar aden ca granda fosato. Do, se ni ne povas transsaltar ol, ni mustas haltar ube ni esas.’

‘Me opinionas, ke me povas transsaltar,’ dicis la Poltrona Leono, pos evaluir mentale e sucieme la disto.

‘Do ni standas bone,’ respondis la Terorigilo, ‘nam tu povas portar ni omna unope sur la dorso.’

‘Nu, me probos,’ dicis la Leono. ‘Quo iros unesme?’

‘Me iros,’ deklaris la Terorigilo; ‘nam, se tu trovus ke tu ne povas transsaltar l’abismo, Dorothy mortigesus, o la Stana Hakisto esus grave nochizita sur la suba roki. Ma ne importas se me esus sur tua dorso, pro ke la falo tote ne domajus me.’

‘Me ipsa tre pavoras pri falar,’ dicis la Poltrona Leono, ‘ma me supozas, ke esas nul alternativo ecepte probar. Do acensez mea dorso e ni probos.’

La Terorigilo sideskis sur la dorso dil Leono, e la granda bestio marchis al bordo dil abismo e squatis.

‘Pro quo tu ne kuras e saltas?’ demandis la Terorigilo.

‘Pro ke to ne es la maniero per qua ni Leoni agas,’ lu respondis. Quik saltante, lu precipitis su tra la aero e sekure venis al altra latero. Li omna multe joyis vidar quante facile lu facis to, e pos ke la Terorigilo decensabis del dorso, la Leono itere springis trans la fosato.
Dorothy decidis, ke el irez nun; do el prenis Toto aden sua brakii ed acensis la dorso dil Leono, e tenis forte lua krinaro per un manuo. Tainstante semblis ke el flugas tra la aero; e lore, ante ke el povis pensar pri to, el esis sekura ye l’altra latero. La Leono retroiris la triesma foyo e queris la Stana Hakisto, e pose li omna sideskis dum kelka minuti por donar repozo al bestio, nam la granda salti igabis lu indijar la respirado, e lu anhelis quale hundego qua tro longatempe kurabis.

Li trovis calatere ke la foresto esis tre densa, ed ol aspektis obskura e tenebroza. Pos la repozo dil Leono, li marchis alonge la voyo ek flava briki e single taceme pensis en sua mento, kad li ultempe venos al terminajo dil foresto ed itere atingos la brilanta sunlumo. Por augmentar lia jeneso, li balde audis stranja bruisi en la profundaji dil foresto, e la Leono susuris a li, ke en ca regioni habitas la Kalidahi.

“Qui esas la Kalidahi?’ demandis la puerino.

‘Li esas monstra bestii havanta korpi quale ursi e kapi quale tigri,’ respondis la Leono; ‘e li havas ungli tante longa ed akuta, ke li povus lacerar me aden du parte tam facile kam me povus mortigar Toto. Me multe timas la Kalidahi.’

‘Me ne astonesas, ke tu timas,’ replikis Dorothy. ‘Li evidente esas hororinda bestii.’

La Leono esis respondor kande subite li venis ad altra abismo transiranta la voyo; ma ico esis tante larja e profunda, ke la Leono quik komprenis, ke lu ne povas transsaltar ol.

Do li sideskis por konsiderar to quo li facez, e pos serioze meditado la Terorigilo dicis,

‘Yen alta arboro stacanta proxim la fosato. Se la Stana Hakisto povus hakar ol, por ke ol falus til l’altra latero, ni povus facile transmarchar per ol.’

‘To esas ecelant ideo,’ dicis la Leono. ‘On preske suspektas, ke tu havas cerebro en tua kapo vice palii.’
La Hakisto quik laboreskis e tante akuta esis lua hakilo, ke balde l’arboro esis preske tote trahakita. Lore la Leono pozis sua forta avanpedi an l’arboro e pulsis per sua tota forteso, e lente la grand arboro inklinesis e falis kun frakasbruiso trans la fosato, la supra branchi adsur l’altra latero.

Li jus ireskis sur ta stranja ponto kande akra grondo igis li omna adsupre regardar, e li hororis vidar kuranta vers li du grandega bestii havanta korpi quale ursi e kapi quale tigri. ‘Ti esas la Kalidahi!’ tremante dicis la Poltrona Leono.

‘Hastez!’ kriis la Terorigilo, ‘ni transirez.’

Do Dorothy unesme iris tenanta Toto en la brakii; la Stana Hakisto sequis, e pose la Terorigilo. La Leono, quankam lu certe pavoregis, turnis su por afrontar la Kalidahi, e lore bramis tante laute e terorigante ke Dorothy kriis e la Terorigilo retrofalis, e mem la feroca bestii haltis ed astonate regardis lu.

Ma, konocante ke li esas plu granda kam la Leono, e memorante ke li esas du kontre nur un, la Kalidahi itere hastis adavane, e la Leono transiris per l’arboro e turnis su por vidar, quon li nun facos. Sen haltar dum instanto, la feroca bestii anke transireskis per l’arboro, e la Leono dicis a Dorothy,

‘Ni perdesas, nam li certe laceros ni aden peci per lia akut ungli. Ma stacez dop me, e me kombatos li tam longe kam me vivos.’

‘Vartez instante!’ kriis la Terorigilo. Lu pensabis quale agar maxim bone, e nun demandis, ke la Hakisto forhakez la cislater extremajo dil arboro. La Stana Hakisto quik hakeskis e, la du Kalidahi preske transirinte, l’arboro bruisoze falis aden l’abismo kunportanta la bestii leda e grondanta, e li omna frakasesis sur l’akuta roki ye la fundo.
‘Nu,’ dicis la Poltrona Leono, sospirante profunde pro alejo, ‘me vidas, ke ni vivos ya pokatempe, e me joyas pri to, nam certe ne vivar esus tre deskomoda. Ta enti tante pavorigis me, ke mea kordio ankore bategas.’

‘Ha,’ triste dicis la Stana Hakisto, ‘me deziras, ke me havez kordio qua batas.’

Ta aventuro igis la voyajanti mem plu anxia ekirar la foresto, e li marchis tante rapide ke Dorothy fatigesis, e mustis vehar sur la dorso dil Leono.

Li joyis ke la foresto mindenseskis dum ke li marchis, e posdimeze li subite venis a larja fluvio rapide fluanta avan li. Altralatere li vidis ke la voyo ek flava briki duktas tra belega lando, verda prati puntizita per gaya flori, e la tota voyo bordizita da arbori havanta saporoza frukti. Li tre joyis vidar ca charmanta lando avan li.

‘Quale ni transiros la fluvio?’ demandis Dorothy.

‘Facile facita,’ respondis la Terorigilo. ‘La Stana Hakisto konstruktez rafto por ni, por ke ni flotacez a l’altra latero.’

Do la Hakisto sizis sua hakilo e hakeskis arboreti por konstruktar rafto, e dum ke lu tale laboris, la Terorigilo trovis an la rivo arboro plena de bona frukti. To plezis Dorothy, qua manjabis nulo ecepte nuci dum la tota dio, ed el facis abundanta repasto ek la matura frukti.

Ma facar rafto bezonas multa tempo, mem por ulu tante diligenta e nefatigebla kam la Stana Arboro-Hakisto, e la laboro ne kompletigesis ante nokto. Do li trovis komoda loko sub l’arbori ube li bone dormis til jorno; e Dorothy sonjis pri la Smeralda Urbo, e pri la bona Sorcisto Oz, qua balde retrosendos el ad elua propra hemo.

2017-02-23 – Explosion in Pakistan

AUDI REGISTRATION DE SON (accentu italian)

postimageAdminim ott homes ha eat mortat e circum duant vulnerat, pos que un fort explosion de un bombe hat co(m)moet un mercate in un quartere luxuosi de Lahore, nord-Pakistan, che li frontiera indic. To ci es un parte de un unde de a(t)taccas terroristic, queles ha mortat plu quam cent homes in semanes recent. In mercurdí, li armé pakistanesi ha formalmen a(n)nunciat un operation por securitá, nominat Radd-al-Fasaad – li prim tal operation in li provincia Punjab. (28 | PK)

<phoneme alphabet=”ipa” ph=”adˈminim ott ˈhomes ha eˈat morˈtat e ˈt͡sirkum dwant vulneˈrat”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”pos kwe un fort eksploˈzjon de un ˈbombe hat kommoˈet un merˈkate in un kwarˈtere luˈgzwozi de ləˈhɔər”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”nordpakisˈtan”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”ʃe li fronˈt͡sjera ˈindik”/>. <phoneme alphabet=”ipa” ph=”to t͡si es un ˈparte de un ˈunde de atˈtakkas terroˈristik”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”kweles ha morˈtat plu kwam t͡sent ˈhomes in seˈmanes reˈt͡sent”/>. <phoneme alphabet=”ipa” ph=”in merkurˈdi”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”li arˈme pakistaˈnezi ha forˈmalmen annunˈt͡sjat un operaˈt͡sjon por sekuriˈta”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”nomiˈnat radd al fasaːd”/> – <phoneme alphabet=”ipa” ph=”li prim tal operaˈt͡sjon in li proˈvint͡sja punʒaːb”/>.<

Principi por Tradukeri, e La Sorcisto de Oz, Chapitro 6

Olim me esis tradukisto, e publikigis tradukuri del anciena Greka linguo (poemi e la Himni Homerala). Por ni Ido-amatori deziranta tradukar bona verki por plugrandigar la Ido libraro, me ofras sep principi pri tradukado.

Sep Principi fundamentala por la Tradukero
  1. Tradukero devas transmisar la verko dil autoro, ne sua propra pensaji. Tradukero esas ya artisto, ma nur por donar a lektero la verko dil original autoro. La voco dil autoro regnez.
  2. Tradukero devas fidele prezervar la signifiko dil originala texto ed enuncar l’originala texto per klare komprenebla vorti dil recevanta linguo. La voco dil autoro regnez.
  3. Tradukero devas nek plubonigar nek plumaligar la texto. Se frazo del originala texto esas ambigua o neklara, la tradukero mustas ne ‘korektigar’ ta frazo. Se frazo del originala texto ofensas la sentimenti dil tradukero o la sentimenti dil lektero, la tradukero mustas ne ‘adjustar’ ta frazo. La voco dil autoro regnez.
  4. On devas tradukar nur del originala linguo dil texto. Singla tradukuro, quante strikte tradukita, esas trahizo dil originala texto—erori e mistraduki esas ne-evitebla; do, tradukuro tradukita de tradukuro esas duopla trahizo e duopligas erori e mistraduki. Se on deziras tradukar Dumas o Balzac, on devas tradukar de la Franca; se on deziras tradukar Ibsen, on devas tradukar de la Norvega. Se on ne savas sat perfekte la linguo dil originala texto, selektez altra verko por tradukar. La voco dil autoro regnez.
  5. Se on tradukas texto originale publikigita en paper-formo, on devas tradukar de ta paper-formo, ne de elektrala od interretala formi; ti kustume chanjas la formato dil texti, facas diferanta puntizado, paragrafi, edc. On devas replikar, segunquante posible, la formato dil originala texto. La voco dil autoro regnez.
  6. Por fidele donar la signifiko dil originala texto, on ne sempre povas tradukar vortope. On devas tradukar la signifiko di frazi ed idiotismi, ne la vorti. Se koncepto en l’originala texto ne havas egala koncepto en la recevanta linguo, la tradukero mustas trovar maniero transdonar la koncepto, ne la vorti. Pro to, tradukado esas arto (e pro to Google nultempe remplasos tradukero homal); la diversa komprenado di tradukeri kreos diversa tradukuri del sama verko. Ma omna traduk-arto venas de un bazala principo: La voco dil autoro regnez.
  7. Fine: On devas multe prizar la texto tradukota, pro ke on vivos kun ol dum longa tempo!

Nun, komencez la disputi!

Chapitro 6
La Poltrona Leono

Dum ta tempo Dorothy ed elua kompani marchis tra la densa foresto. La voyo ankore esis pavita per flava briki, ma ti esis multe kovrita per sikigita branchi e mortinta folii del arbori, e la marchado tote ne esis bona.

Esis poka uceli en ica parto dil foresto, nam uceli amas ruro ube esas multa sunlumo; ma tempope sonis basa grondo de sovaj animalo celita inter l’arbori. Ta soni igis batar rapide la kordio dil puerino, nam el ne savis ti quin facis oli; ma Toto savis, e lu marchis proxim la flanko di Dorothy, e mem ne aboyis reciproke.

‘Quante longe,’ la puerino demandis del Stana Hakisto, ‘til ke ni ekiros la foresto?’

‘Me ne savas,’ esis la respondo, ‘nam me nultempe iris al Smeralda Urbo. Ma ulfoye mea patro iris adibe, kande me esis puero, ed il dicis, ke esis longa voyajo tra danjeroza regiono, quankam plu proxim l’urbo ube habitas Oz, la lando esas belega. Ma me ne pavoras, dum ke me havas mea oleuyo, e nulo povas domajar la Terorigilo, e tu portas sur la fronto la marko dil kiso dil benigna Sorcerino, e to protektos tu kontre noco.’

‘Ma Toto!’ anxie dicis la puerino; ‘quo protektos lu?’

‘Ni ipse protektos lu, se lu subisas danjero,’ respondis la Stana Hakisto.

Tainstante venis del foresto terorinda bramo, e quik aden la voyo saltis granda Leono. Per frapo di lua pedo lu igis la Terorigilo jirar plurfoye al bordo dil voyo, e pose lu batis la Stana Hakisto per sua akuta ungli. Ma lu astonesis, ke lu ne povis domajar la stano, quankam la Hakisto falis a la voyo e jacis senmove.


Mikra Toto, nun koram enemiko, kuris aboyante vers la Leono, e la granda bestio apertabis sua boko por mordar la hundo, kande Dorothy, pavoroza ke Toto mortigesos, e nesuciema pri danjero, hastis adavane e frapetis la Leono sur lua nazo tam forte posible, kriante:

‘Ne audacez mordar Toto! Tu devas shamar, granda bestio quale tu, mordar kompatinda hundeto!’

‘Me ne mordis lu,’ dicis la Leono frotanta per pedo sua nazo ube Dorothy frapabis ol.

‘No, ma tu esforcis to,’ el replikis. ‘Tu esas nulo ma granda poltrono.’


‘Me savas lo,’ dicis la Leono, ed inklinis sua kapo pro shamo. ‘Me sempre savis lo. Ma quale preventar ol?’

‘Me certe ne savas. Imaginez, frapar burizita homo quale la kompatinda Terorigilo!’

‘Ka lu es burizita?’ astonate demandis la Leono spektanta dum ke el levis la Terorigilo a lua pedi e riformacis lu.

‘Komprenende lu esas burizita,’ respondis Dorothy, ankore iracoza.

‘Pro to lu faligesis tre facile,’ komentis la Leono. ‘Me astonesis vidar lu jiranta talmaniere. Kad l’altra esas anke burizita?’

‘No,’ dicis Dorothy, ‘lu esas ek stano.’ Ed el helpis la Hakisto staceskar.

‘Pro to lu preske obtuzigis mea ungli,’ dicis la Leono. ‘Skrachar la stano igis kolda tremo kurar alonge mea dorso. Quo esas ta animaleto pri qua tu es tante tenera?’

‘Lu esas mea hundo, Toto,’ respondis Dorothy.

‘Kad lu esas ek stano, o burizita?’ demandis la Leono.

‘Nek l’una nek l’altra. Lu esas—es—esas karno-hundo,’ dicis la puerino.

‘Ho. Lu esas remarkinda animalo, e semblas remarkinde mikra, vidante lu nun. Nulu intencus mordar tala mikrajo ecepte poltrono quale me,’ duris triste la Leono.

‘Pro quo tu esas poltrono?’ demandis Dorothy regardante astonate la granda bestio, nam lu esis tam granda kam kavaleto.

‘Esas misterio,’ respondis la Leono. ‘Me supozas, ke me naskis kom poltrono. L’omna altra animali del foresto naturale expektas, ke me esez brava, nam la Leono esas omnube konsiderata esar la Rejo dil Bestii. Me saveskis, ke se mi bramas tre laute, omna vivanti pavoras ed eskartas su de mea voyo. Irgekande me renkontris homo, me tre teroris; ma me bramis a lu, e lu sempre forkuris tam rapide posible. Se l’elefanti e la tigri e l’ursi ulfoye probabus kombatar me, me ipse forkurabus—me esas tanta poltrono; ma tam balde kam li audas ke me bramas, li omna esforcas eskartez su de me e me evidente lasas li forirar.

‘Ma lo ne esas justa. La Rejo di Bestii ne esez poltrono,’ dicis la Terorigilo.

‘Me savas lo,’ replikis la Leono forvishanta lakrimo del okulo per l’extremajo di sua kaudo; ‘to esas mea granda tristajo, e facas mea vivo tre desfelica. Ma irgekande esas danjero, mea kordio rapide batas.’

‘Forsan tu esas kordiika,’ dicis la Stana Hakisto.

‘Forsan me esas,’ dicis la Leono.

‘Se yes,’ duris la Stana Hakisto, ‘tu devas joyar, nam to pruvas, ke tu havas kordio. Meaparte, me havas nula kordio; do me ne povas esar kordiiko.’

‘Forsan,’ penseme dicis la Leono, ‘se me havus nula kordio, me ne esus poltrono.’

‘Ka tu havas cerebro?’ demandis la Terorigilo.

‘Tale me supozas. Me nultempe regardis por trovar ol,’ respondis la Leono.

‘Me iras al grand Oz por demandar, ke lu donez cerebro a me,’ komentis la Terorigilo, ‘nam mea kapo esas burizita per palii.’

‘E me iras por demandar, ke lu donez kordio a me,’ dicis la Hakisto.

‘E me iras por demandar, ke lu retrosendez me e Toto a Kansas,’ anke dicis Dorothy.

‘Ka vi opinionas, ke Oz povas donar kurajo a me?’ demandis la poltrona Leono.

‘Tam facile kam lu povas donar cerebro a me,’ dicis la Terorigilo.

‘O donar kordio a me,’ dicis la Stana Hakisto.

‘O sendar me a Kansas,’ dicis Dorothy.

‘Do, se vi permisas, me iros kun vi,’ dicis la Leono, ‘nam mea vivo es tote netolerebla sen kurajo.’

‘Tu esas tre bone aceptate,’ replikis Dorothy, ‘nam tu helpos fortenar l’altra sovaja bestii. Semblas a me, ke li certe esas plu poltrona kam tu, se li lasas, ke tu pavorigez li tante facile.’

‘Li ya esas,’ dicis la Leono; ‘ma lo ne facas me plu brava, e dum ke me savas ke me esas poltrono, me esos desfelica.’

Do itere la trupeto voyajeskis; la Leono marchis per impozanta pazi apud Dorothy. Komence Toto ne aprobis ta nova kamarado, nam lu ne obliviis, ke lu preske aplastesis inter la granda maxilo e mandibulo dil Leono; ma pos kurta tempo lu tranquileskis, e balde Toto e la Poltrona Leono divenis bon amiki.

Dum la restajo dil dio nul altra aventuro trublis la tranquileso di lia voyajo. Ulfoye, kompreninde, la Stana Hakisto fulis skarabeo reptanta alonge la voyo, e mortigis la kompatinda ento. To tristigis la Stana Hakisto, nam lu sempre suciis, ke lu ne nocas irga vivanto; e marchante lu ploris plura lakrimi trista e regretoza. Ta lakrimi lente fluis sur lua vizajo e la junti di lua boko e rustigis oli. Balde Dorothy questionis lu, e la Stana Hakisto ne povis apertar la boko, pro ke ol esis klozita per rusto. Lu tre pavoris pro to e multe gestis a Dorothy por helpar lu, ma el ne komprenis. La Leono anke perplexesis savar la problemo. Ma la Terorigilo sizis l’oleuyo ek la korbo di Dorothy ed oleizis la boko dil Hakisto, e pos poka instanti lu parolis tam bone kam antee. ‘To esas averto por me,’ dicis lu, ‘regardar ube me pazos. Nam se me mortigus altra insekto o skarabeo, me certe itere plorus, e plorado rustigas mea boko por ke me ne povas parolar.’

Pose lu marchis tre sucieme, regardante vers la voyo, e vidanta mikra formiko laboranta, lu superpazis ol, por ne nocar ol. La Stana Hakisto bone savis, ke lu havas nula kordio, e pro to tre suciis esar nultempe kruela o nebenigna ad irgo.

‘Vi homi havanta kordii,’ lu dicis, ‘havas ulo por guidar vi, e nultempe darfas agar neyuste; ma me havas nula kordio, e pro to mustas tre suciar. Pos ke Oz donabos kordio a me, kompreninde, me ne bezonas tante suciar.’

Monkolekto de TEJO sukcesis duone

En decembro TEJO diskonigis monkolektan kampanjon por subteni la planatan IJK-n en Afriko. La kampanjo tuj finiĝos, sed oni sukcesis kolekti nur duonon de la celita sumo. Tio signifas, ke TEJO devos preni pli da mono por la kongreso el sia propra poŝo.


Ĝis nun estis kolektitaj malpli ol 12.000 eŭroj.

En 2017 la Internacia Junulara Kongreso de TEJO laŭplane okazu en Afriko, kaj estu parte financata de EU-subvencio por la projekto Afrika Eŭropa Junulara Kapabligo (AEJK). Por ricevi la subvencion TEJO devas mem investi pli ol 13.000 eŭrojn en la projekton.

Tiun sumon TEJO intencis kolekti per libervolaj kontribuoj tra donackampanjo, kiu origine devis komenciĝi en decembro 2015, sed kiu fine estis lanĉita nur en decembro 2016. Aldone al la postulata “propra kontribuo” TEJO esperis kolekti pliajn 12.000 eŭrojn, per kiuj oni celis subvencii la alvenigon de pliaj afrikaj partopranantoj.

La monkolekto finiĝos post kelkaj tagoj, sed ĝis nun estis kolektita malpli ol duono de la celita sumo. Aparte malbone sukcesis la kolekto en la retejo Generosity.com, kie TEJO ricevis nur dekonon de la celita sumo.

Ni petis la kampanjan respondeculon Łukasz Żebrowski rakonti, tra kiuj kanaloj venis la ĉefa parto de la donacoj.

Łukasz Żebrowski: – Efektive la kolekto per la paĝo Generosity ĝis nun ne iĝis furoraĵo, sed ĉiukaze valoris provi ĝian efikecon en la kampanjo celita al Esperantista medio. Plejparto de la ĝisnunaj donacoj venis pere de tradiciaj kanaloj, do monkolektoj en eventoj kaj diversspecaj UEA-ĝiroj. La PayPal-sistemon en retpaĝo de TEJO uzis 8% de ĝisnunaj donacintoj, dum duoble pli uzis la retejon Generosity. Tamen certe tempo por pli profundaj analizoj venos post fino de la kampanjo.

Libera Folio: Kiel longe la kampanjo ankoraŭ daŭros?

– Ni planas nun fari lastajn alvokojn al kontribuado kaj fini kolektadon en februaro. Poste venos tempo por resumi ĉion kaj ekprepari konkurson por afrikaj aktivuloj, kiuj povus profiti de la kampanjo.

Kio okazos, se la celo ne estos atingita, kiel ja ŝajnas?

– Simple ni povos subvencii malpli da aktivuloj. Sendepende de la rezulto, kiu ja jam nun tre bonas la plano restas sama. Okazigi malferman alvokon por junaj aktivuloj el Afriko, kiuj kandidatiĝu por partopreni la unuan Internacian Junularan Kongreson en Afriko. La estraro de TEJO aŭ komisiono eventuale starigota de ĝi elektos la plej bonajn kandidatojn ĝis elĉerpiĝo de la havata sumo. Certe la celo, kiun ni starigis estis tre alta, ĉar ni celas, ke Afriko estu laŭeble vaste reprezentita en la proksimiĝanta kongreso, sed ankaŭ ne atingante la 100 elcentojn de la celo, ni povas fari multon por ili.

Kiel oni dividos la monon?

– Parto de la kolektita sumo iĝos propra kontribuo al la projekto AEJK – “Afrika-Eŭropa junulara kapabligo” kunfinancita de Erasmus+. Danke al ĉi tiu projekto al IJK venos 74 homoj el kelkaj afrikaj kaj eŭropaj landoj. Alia parto subtenos venigon de junaj afrikaj aktivuloj el landoj, kiuj ne partoprenas la projekton. Pri detala distribuo de rimedoj inter tiuj du celoj decidos la estraro de TEJO post la fino de la kampanjo, kiam ni jam ekzakte scios kiom ni sukcesis kolekti.

Sed la propra kontribuo de TEJO en la EU-projekto estu 13.000, ĉu ne? Oni ĝis nun kolektis malpli ol tiom, do ĉu entute restos mono por io alia?

– La donacojn oni kolektas por ambaŭ celoj, do evidente ambaŭ celoj devas ricevi subtenon. Plej verŝajne ne eblos nur per la kampanjaj rimedoj plene kovri la propran kontribuon al la projekto, do la restantan sumon aŭ necesos kolekti poste, dum la daŭro de la projekto, aŭ necesos ĉerpi ĝin el la buĝeto de TEJO.

Do ĉu atendeblas plia kampanjo?

– Pri tio decidos la estraro de TEJO kaj respondeculoj pri la projekto.

Kial ne plilongigi la nunan?

– Por vojaĝigi junajn afrikajn aktivulojn al la IJK necesas iom da antaŭpreparoj, kiuj evidente daŭros. Krom resumo de la kampanjo kaj okazigo de la konkurso, necesos ankaŭ tempo por akiri pasportojn, vizojn, organizi la vojaĝojn. Tiuj aferoj klare ne povas atendi senlime. Tial necesas jam baldaŭ fermi la nunan kampanjon, realigi tiom kiom eblas per la ricevitaj rimedoj kaj poste analizi kion fari pri la mankanta parto de propra kontribuo. Rimarkindas, ke la projekto AEJK daŭros pli longe ol ĝis la IJK. Kadre de la projekto poste okazos ankoraŭ unu renkontiĝo dum JES en Pollando, estos prezentataj sekvaj rezultoj. Dum la jaro oni ankaŭ pli bone scios pri eblaj ŝparoj en la ĝenerala buĝeto de TEJO. Sume do estas ankoraŭ tempo kaj ebloj por solvi tion.

Pli pri la temo:

Formi unuecon en diverseco

En la 21-a de februaro oni festas la internacian tagon de la gepatra lingvo, kaj lige kun ĝi la rajton je edukado kaj informado en la gepatra lingvo. Lige kun tio Albert Stalin T. Garrido volas aparte omaĝi unu instruiston, kiun li neniam persone renkontis.


Carola Antskog kun skoltaj kamaradoj en Britio. Foto: Esperanto.org.uk

Mi opinias, ke ĝuste en tiu tago ni omaĝu instruistojn de Esperanto kaj eĉ neesperantistajn instruistojn, ĉar ili estas la batalantoj, kiuj rekte per siaj kapabloj antaŭenigas la perspektivon, per kiu ni traktas niajn gepatrajn lingvojn kiel integrajn kaj gravajn partojn de niaj vivoj. Ili helpas al ni konservi multlingvecon kaj niajn rajtojn je niaj gepatraj lingvoj, kaj tiel formi unuecon en diverseco.

Ja mi devis verki pri tio ĉi, ĉar mi perdis homon, kiu kvankam ne parencas al mi, tamen okupas specialan lokon en mia koro. Ĉu ankaŭ vi eble sentis aŭ spertis la samon?
Estis inter la plej grandaj ŝokoj en mia Esperanto-vivo tio, ke mi nur ĉi-jare, antaŭ kelkaj semajnoj, eksciis pri la forpaso de la eminenta finna E-instruisto kaj skoltestrino s-ino Carola Antskog en 2015 (do jam pli ol unu jaron antaŭe), hazarde trarigardante la nomaron en la Panteono de la retejo Edukado.net. Nur imagu kiel granda ŝoko venis al mi, ne sciinte pri tio dum unu tuta jaro.

Kun s-ino Antskog mi plurfoje korespondis per retpoŝto ekde malfrue 2013, 2014, kaj 2015 (kvankam estis 15-monata paŭzo, de julio 2014 ĝis oktobro 2015), kiam mi ankoraŭ estis aktiva skolto kaj fariĝis fakdelegito pri skoltismo de UEA, kaj interŝanĝadis ideojn kun ŝi pri kiel revigligi Skoltan Esperanto-Ligon (SEL), en kiu mi membris tiam (dum ŝi estis prezidanto de SEL de 2005 ĝis 2008). Nia korespondado komenciĝis tiam, kiam ŝi bonkore proponis sendi al mi kelkajn materialojn rilate al SEL, inkluzive la insignon de SEL (kiu ankoraŭ estas alkudrita al mia skolta uniformo), leginte mian aktivadon en la skolta movado pere de lernu.net.

Fakte, mi ja konsciis ke ŝi havas gravan malsanon, pro tio ke dum nia korespondado ŝi foje plendis ĝuste pri tio al mi, dirante ke ŝi devas multe ripozi.

Ni laste korespondis tiam, kiam mi kuraĝigis ŝin partopreni la ĉiujaran Ĵamboreon sur la Interreto (JOTI), tutmonde organizatan de Monda Organizo de Skolta Movado (WOSM), kaj ŝi respondis retpoŝte tiel: “Bonege, mi ne scias ĉu mi havas forton por resti longe.” Mi forgesis pri ĝi kaj ne plu povis respondi, nek baldaŭ povis denove korespondi. Ni ĉesis korespondi unu kun la alia kaj mi ne plu ricevis mesaĝojn de ŝi, nek mi povis almenaŭ demandi pri ŝia bonfarto, plej verŝajne pro miaj propraj okupiĝoj.

Mi ja sciis ke ŝia lasta respondo temis pri ŝia restado interreta, ĉar kompreneble estis malfacile por ŝi resti longe antaŭ la komputilo pro malsano, sed ĉu ŝi eble ankaŭ celis paroli pri sia entuta restado en homa vivo? Povus esti, sed neniu plu vere povus diri. Se mi nur scius, ke je la lasta tago de la jaro 2015 ŝi forpasus, mi ne estus malŝparinta la tempon ankoraŭ restantan tiam. Mi deziris iam viziti ŝin en Finnlando, originale kun la intenco paroli kun ŝi pri pli da aferoj rilate ŝian aktivadon en la skolta movado kaj gvidado de SEL, sed ŝajne nur ŝian finan ripozejon mi vizitos tiam.

Intertempe, antaŭ la verkado de ĉi tiu artikolo, mi finfine trovis la nekrologon, en la marta (2016) numero de revuo ‘Esperanto’, verkitan de mia amiko kaj ŝia samlandano Osmo Buller, dum li ankoraŭ estis ĝenerala direktoro de UEA. Strange, ke malgraŭ mia ĉiutaga aktiveco sur la interreto, tiu trista novaĵo neniam atingis min de tiu regiono. Mi ankaŭ tristegas pro tio, ke ŝi havis gravan malsanon, pro kiu ŝi forpasis relative frue, estante ankoraŭ en siaj 70aj jaroj, tial nia korespondado estis mallonga.

Tamen, post ĉio, mi estas ĝoja, almenaŭ pro tio, ke mi povis renkonti ŝin, ĝuste pro ŝia bonkoreco, kaj ke ŝi havis vivon multe dediĉitan al nia Afero ĝis sia vivofino, krom tio ke ŝi dediĉis sin ankaŭ al la plibonigo de la vivo de gejunuloj kaj la socio per skoltismo. Ŝi ankaŭ forlasis homojn, kiuj sekvis ŝiajn paŝojn, inkluzive sian filinon Anna Ritamäki-Sjöstrand. Mi opinias, kun espero kaj dankemo, ke en sia fina ripozeco ŝi ripozas pace, povinte fari ion por la mondo nia.

Tial, sojle de la Internacia Tago de la Gepatra Lingvo, okazanta la 21-an de februaro, mi solene omaĝas al ĉiuj homoj, kiuj ĝis siaj lastaj spiroj strebis por la antaŭenigo de la Internacia Lingvo, cele al la realigo de interetna komunikado kaj atingo de lingva justeco inter la diversaj gentoj de la mondo. Memorante la historion, la Tago estis proklamita de UNESKO en 1999 ĝuste por omaĝi al la mortigitaj studentoj luktantaj por la agnosko de la bengala lingvo en Bangladeŝo, sed mi forte opinias, ke egalan agnoskon meritas ankaŭ instruistoj tutmonde, ĉu tiuj inkluzivitaj de la Panteono aŭ ne, ĉu esperantistoj aŭ ne, kiuj forlasas profundajn heredaĵojn al la antaŭenigo de lingvaj kaj homaj rajtoj.

Albert Stalin T. Garrido

La Sorcisto de Oz, Chapitro 5

Chapitro 5
La Salvo dil Stana Arboro-Hakisto

Kande Dorothy vekis, la suno brilis tra l’arbori e Toto extere longatempe chasabis uceli e skureli. El sideskis e cirkumregardis. La Terorigilo stacis paciente vartante el en sua angulo.

‘Ni mustas irar e serchar aquo,’ el dicis a lu.

‘Pro quo tu deziras aquo?’ lu demandis.

‘Por lavar la voyo-polvo de mea vizajo, e por drinkar, por ke la sika pano ne glutinez en mea guturo.’

‘Evidente esas tre deskomoda esar facita ek karno,’ penseme dicis la Terorigilo, ‘nam tu mustas dormar, e manjar, e drinkar. Tamen tu havas cerebro, e to valoras multa trublo por povar pensar juste.’ Li ekiris la dometo e marchis tra la foresto til ke li trovis fonteto di klar aquo, ube Dorothy drinkis e lavis su e manjis sua dejuneto. El vidis, ke ne esis multa pano restanta en la korbo, e la puerino esis gratitudoza ke la Terorigilo ne bezonis manjar irgo, nam esis apene sat multa por el e Toto cadie.

Parmanjinte la repasto, e retroirinte al voyo pavita per flava briki, el tresayis pro audar proxime basa jemo.

‘Quo esis?’ el pavoroze demandis.

‘Me ne povas imaginar,’ respondis la Terorigilo; ‘ma ni povas irar por saveskar.’

Tatempe plusa jemo atingis l’oreli, e la sono semblis venar de dop li. Li turnis su e marchis tra la foresto poka pazi, kande Dorothy deskovris ulo brilanta sub sunlumradio inter l’arbori. El adkuris, e quik haltis kriante pro surprizo.

Un del grand arbori esis parte trahakita, ed apud ol stacis, havanta elevita hakilo en la manui, homo tote facita ek stano. Lua kapo e brakii e gambi esis juntinta a la korpo, ma lu stacis tote senmove, quaze lu tote ne povas movar.

Dorothy regardis lu astonate, ed anke la Terorigilo, e Toto akre aboyis e mordetis la stana gambi, qui dolorigis lua denti.

‘Ka tu jemis?’ demandis Dorothy.

‘Yes,’ respondis la stana homo, ‘me jemis. Me jemadas dum plu kam yaro, e nulu antee audis me o venis helpar.’

‘Quon me facez por helpar tu?’ el nelaute questionis, nam el emocigesis da la trista voco per qua la homo parolis.

‘Querez oleuyo ed oleizez mea junti,’ lu respondis. ‘Oli esas tante rustizita ke me tote ne povas movar oli; se me esos bone oleizita, me balde standos bone. Tu trovos oleuyo sur tabulo en mea dometo.’

Dorothy quik retrokuris al dometo e trovis l’oleuyo, pose rivenis ed anxie demandis,

‘Ube es tua junti?’

‘Unesme oleizez mea kolo,’ respondis la Stana Arboro-Hakisto. Do el oleizis ol, e pro ke ol esis tre rustoza, la Terorigilo prenis la stana kapo e delikate movis ol de flanko a flanko til ke ol movesis libere, e lore la homo ipsa povis movar ol.

‘Nun oleizez la junti en la brakii,’ lu dicis. E Dorothy oleizis oli e la Terorigilo sucioze movis oli til ke oli esis tote desinkombrita de rusto e tam bona kam nova.

La Stana Arboro-Hakisto sospiris kontente ed abasis la hakilo, olquan lu inklinis an l’arboro.

‘Esas granda komforto,’ lu dicis. ‘Me tenis ta hakilo supre depos ke me rustizesis, e me joyas fine abasir ol. Nun, se tu oleizos la junti di mea gambi, me itere standos bone.’

Do li oleizis lua gambi til ke lu libere movis oli; e lu dankis li e dankadis li pro sua salvo, nam lu semblis esar tre polita ento, e tre gratitudoza.

‘Me forsan stacabus sempre ibe se vi ne preterpasabis,’ lu dicis; ‘or, vi certe salvis me. Quale vi hazarde venis adhike?’

‘Ni rias al Smeralda Urbo, por vizitar la grand Oz,’ el respondis, ‘e ni haltis che tua dometo por pasar la nokto.’

‘Pro quo vi deziras vizitar Oz?’ lu demandis.

‘Me deziras, ke lu retrosendez me a Kansas, e la Terorigilo deziras, ke lu pozez cerebro en lua kapo,’ el respondis.

La Stana Hakisto semblis pensar profunde dum instanto. Pose lu dicis:

‘Ka tu supozas, ke Oz povus donar kordio a me?’

‘Nu, me supozas lo,’ Dorothy respondis; ‘lo esus tam facila kam donar cerebro al Terorigilo.’

‘Lo es vera,’ la Stana Hakisto replikis. ‘Do, se vi permisas me adjuntar me a via trupo, me anke iros al Smeralda Urbo, e demandos, ke Oz helpez me.’

‘Venez,’ kordiale dicis la Terorigilo; e Dorothy dicis anke, ke el bonvole aceptas ke lu kunirez. Lore la Stana Hakisto pozis lua hakilo sur la shultro e li omna trapasis la foresto til ke li venis al voyo pavita per flava briki.

La Stana Hakisto demandabis, ke Dorothy pozez la oleuyo aden la korbo. ‘Nam,’ lu dicis, ‘se me stacus en pluvo ed itere rustizesus, me tre bezonus l’oleuyo.’
Esis fortuno havar la nova kamarado en la trupo, pro ke balde pos komencir itere la voyajo, li venis a loko ube l’arbori e branchi tante amasigesis sur la voyo ke li ne povis trapasar. Ma la Stana Hakisto laboreskis per sua hakilo e tante bone hakis, ke lu balde facis paseyo por la tota trupo.

Dorothy pensis tante serioze dum marchar, ke el ne remarkis, ke la Terorigilo mispazabis aden truo e rulis al voyo-flanko. Fakte, lu bezonis advokar el por helpar lu staceskar.

‘Pro quo tu ne iris cirkum la truo?’ demandis la Stana Hakisto.

‘Me ne sate savas,’ gaye respondis la Terorigilo. ‘Mea kapo burizesas per palii, komprenez, e pro to me iras ad Oz por demandar cerebro.’

‘Ho, me komprenas,’ dicis la Stana Hakisto. ‘Ma, funde, cerebro ne esas lo maxim bona en la mondo.’

‘Ka tu havas cerebro?’ questionis la Terorigilo.

‘No, mea kapo es tote vakua,’ respondis la Hakisto; ‘ma olime me havis cerebro, ed anke kordio; do, probinte li amba, me multe plu preferas kordio.’

‘E pro quo?’ demandis la Terorigilo.

‘Me naracos mea historio, pose tu saveskos.’

Do, dum ke li marchis tra la foresto, la Stana Hakisto naracis lo sequanta:

‘Me naskis kom filiulo di arboro-hakisto qua hakis arbori en la foresto e vendis ligno kom entrateno. Matureskinte, me anke divenis arboro-hakisto, e pos la morto di mea patro me sorgis mea olda matro dum ke el vivis. Pose me decidis ke, vice sole vivar, me spozigos me, por ke me ne esez sola.

‘Esis Munchkina yunino tante bela ke me balde totkordie amoreskis el. Elua-parte, el promisis mariajar su kun me tam balde kam me ganos sata pekunio por konstruktar plu bona domo por el; do me laboradis mem plu fervoroze. Ma la yunino lojis kun oldino qua volas, ke el ne mariajez su kun irgu, nam el esis tante ociema, ke el volis ke la yunino restez che el e koquez e menaj-laborez. Do l’oldino iris al maligna Sorcerino del Esto, e promisis donar ad elu du mutoni e bovino, se el impedus la mariajo. Quik la maligna Sorcerino sorcis mea hakilo, e me ulfoye hakanta tre forte, nam me anxiesis obtenar la nova domo e spozino tam balde posible, la hakilo glitfalis subite e forhakis mea sinistra gambo.

‘Komence to semblis granda desfortuno, nam me komprenis, ke viro havanta un gambo ne funcionas sat bone kom arboro-hakisto. Do me iris a ladisto e demandis, ke lu facez por me nova gambo ek stano. La gambo bone funcionis, pos ke me kustumigis me ad ol; ma mea ago iracigis la maligna Sorcerino del Esto, nam el promisabis a l’oldino, ke me ne mariajez me kun la bela Munchkinino. Itere hakante, itere glitfalis la hakilo e forhakis mea dextra gambo. Itere me iris a la ladisto, ed itere il fasonis gambo ek stano. Pos to, la sorcita hakilo forhakis mea brakii unope; ma, ne senkurajigita, me remplasis oli per stana brakii. La maligna Sorcerino lore igis la hakilo glitfalar e forhakar mea kapo, e komence me opinionis, ke to finigis me. Ma la ladisto hazarde advenis, e lu facis por me nova kapo ek stano.

‘Me opinionis, ke me vinkabis la maligna Sorcerino, e me laboregis plu fervoroze kam antee; ma me ne savis quante kruela esis mea enemiko. El inventis nova moyeno por mortigar mea amoro por la bela Munchkina yunino, ed igis mea hakilo glitfalar itere, por ke ol hakez rekte tra mea korpo e fendez me en du parti. Itere la ladisto helpis me e fasonis por me korpo ek stano, fixigis mea stana brakii e gambi e kapo ad ol per junti, e me povis movar tam bone kam antee. Ma, ve! me nun havis nula kordio, do me perdis mea omna amoro por la Munchkina yunino, e ne suciis, sive me mariajus me kun el sive ne. Me supozas, ke el ankore lojas kun l’oldino e vartas por me venar ad el.

‘Mea korpo cintilis tante brilante sub la suno, ke me tre fieresis pri ol e nun ne importis, se la hakilo glitfalus, nam ol ne povis tranchar me. Esis nur un danjero—ke mea junti forsan rustozeskus. Ma me havis oleuyo en mea dometo e sorgis oleizar me segun neceseso. Tamen, venis jorno dum ke me obliviis agar tale, e trovante me en pluvado, ante ke me pensis pri la danjero, mea junti rustozeskis, e me restis stacante en la foresto til ke vi venis por helpar me. Esis terorindajo subisar, ma stacante dum ta yaro, me havis tempo por pensar ke la maxim granda perdajo quon me savas esas la perdo di mea kordio. Amorante me esis la maxim felica homo en la mondo; ma nulu povas amar qua havas nula kordio, e do me rezolvis demandar, ke Oz donez ol a me. Se lu facos to, me retroiros al Munchkina yunino e mariajos me kun el.’

Dorothy e la Terorigilo tre interesesis pri la historio dil Stana Hakisto, e li nun saveskis, pro quo lu tre anxie deziris nova kordio.

‘Malgre to,’ dicis la Terorigilo, ‘me demandos cerebro vice kordio; nam folo ne savus quon agar kun kordio, se lu havus ol.’

‘Me aceptos kordio,’ replikis la Stana Hakisto; ‘nam cerebro ne felicigas on, e feliceso esas lo maxim bona en la mondo.’

Dorothy dicis nulo, nam el perplexesis savar qua de sua du amiki esis justa, e decidis ke, se el nur povus retroirar a Kansas ed Onklino Em, ne multe importas ka la Hakisto havus nula cerebro e la Terorigilo havus nula kordio, o singlu havus to quon lu deziras.

To quo desquietigis el esis, ke la pano esas preske tote parmanjita, ed un plusa repasto por el e Toto vakuigos la korbo. Certe, nek la Hakisto nek la Terorigilo manjis irgo, ma el ne esis ek o stano o palii, e ne povis vivar sen nutrivaro.

KA LA KONQUESTO DI ANGLIA DAL NORMANDIANI HAVIS KATASTROFATRA KONSEQUANTAJI POR LA LATINIDA LANDI ?

KA LA KONQUESTO DI ANGLIA DAL NORMANDIANI HAVIS KATASTROFATRA
KONSEQUANTAJI POR LA LATINIDA LANDI ?
Mea questiono povas astonar la lekteri, nam probable li ne havis ideo pri to, ante. Fakte, kande me opinionas tale, me pensis pri la Araba land qui sucesis mantenar la literaturala linguo klasika, dum ke la parolata linguo disdialekteskis ye multa regionala idiomi. Nun, omna instruktita homi en la Araba mondo savas la komuna linguo, qua talmaniere permanas e duras esar importanta linguo internaciona.
Me skribis intencite pri la « Araba mondo », nam dum la komenco dil XIma yarcento, la kronikisti di olim, aludanta la Latinida landi, skribis pri la « Romana mondo » e la linguala e kulturala situeso en ica domeno, lore, tre similesis olta dil »Arabida » landi en la nuna epoko. Certe, ja existis populala kanti e texti en regionala dialekti, ma ito existas anke en la Araba landi cadie, tamen la komuna linguo t.e. la Mezepokal Latina konsideresis interne ed extere kom la oficala linguo dil Romana mondo.
Me kredas ke ica situeso povabus permanar e ke nun la Angla havus serioza konkurencanto en la moderna Latina linguo parolata en west- Europa, sud- e mez- Amerika ed anke en regioni di nord-Amerika. Granda parti de Afrika ed Azia uzus ica idiomo cadie. Regretinde, ne eventis tale, pro quo ?
Me propozas respondo. En 1066, Guglielmus (Guillaume-William) la Konquestero, duko di Normandia, invadis e konquestis Anglia. Lua matrala linguo esis nord-Franca dialekto. Il impozis ica idiomo, oficale, ad Anglia, parte por la administrerio e komplete por la literaturo. Tre signifikanta esas la fakto ke ni posedas la texto dil Kansono di Roland, unesma granda verko dil Franca literaturo, danke, se me memoras bone, Oxfordana muzeo (do, en Anglia).
Ica situeso pluforteskis dum la sequanta yarcento kande Henry II Plantagenet, rejo di Anglia e spozulo di Alienor di Aquitania, kolektigis e tradukigis a la Franca importanta mezepokal verki (parolata rakonti Bretoniana) iniciante talmaniere, brilanta epoko dil Franca literaturo.
Kompreneble, la kontinentala Franci pose sequis ed imitis lia insulana frati, e la Franca linguo diveneskis autonoma. Konseque ol komencis uzesar, anke sur la kontinento, en la administrerio. Pos nelonga tempo, la Hispani e la Portugalani suriris la sama voyo, nam se la Franci audacis redaktar en lia landala dialekto, ne esis motivo por ne agar simile.
En Italia, qua esabis la centro dil Romana Imperio, komprenende la Romana ideo e sentimento permanis plu longatempe. Ma kande la Italiani konstatis ke li esis le sola uzar ankore, omnarelate, la Latina ; dum ke dividita en multa urbi e regioni, ofte sub stranjera dominaco, li ne plus havis la posibleso riestablisar l’imperio ; lore anke li komencis skribar en la populala linguo. La geniozo Dante gloriizis ol ed esis remarkinda inicianto di la linguo Italiana.
Tale naskis e pose prosperis, izolite, la Latinida idiomi, nun minacata da la Angla ‘patuazo’ quale la cetera lingui, pro lia divideso.
Ma sen la konquesto di Anglia da Guglielmus la Bastardo (altra nomo dil konquestero), la situeso povabus divenar tote diferanta e la regioni Romanal ne koncieskar frue pri lia apartaji linguala e tale mantenar, kelke modernigita ed adaptita, la prestijoza tradicionala linguo komuna.













(Artiklo da J. Martignon en Letro Internaciona n°2/2000)

MISTERIO DIL ANCIENA KRONIKI INDIANA

Résultat d’images pour explosion atomique image
Ne existas evidentaji de anciena teknologii Indiana pri fluganta mashini.Tamen la referi ad anciena fluganta mashini esas tre grandanombra en la anciena texti Indiana. Plura raporti deskriptas lia utiligo kom milit-armo. La plu granda nombro de ta skriburi venas de texti evanta de la 4ma, 5ma e 6ma yarcenti a. K. ed ica texti konservesis
sorgoze dal monarki qui dominacis India lor ita tempi. La skribisti
laboranta ita-epoke kontrolis oli tre atencoze por esar certa ke lia skriburi fundamentizesis sur autentika informo-fonti. Regretinde la tradukita dokumenti, quin ni nunadie konocas, ne savigas la origino di lia raporti. Plu kam 95% de ca anciena skriburi ne ja esas tradukita.
La maxim famoza Indiana skriburi tradukita de la anciena Sanskrita texti
esas la «Mahabharata» e la «Ramayana». Ica amba texti deskriptas milito
di qua la feroceso devastis la mondo. La protagonisti di ca milito utiligis
potenta aerala mashini e le maxim famoza de oli nomizesis le «Vimana».
La «Mahabharata» same kam la «Ramayana» deskriptis la «Vimana» kom
esante aerala vehilo ye cirklatra formo, ed anke ye altra formo
pensigante pri sigaro. Amba mashini posedis kupolo. La specifika detali
por la konstrukto di ta mashini raportesas en la duacent stanci kontenata
en la «Vaimanika Sastra» redaktita ye 400 a.K. ,cirkume, da Bharadvajy
la Saja e tradukesis en 1875.
Un de la aspekti maxim astoniva di ca Indiana skriburi esas la simileso dil
raportita lukti a la moderna kombato-tekniki. Ica skriburi deskriptas anke
metodi por sparar karburajo per flugar ye diversa altitudi, koaktata
terveni efektigata dal enemikaro, e la domaji produktita per la koliziono
kun uceli. Plusa stanci avertas pri la importo evitar la tempesti ye supera
altitudo same kam pri la neceseso absorbar sunala energii por ristartigar
motoro. La «Vaimanika Sastra» konsakras ok chapitri inkluzante diagrami
por deskriptar plura tipi de mashini. Lu mencionas anke 31 precipua parti
di ta vehili e 16 tipi de materiaro povante utiligesar por lia konstrukto.
Kande oli ne utiligesis, le «Vimana» halte-restadis en loko nomata
«Vimana Griha», t.e. ulaspeca fortifikata hangaro.
Le «Vimana» propulsesis per karburajo ye flava-blanka koloro, same kam
per centrala parto nutrata per mixuro fundamentizita ye merkuro. Le
«Veda», anciena Indiana poemi qui konsideresas kom le maxim anciena
de la Indiana texti, deskriptas le «Vimana» kom esante de formi e
dimensioni diversa e lia aspekti variis segun lia utileso. La Indiana
imperiestro Ashoka esis tante konvikita pri la autentikeso di ca antiqua
raportaji ke il kreis la «Sekreta Societo dil Non Nekonocata Viri» olqua
kompozesis ek non eminenta Indiana ciencozi di qui la tasko esis
establisar listo dil diversa cienci mencionita en la anciena skriburi same
kam celigar omna anciena informi a la habitantaro dil imperio. Ica
suvereno pavoris kande il pensis ke la alte evolucionita cienci deskriptata
en la anciena texti povus efektigar la devasto di lua domeno, t.e. simila
destino ad olta per qua fulminesis la antiqua Imperio Rama.
La Imperio Rama deskriptesas en la «Mahabharata» e la «Ramayana». Li
deskriptas la Imperio Rama kom esante civilizuro teknologiale ye tre alta
nivelo di qua la nobela kasto povis flugar ad omna loki sur nia planeto,
til la luno ed eventuale tra nia sunala sistemo. Atinginte lua maxim alta
evoluciono, 12 000 yari ante nun, la Imperio Rama extensesis de nord-
India til Pakistan. Ica Imperio posedis sep granda civiti nomata «La Sep
“Rishi”-a Urbi». La nobeli voyajis de urbo ad altra urbo per la aerala voyo.
Existas mem anciena texto di qua la nomo esas Jain, olqua deskriptas
mashino nomata “Pushpaka” povanta transportar plura personi de urbo
ad altra urbo. Lor la maxim bona tempo di ca Imperio, esis tanta
grandanombra fluganta mashini en la cielo, ke on povis facile vidar la
flava radiado di lia motoro dum-nokte.La Imperio Rama minacesis da enemiko mem plu potenta kam lu. Ita Imperio-enemiko posedis teknologio supera ad olta di Rama e lua propra fluganta milito-mashini nomesis «Vailixi». Ita invaderi havis kom nomo la Ashvini, t.e. nomo quan plura teoriisti dil Novepoko (New Age) asociis ad Atlantida. Le «Vailixi» kustumale esis sigaro-forma ; min ronda kam le «Vimana». Kompare a le «Vimana» , le «Vailixi» povis voyajar same bone sub l’aquo kam en l’aero. La Rama-ani defensis lia imperio per potenta
armi teroriganta ye amasala destrukto. La«Mahabharata» deskriptas la
konflikto tale : « Fera fulmino, giganta morto-anuncanto, cindrigis omna
membri di la genti di le Vrishni e di le Andhaka. La kombustita kadavri
mem ne esis rikonocebla. Lia hari e lia ungli falis ; la terakotaji ruptesis
sen videbla kauzo e pose la koloro dil uceli divenis blanka. Kelka hori plu
tarde, omna nutrivi esis nesalubra. La fulmino divenis tenua pulvero. Por
eskapar ica fairo, la soldati jetis su aden la aquo-flui e tale lavis su same
kam lia equipuri».
Mem se ne esas trovebla materiala traci di le «Vimana» o di le «Vailixi»,
evidentaji cirkonstancala di konflikti simila ad olti di nukleara konflikti
existas. Misterioza explozo ye atomala proporcioni rezigis la urbo
Mohenjo Daro, qua, segun rumoro, esabus una de la «Sep «Rishi»-a Urbi».
Ultre lo, Sumeriana ed Egiptiana mitologii raportas amba pri nukleala
konflikti simila kande la Dei promenis en fluganta mashini majestoza. La
Biblala raportajo di la Genezo deskriptas la devasto di Sodoma e
Gomorrha segun identa maniero ad olta uzata en la Babilonana redakturo
pri la Dei cindriganta la urbi e la planaji di lia opozantaro.
En 1990, la Chiniana exkavadi dil ruini di Lhasa en la montaro di Tibet
posibligis deskovrar mikra librerio de dokumenti redaktita en la Sanskrita
idiomo. La Chiniana autoritatozi qui examenigis ica dokumentaro
opinionis ke olu esis tante importanta ke li sendigis lu a la Universitato
di Chandrigarh por tradukesar ibe maxim bone kam ico esas posibla. Dro
Ruth Reyna pasis plura semani dum tradukar la prizentita texti a la
Chiniana ed a la Angla e pose lu anuncis a la astonegata ciencisti ke
parolesas pri indiki por konstruktar interstela navo. Ica informo produktis
tre forta reakto dal Westala ciencisti qui ritradukigis la texti e refuzis la
tezo pri deskripto di interplaneta mashino. Li tamen interkonsentis pri
la fakto ke parolesas pri deskripto dil preparado di expediciono a la luno.
Alexandro la Granda iris tam fore kam India por lua konquesto di la lore
konocata mondo. Lua historiisti konservis registri sat preciza di lua invadi
di la landi quin li atingis. Malgre la fakto ke lia redakturi uzesis nur por
gloriizar ica imperiestro, la kronikisti di ta tempo mencionis ke lua trupi
atakesabis per fluganta shildi qui pavorigis la kavalrio e ico koaktis
Alexandro grupigar lua armeani. En la sequanta tempo il konquestos India
sen renkontrar irga aerala rezisto. Adolfus Hitler esis tante impresita per
la lekto dil anciena texti Indiana koncernanta le «Vimana» ke il sendis
plura expedicioni ad India dum la yari 1930 por saveskar tam multe kam
lo esis posibla pri la eventuala sekreta teknologii qui povabus trovesar
ibe e qui posibligus a la Germana milit-avionaro devastar omna nacioni
qui luktabus kontre la nazista partiso. Fortunoze, ita expedicioni faliis.
Se Hitler havabus la moyeni sucesar konstruktar «Vimana», lore nula
lando povabus impedar lua dominaco.
Tradukuro de texto da Gilles Milot, Prezidanto dil A. Q. U.

(Ek Kuriero Internaciona n° 4/2006)

2017-02-14 – Aëris pollutio in Sinis

AUDI PRAELECTIONEM SONITAM (accentu Sinensi)

postimageCirciter quinquaginta vigiles Pekinenses cum magistratibus collaborantes impedient, ne solum, aqua et aër polluantur, ne contra legem effodiatur et ne quis terra agricolari contra legem utatur. Post longam seriem dierum pollutorum initio istius anni, fumus et nebula Pekinum Martis die revenerunt et magistratus circumjecti protegendi periculum “flavum” usque ad Jovis diem edixit, tertium gravissimum seriei quattuor graduum advertentiae. (22 | CN)

<phoneme alphabet=”ipa” ph=”sirsiter kwiŋkwad͡ʑinta viˈd͡ʑiles pekiˈnenses kum mad͡ʑisˈtratibus kollaboˈrantes imˈpedjent”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”ne ˈsolum”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”ˈakwa et aˈer ˈpollwantur”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”ne kontra ˈled͡ʑem efˈfodjatur et ne kwis ˈterra agrikoˈlari kontra ˈled͡ʑem utatur”/>. <phoneme alphabet=”ipa” ph=”post ˈloŋgam ˈserjem ˈdjerum polˈlutorum iˈnit͡ɕjo istjus ˈanni”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”ˈfumus et ˈnebula peˈkinum ˈmartis ˈdje reˈvenerunt et mad͡ʑisˈtratus sirkumˈd͡ʑekti proteˈd͡ʑendi peˈrikulum”/> “<phoneme alphabet=”ipa” ph=”ˈflavum”/>” <phoneme alphabet=”ipa” ph=”uskwe ad ˈd͡ʑovis djem eˈdiksit”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”ˈtert͡ɕjum graˈvissimum ˈserjei kwattwor ˈgradwum adverˈtent͡ɕje”/>.

La Sorcisto de Oz, Chapitro 4

Me probable komencos ofrar nova chapitro dufoye semane, pro ke me kompletigis mea tradukuro. Bonvole komentez pri erori, sugesti, laudo, kritiko, edc.

Chapitro 4
La Voyo tra la Foresto

Pos poka hori la voyo rudeskis, e marchar divenis tante desfacila ke la Terorigilo ofte mispazis sur la flava briki olqui hike esis tre neplana. Ulfoye, certe, oli esis ruptita o tote mankis, do esis trui olquin Toto transsaltis e Dorothy cirkummarchis. Pri la Terorigilo, havanta nula cerebro lu marchis rekte adavane e do pazis aden la trui e falis sternate adsur la harda briki. Tamen to nultempe domajis lu, e Dorothy kolektis lu ed pozis lu sur la pedi, dum ke lu gaye ridis kun el pri lua propra acidento.

La farmi hike ne esis tam bone sorgita kam esis ti plu retroa. Esis minmulta domi e frukto-arbori, e quante plu avane li iris, tante plu trista e sola esis la lando.

Dimeze li sideskis apud la voyo proxim rivereto, e Dorothy apertis elua korbo e prenis pano. El ofris peco al Terorigilo, ma lu refuzis ol.

‘Me nultempe hungras,’ lu dicis; ‘e to esas fortuno. Nam mea boko esas nur piktita, e se me tranchus en ol truo por manjar, la palii per qui me burizesas ekfalus, e to spolius la formo di mea kapo.’ Dorothy quik komprenis, ke lo esas vera, do nur asentis per kap-signo e manjis la pano.

‘Dicez a me pri tu, e pri la lando de qua tu venis,’ dicis la Terorigilo pos ke el parmanjanis la dineo. Do el parolis multe pri Kansas, e quante griza omno ibe esas, e quale la ciklono portabis el aden ica stranja lando Oz. La Terorigilo atencoze askoltis, e dicis,

‘Me ne povas komprenar, pro quo tu dezirus livar ca bela lando e retroirar a ta sika e griza loko quon tu nomizas Kansas.’

‘Pro ke tu havas nula cerebro,’ respondis la puerino. ‘Irge quante trista e griza esas nia hemi, ni homi ek karno e sango preferas habitar ibe kam irg altra lando, mem le tre belega. Esas nula loko quale hemo.’

La Terorigilo sospiris.

‘Sendubite me ne povas komprenar lo,’ lu dicis. ‘Se via kapi esis burizita per palii, quale la mea, vi omna probable habitus bela loki, e lore Kansas havus tote nula homi. Esas felica por Kansas, ke vi havas cerebri.’

‘Ka tu ne rakontos dum ke ni repozas?’ demandas la puerino.

La Terorigilo reprochoze regardis el, e replikis,

‘Mea vivo esas tante kurta, ke me advere savas tote nulo. Me esas fasonita nur prehiere. Quo eventis en la mondo ante ta tempo esas nekonocita da me. Fortunoze, kande la farmisto facis mea kapo, lua unesma ago esis piktar mea oreli, do me audis to quon eventis. Esis altra Munchkino kun il, e l’unesma kozo me audis esis la farmisto dicanta,

‘Quale ta oreli plezas tu?’

‘ “Oli ne es reza,” respondis l’altru.

‘ “Ne importas,” dicis la farmisto; “oli esas ya oreli,” e lo esis sat vera.

‘ “Nun me facos l’okuli,” dicis la farmisto. Lore il piktis mea dextra okulo, e tam balde kam ol esis kompletigita, me trovis me regardanta il ed omno cirkum me per granda kuriozeso, nam to esis mea unesma videto del mondo.

‘ “To es pasable belet okulo,” komentis la Munchkino spektanta la farmisto; “blua farbo es la justa koloro por okuli.”

‘ “Me konsideras facar l’altra kelke plu granda,” dicis la farmisto; e pose lu kompletabis la duesma okulo, me vidis plu bone kam antee. Pose il facis mea nazo e mea boko; ma me ne parolis, pro ke tatempe me ne savis, por quo esas boko. Me juis spektar li facanta mea korpo e mea brakii e gambi; e kande li fine fixigis mea kapo, me esis tre fiera, nam me konsideris me tam bona homo kam irgu.

‘ “Ca kerlo timigos la korniki sat rapide,” dicis la farmisto; “lu aspektas exakte kom homo.”

‘ “Nu, lu esas homo,” dicis l’altru, e me tote konkordis kun il. La farmisto portis me sub ilua brakio al maizo-agro, e pozis me sur alta stango, ube tu trovis me. Il e sua amiko formarchis e livis me sola.

‘Me ne prizis talmaniere abandonesar; do me probis marchar pos li, ma mea pedi ne tushis la tero, e me koaktesis restar sur ta stango. Esis sola vivo, nam me havis nulo por pripensar, fasonita antee tante poka tempo. Multa korniki ed altra uceli flugis aden la maizo-agro, ma tam balde kam li vidis me, li forflugis, pensante ke me esas Munchkino; e lo plezis me ed igis me opinionar, ke me esas tre importanta homo. Pos kurta tempo olda korniko flugis proxime, e regardinte me atencoze, perchis sur mea shultro e dicis,

‘ “Me es kurioza se ta farmisto pensis trompar me per ta deshabil maniero. Irga korniko racionoza vidus, ke tu es nur burizit per palii.” E lu saltetis a mea pedi e manjis tam multa maizo kam lu deziris. L’altra uceli, vidante ke lu ne lezesis da me, anke venis manjar la maizo; do balde esis granda trupo de li cirkum me.

‘Me tristesis pro to, pro ke lo demonstris, ke me sume ne esis tre bona Terorigilo; ma l’olda korniko konsolacis me, dicante: “Se tu nur havus cerebro en tua kapo, tu esus tam bon homo kam irgu, e plu bon homo kam multi. Cerebro es la nura kozo qua valoras havar en ca mondo, sive on es korniko sive homo.”

‘Pos ke la korniki forflugis, me pensis pri lo, e decidis esforcar obtenar cerebro. Fortunoze, tu iris e tiris me de la stango, e pro to quon tu dicis, me esas certa ke la grand Oz donos a me cerebro tam balde kam ni arivas en la Smeralda Urbo.’

‘Me ton esperas,’ sincere dicis Dorothy, ‘nam tu semblas anxia por havar ol.’

‘Ho yes, me esas anxia,’ replikis la Terorigilo. ‘Esas tre deskomoda sentimento, savar ke on esas folo.’

‘Nu,’ dicis la puerino, ‘ni irez.’ Ed el donis la korbo al Terorigilo.

Esis nula fenci apud la voyo hike, e la lando esis ruda e nekultivita. Vespere li venis a granda foresto, ube l’arbori kreskis tante grande ed amasigite, ke olia branchi interplektis su super la voyo pavita per flava briki. Esis preske obskura sub l’arbori, nam la branchis exkluzis la sunlumo; ma la voyajanti ne haltis, ed iris avane aden la foresto.

‘Se ta voyo eniras, ol mustas ekirar,’ dicis la Terorigilo, ‘e pro ke la Smeralda Urbo esas ye la fora terminajo dil voyo, ni mustas irar irgube ol duktos ni.’

‘Irgu savas lo,’ dicis Dorothy.

‘Certe, pro to me savas lo,’ replikis la Terorigilo. ‘Se cerebro bezonesus por komprenar, me nultempe povus dicar lo.’

Pos cirkume horo la lumo desaparis e li trovis su faletanta en l’obskureso. Dorothy tote ne povis vidar, ma Toto povis, nam ula hundi vidas tre bone en obskureso; e la Terorigilo deklaris, ke lu povas vidar tam bone nokte kam jorne. Do el prenis lua brakio ed iris pasable bone.

‘Se tu vidas irga domo, od loko por pasar la nokto,’ el dicis, ‘dicez a me, nam esas tre deskomoda marchar en l’obskureso.’

Balde la Terorigilo haltis.

‘Me vidas dometo addextre,’ lu dicis, ‘konstruktita ek lenii e branchi. Ka ni irez adibe?’

‘Yes ya,’ respondis la puerino. ‘Me es tote fatigita.’

Do la Terorigilo duktis el tra l’arbori til ke li atingis la dometo, e Dorothy eniris e trovis lito ek sikigita folii en un angulo. El quik kushis su e, Toto esante apud el, balde dormeskis profunde. La Terorigilo, qua nultempe fatigesis, stacis en altra angulo e paciente vartis til jorno.

Wikipedia imprimite

Il non ha passate multe annos desde le tempore
quando nostre encyclopedias era collectiones
de pesante volumines le quales, con su plus de
vinti volumines, occupava un integre section in le 
planca de libros. Hodie illos occupa nulle spatio e 
on pote consultar los quando on lo vole in le 
computator, tabletta o telephono intelligente.
Non es necessari foliar preter centenas de paginas
- le articulo relevante es trovate in secundas.

E le volumines se ha multiplicate: si le Wikipedia
anglophone sia imprimite illo plenarea 7473 volumines,
cata un con 700 paginas. Como nos pote saper isto?
Proque le 7473 volumines pote esser acquirite de 
lulu.com, cognoscite per le usatores de Interlingua 
pro su multe libros in nostre lingua.

Cata volumine costa 80 $, e le collection
complete pote esser comprate al nitide
amonta de 500000$.
“Print Wikipedia”, Le Wikipedia imprimite,
es create del artista e programmator
Michael Mandiberg, assistite de Jonathan
Kirinathan. Illes creava un programma que
formatava omne le articulos e los adaptava
al libros, sin imagines.

Iste imprimito presenta Wikipedia in su
forma de 7 april 2015. Ma Wikipedia es
redigite e cresce continuemente, assi ille
qui volerea usar lo post un tempore trovara
information de plus in plus inactual.

Le valor del Wikipedia imprimite non es
como encyclopedia ma como un illustration,
un conceptualisation, del amonta immense
del information in Wikipedia, que ya es un
micre parte del tote internet. Isto nos face
realisar que le quantitate del texto in internet
es plus grande que in omne le libros e manuscriptos
in omne le bibliothecas del mundo, particularmente
considerante le facto que Google es in le processo
de scannar milliones de libros e publicar los in internet.

Le Wikipedia anglese ha circa cinque milliones
de articulos. Le Wikipedia in Interlingua usque
nunc ha circa 14.600 articulos. Forsan non
tanto numerose, ma plure que ha multe altere
linguas con milliones de parlantes.
Si le circa cinque milliones articulos anglese
plena 7473 volumines, le articulos in Interlingua
plenarea 22 volumines, si illos ha le mesme longor.

Mesmo si nos suppone que le articulos
son in media quatro vices plus curte,
isto da quatro e un medie volumines, con 700 paginas
cata un. Si nos serea modeste in tanto que
nos suppone que illos son 22 vices plus
curte, isto totevia nos lassa con un grande
volumine de 700 paginas, toto in Interlingua,
con multissime articulos interessante.

Que dice vos? Esque nos debe contactar
senior Mandiberg e peter le dar nos su
programma assi que nos potera imprimer
le Wikipedia in Interlingua?
In vice de un gigantesc e inusabile obra
mastodontic nos habera un encyclopedia
usabile pro allegrar omne le interlinguistas
que anque son bibliophilos. 

Publicate in Panorama in interlingua, no.1, 2016

Nova takso: 60.000 parolas Esperanton

Kiom da homoj en la mondo parolas ĝin? Tiu estas plej ofta demando pri Esperanto. La respondoj varias laŭ la fantazio de la respondantoj. Nun Svend Vendelbo Nielsen en Danio kalkulis, ke kredeble ne multe pli ol 60.000 homoj scipovas la lingvon.


Mapo el la studo de Svend Vendelbo Nielsen.

Kiam ĵurnalistoj demandas pri la kvanto de parolantoj, multaj esperantistoj ŝatas paroli pri kelkaj, eĉ multaj milionoj, kvankam neniu iam vidis tiujn milionojn.

Pli frue oni ofte menciis la takson de la esperantista lingvisto Sidney Culbert, kiu opiniis ke ekzistas ĉirkaŭ 2 milionoj da Esperanto-parolantoj. Antaŭ kelkaj jaroj profesoro Amri Wandel prezentis similan takson surbaze de la kvanto de homoj, kiuj en Facebook indikis, ke ili scias la lingvon.

Aliaj atentigas, ke pro diversaj kialoj ne eblas precize respondi al la demando. Unue, neniu instanco faras tutmondan statistikon pri la lingvoscioj de individuaj homoj, same kiel mankas preciza statistiko pri tio, kiom da ŝakludantoj estas en la mondo. Due, eĉ se oni provus fari tian statistikon, ne tute klaras, kion oni postulu por ke homo estu inkluzivita en la statistiko. Ĉu sufiĉas, ke la homo aĉetis lernolibron de Esperanto, aŭ indikis ĝin en Facebook?

Profesoro Jouko Lindstedt en 1996 prezentis sian takson, kiun multaj trovas realisma: proksimume mil homoj havas Esperanton kiel sian denaskan lingvon, dekmilo parolas ĝin flue, centmilo scias aktive uzi ĝin, miliono pasive komprenas multe, kaj dek milionoj iam iom studis ĝin. Lindstedt klarigis, ke temas pri tre neprecizaj ciferoj; ili celas diri, ekzemple, ke “se oni taksas la nombron de la denaskaj esperantistoj nur en centoj, povas esti tro malmulte, sed ne troviĝas multaj miloj da ili”.


Svend Vendelbo Nielsen.

La 25-jara doktoriĝa studento Svend Vendelbo Nielsen, kiu en majo 2016 komencis lerni Esperanton per Duolingo, tamen ne volis kontentiĝi je tiaj ĝeneralaj taksoj. Li decidis uzi informojn pri membronombroj de diversaj Esperanto-organizaĵoj, Esperantaj retejoj kaj censajn statistikaĵojn por provi fari propran kalkulon pri la kredebla kvanto de esperantistoj en la mondo.

Grava faktoro en lia kalkulo estis la oficialaj censoj (popolnombradoj) de kelkaj landoj, kie loĝantoj povis indiki, ke ili parolas Esperanton. Tiujn oficialajn ciferojn ni havas el Estonio (209 parolantoj de Esperanto), Hungario (8 397), Litovio (604), Nov-Zelando (123) kaj Rusio (992).

Svend Vendelbo Nielsen komparis la censajn ciferojn kun la aliaj statistikaĵoj de la koncernaj landoj, kaj kreis modelon, surbaze de kiu li provis kalkuli, kiom da homoj en aliaj landoj kredeble en censo indikus, ke ili parolas Esperanton, se tio eblus.

Li decidis ne uzi la censajn ciferojn de Hungario, ĉar la rilato inter la censa cifero kaj la membronombro de esperantistaj organizaĵoj kaj retejoj komplete diferencis de tiu en la aliaj landoj. Laŭ lia supozo tion klarigas la fakto, ke multaj en Hungario studis Esperanton en la lernejo, sed poste neniam aktive uzis ĝin nek aliĝis al ajna organizaĵo.

Laŭ liaj kalkuloj la suma kvanto de homoj, kiuj en censo indikus ke ili parolas Esperanton, se tio eblus, estas ĉirkaŭ 63 000 en la tuta mondo – do multe malpli ol esperantistoj ĝenerale emas kredi, kaj tre multe malpli ol la taksoj pri du milionoj da esperantistoj, faritaj de Sidney Culbert kaj Amri Wandel.

Ni petis  Svend Vendelbo Nielsen klarigi, kial li opinias sian takson kredinda. Jen kion li respondis:


Mapo el la studo de Svend Vendelbo Nielsen.

– Mi kredas la taksojn, ĉar la modelo havas supozojn, kiuj estas naturaj. Ankaŭ grava por mia kredo estas ke la rezulto estis akceptebla – la taksoj similas la datenaron sufiĉe bone. La plej grava supozo estas, ke la nombroj de esperantistoj rilatas al la nombroj de membroj per skala faktoro. Tio estas natura supozo, sed ĝi ne validas ekzakte – tial mi ankaŭ supozas varion en natura, tre matematika maniero. Krom tiuj supozoj, mi uzis kutimajn statistikajn rimedojn, kiujn mi konas sufiĉe bone pro miaj posteno kaj studado. Mi laboras pri analizado de DNA en la Universitato de Aarhus, kie mi estas doktoriĝa studento pri bioinformadiko.

Sten Johansson, kiu dum multaj jaroj profesie laboris pri statistikaĵoj, trovas diversajn malcertaĵojn en la kalkuloj de Svend Vendelbo Nielsen:

– Mi kredas kompreni, ke la vera elirpunkto estas la indikoj pri lingvoscio en kelkaj censoj. Do, unue necesus prijuĝi, ĉu tiuj indikoj vere estas fidindaj. Due, ĉu eblas iel ĝeneraligi ion ajn de ili al la situacio en la cetera mondo. Trie, ĉu la rilato inter laŭcensaj lingvosciantoj kaj la diversaj nombroj de membroj ktp, kiujn li uzas, pli-malpli egalas en diversaj partoj de la mondo. Laŭ mia supozo, ĉiuj tri punktoj estas ege malcertaj. Malgraŭ tio mi dirus, ke ĉi tia kalkulekzemplo enhavas iomete pli da realismo ol multaj absolutaj fantazioj legeblaj diversloke. Tamen mi ne pretus diri ion ajn pri la ebla “marĝeno de eraro”.

Svend Vendelbo Nielsen samopinias, ke la marĝeno de eraro estas la granda demando koncerne liajn kalkulojn:

– Mi ricevis ioman kritikon ĉe reddit, do mi nun faras “bootstrap”-kalkuladon por povi montri la marĝenojn. Bonaj statistikaj rezultoj havas tion, sed tiaj kalkuladoj estas iom enuigaj…

La aldonaj kalkuloj de Svend Vendelbo Nielsen nun montras, ke la maksimuma kvanto de esperantistoj (homoj kiuj en censo indikus, ke ili scipovas Esperanton) en la mondo laŭ lia modelo estas iom pli ol 18o 000, dum la minimuma kvanto estas iom pli ol 30 000.

Sten Johansson konsentas, ke la takso ŝajnas pli kredinda ol la asertoj pri multaj milionoj da esperantistoj.

– Sed kredinda rezulto ne pruvas ke la metodo estis bona. Baza problemo, sendepende de ĉiuj metodoj, estas ke ne ekzistas bona difino de “paroli/scii/regi lingvon”, Sten Johansson atentigas.

Tiun problemon Svend Vendelbo Nielsen ĉirkaŭiris, ĉar li provis taksi la kvanton de homoj, kiuj en censo respondus, ke ili scias Esperanton. Kiel bone tiuj homoj efektive parolas Esperanton ni tamen ne scias.

2017-02-12 – Prov de arm in Koré Nordik

AUSKULTA REGISTRASION DE SON (aksentuasion galisik)

postimageKuale prov, Koré Nordik lansav arm balistikal superioru Mar Yaponian. Ministr prim yaponian Shinzo Abe ko president de Stati Unied Donald Trump aparav in konferasion pro medii informasionik, hastike adranged po el prov, e il dikav, ke it es absolute no-tolerabl, e vokav, ke Koré Nordik av deb a plene obediar resolvasioni de Konsilierel Sekuritetik de Nasioni Unied, sekuantu keli ist sorti de provi es inhibied pro Koré Nordik. (88 | KP)

<phoneme alphabet=”ipa” ph=”ˈkwale ˈprov”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”koˈre norˈdik lanˈsav ˈarm balistiˈkal supeˈrjoru ˈmar japoˈnjan”/>. <phoneme alphabet=”ipa” ph=”miˈnistr ˈprim japoˈnjan ɕiɴzoː abe ˈko presiˈdent ˈde ˈstati uˈnjed ˈdɒnəld ˈtɹʌmp apaˈrav ˈin konferaˈsjon ˈpro ˈmedji informasjoˈnik”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”hasˈtike adranˈged ˈpo ˈel ˈprov”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”ˈe ˈil diˈkav”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”ˈke ˈit ˈes absoˈlute notoleˈrabl”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”ˈe voˈkav”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”ˈke koˈre norˈdik ˈav ˈdeb ˈa ˈplene obeˈdjar resolvaˈsjoni ˈde konsiljeˈrel sekuriteˈtik ˈde naˈsjoni uˈnjed”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”seˈkwantu ˈkeli ˈist ˈsorti ˈde ˈprovi ˈes inhiˈbjed ˈpro koˈre norˈdik”/>.

2017-02-09 – Kritikado de prezidanto en Usono

AŬSKULTU SONAN REGISTRAĴON

postimagePost kiam Kevin Plank, direktisto de Under Armour (kompanio je sportaj vestoj kaj akcesoraĵo), nomis la usonan prezidanton Donald Trump angle kiel “real asset” (“reala aktivaĵo”), korbo-pilkisto Stephen Curry diris “mi konsentas kun tiu priskribo, se vi forigos la -et”; “real ass” signifas “vera azeno”, tio estas “stultulo”. Ankaŭ Steve Kerr, trejnisto de Stephen Curry, estis kritikema pri la nova prezidanto jam en novembro, post la elekto de Donald Trump. (18 | US)

La Sorcisto de Oz, Chapitro 3

Me pregas, kam sempre, komentez pri erori o sugestaji. Danko!

CHAPITRO 3
Quale Dorothy salvis la Terorigilo

Nun sola, Dorothy hungreskis. Do el iris al armoro e tranchis pano ed indutis ol per butro. El anke donis pano a Toto, e preninte sitelo del tabulo el portis ol al rivereto e plenigis ol per aquo klara e cintilanta. Toto kuris al arbori ed aboyeskis ye l’uceli sidanta en olti. Dorothy iris por kaptar lu, e vidis tante saporoza frukti pendanta del branchi ke el koliis poki, e trovis ti quin el deziris por augmentar la frua dejuno.

El retroiris al domo ed, pos ke el e Toto drinkabis multa aquo kolda e klara, preparis su por la voyajo al Urbo de Smeraldi.

Dorothy havis nur un altra robo, ma hazarde ol esis neta e pendis de stifto apud elua lito. Ol esis ek kotono-stofo quadrizita per blua e blanka quadrata; e quankam le blua esis kelke senkolorigita pro multa lavado, ol esis ankore beleta robo. La puerino sorgeme lavis su, vestizis su per la neta robo, e nodigis sua rozea boneto ye sua kapo. El prenis korbeto, plenigis ol per pano del armoro, e pozis blanka tuko sur ol. El regardis sua pedi e remarkis, ke la shui esas old e paruzita.

‘Oli certe tote ne suficos por longa voyajo, Toto,’ el dicis. E Toto regardis elua vizajo per sua nigra okuleti e sukusis sua kaudo por montrar, ke lu komprenis.

Tainstante Dorothy vidis sur la tablo l’arjenta shui quin la Sorcerino del Esto posedabis.

‘Kad oli fitas me?’ el dicis a Toto. ‘Oli es tre apta por longa marchado, pro ke oli ne povas paruzeskar.’

El deprenis sua shui olda e ledra e probis le arjenta, olqui fitis tote bone, quaze oli esis faceita por el.

Konkluze el prenis la korbo.

‘Venez, Toto,’ el dicis, ‘ni iros al Smeralda Urbo e demandos del Grand Oz, quale ni retroirez a Kansas.’

El klef-klozis la pordo e sorgeme pozis la klefo en la posho di sua robo. Lore, Toto trotanta nefrivole dope, el komencis sua voyajo.

Esis plura voyi apude, ma el balde trovis to pavita per flava briki. Pos kurta tempo el marchis rapide vers la Smeralda Urbo, elua arjenta shui tinklanta gaye sur la voyo harda e flava. La suno brilis e l’uceli dolce kantis e Dorothy ne esis tam trista kam on supozus pri puerino forprenita de sua propra hemo e depozita en stranja lando.

Marchante el astonesis vidar quante bela esas la cirkuma ruro. Esis alonge la voyo neta fenci farbizita delikate blua, ed ultre oli agri havanta frumento e vejetanti abundanta. Evidente la Munchkini esas bona farmisti e kultivas granda rekoltaji. Ulfoye el preterpasis domo, e la homi ekvenis por regardar el e profunde reverencar ad el preterpasanta; nam omni savis, ke el esis la moyeno destruktir la maligna sorcerino e liberigar li. La domi dil Munchkini esis stranja lojeyi, singlo esis ronda ed havis kupolo kom tekto. Li omna esis farbizita blua, nam en ica lando del Esto bluo esis la favorata koloro.

Ye vespero Dorothy, fatigita dal longa marchado ed kurioza ube el pasos la nokto, venis a domo kelkete plu granda kam l’altri. Sur la verda gazono avan ol dansis multa homuli ed homini. Kin mikra violinisti pleis tam laute posible e la homi ridis e kantis, ed apud li esis granda tablo charjita per saporoza frukti e nuci, tarti e kuki, e multa bona friandaji por manjar.

La homi benigne salutis Dorothy ed invitis el dinear e pasar la nokto kun li; nam to esis la domo di un de la maxim richa Munchkini en la lando, e lua amiki kunvenabis por celebrar lia liberigo del sklavigo di la maligna sorcerino.

Dorothy manjis abundanta dineo ed servesis dal richa Munchkino ipsa, qua nomesis Boq. Pose el sideskis sur benko e spektis la homi dansanta.

Boq remarkante l’arjenta shui dicis,

‘Vu mustas esar granda sorcistino.’

‘Pro quo?” demandis la puerino.

‘Pro ke vu portas l’arjenta shui e mortigis la maligna sorcerino. Pluse, vu havas blanko en vua robo, e nur sorcerini e sorcistini portas blanko.’

‘Mea robo esas blue-e-blanke quadrizita,’ dicis Dorothy, e glatigis la rugi en ol.

‘Vu esas benigna portar to,’ dicis Boq. ‘Bluo esas la koloro dil Munchkini, e blanko esas la koloro di sorcerini; per to ni savas, ke vu esas sorcerino amikal.’

Dorothy ne savis quale respondar, nam l’omna homi evidente opinionis, ke el esas sorcerino, ed el bone savis, ke el esas nur ordinara puerino qua venabis hazarde per ciklono aden stranja lando.

Kande el fatigesis pro vidar la dansado, Boq duktis el aden la domo ed ofris chambro havanta beleta lito. La lit-tuki esis ek blua stofo, e Dorothy dormis profunde en oli til jorno, e Toto dormis sur l’obskure blua tapiseto apud el.

El manjis abundanta frua dejuno, e regardis mikra Munchkina infanto, qua ludis kun Toto e tiris lua kaudo e kriis e ridis per maniero tre amuziva a Dorothy. Toto esis bona stranjajo ad omni, por ke li nultempe vidabis hundo.

‘Quante fora esas la Smeralda Urbo?’ demandis la puerino.

‘Me ne savas,’ grave respondis Boq, ‘nam me nultempe iris adibe. Esas plu bona ke homi evitez Oz, ecepte ke li havas afero kun lu. Ma la voyo esas longa al Smeralda Urbo, ed okupos multa dii. La lando hike es rich ed agreabla, ma vu mustas trairar loki rud e danjeroza ante ke vu atingos la fino di vua voyajo.’

Lo kelke desquietigis Dorothy, ma el savis, ke nur la grand Oz povas helpar el retroirar a Kansas, do el brave rezolvis ne retroturnar su.

El adiis sua amiki, ed itere komencis marchar alonge la voyo pavita per flava briki. Pos irir de plura milii, el pensis, ke el pauzez por repozar, e do klimis al suprajo dil fenco apud la voyo e sideskis. Esis larja maizo-agro ultre la fenco, e ne fore el vidis Terorigilo pozita alte sur stango por fugigar uceli del matura maizo.

Dorothy pozis sua mentono sur manuo e regardegis penseme la Terorigilo. Lua kapo esis saketo burizita per palii, havanta okuli, nazo e boko piktita por reprezentar vizajo. Blua chapelo olda e pinta olqua apartenabis ad ula Munchkino sidis sur ta kapo, e la restajo dil figuro esis blua vestaro paruzita e senkolorigita anke burizita per palii. An la pedi esis olda boti havanta blua supraji, quale omna viri en ta lando portis, e la figuro elevesis super la maizo-stipi per stango en sua dorso.

Dum ke Dorothy serioze regardegis la vizajo stranja e piktita dil Terorigilo, el astonesis vidar un del okuli palpebragar ad el. Komence el opinionis, ke el erorabis, nam nula terorigili en Kansas palpebragas; ma balde la figuro amikale salutis ad el per la kapo. El decensis la fenco e marchis ad ol, dum ke Toto kuris cirkum la stango ed aboyis.

‘Bona jorno,’ dicis la Terorigilo per kelke rauka voco.

‘Ka tu parolis?’ astonate demandis la puerino.

‘Certe,’ respondis la Terorigilo; ‘quale tu standas?’

‘Sat bone, danko,’ jentile replikis Dorothy; ‘quale tu standas?’

‘Me ne standas bone,’ dicis ridetante la Terorigilo, ‘nam esas tre tedanta pendar hike nokte e jorne por fugigar korniki.’

‘Ka tu ne povas decensar?’ demandis Dorothy.

‘No, pro ke ica stango esas en mea dorso. Se tu bonvole forprenos la stango, me grande obligesos a tu.’

Dorothy extensis amba brakii e tiris la figuro del stango; nam, burizita per palii, ol esis tote lejera.

‘Multa danki,’ dicis la Terorigilo, pos ke lu pozesis sur la sulo. ‘Me sentas me esar nova homo.’

Dorothy perplexesis, pro ke esas stranja audar burizita homo parolar e vidar lu reverencar e marchar apud el.

‘Qua tu esas?’ demandis la Terorigilo, extensante su e beante, ‘ed adube tu iras?’

‘Mea nomo esas Dorothy,’ dicis la puerino, ‘e me iras al Smeralda Urbo por demandar ke la grand Oz retrosendez me a Kansas.’

‘Ube es la Smeralda Urbo?’ lu questionis; ‘e qua esas Oz?’

‘Nu, ka tu ne savas?’ el replikis surprizite.

‘Certe no; me savas nulo. Komprenez, me esas burizita, do me havas tote nula cerebro,’ lu triste respondis.

‘Ho,’ dicis Dorothy; ‘me chagrenas por tu.’

‘Ka tu opinionas,’ lu demandis, ‘se me irus kun tu al Smeralda Urbo, ke la grand Oz donus cerebro a me?’

‘Me ne savas,’ el respondis; ‘ma tu darfas irar kun me, se tu deziras. Se Oz ne donos cerebro a tu, tu esos ne plu kompatinda kam tu nun esas.’

‘Lo es vera,’ dicis la Terorigilo. ‘Komprenez,’ lu duris private, ‘me ne sucias ke mea gambi ed brakii ed korpo esas burizita, pro ke me ne povas esar domajita. Se on fulus mea ped-fingri o prikus me per pinglo, to ne importus, pro ke me ne povas sentar to. Ma me ne volas ke homi nomizez me folo, e se mea kapo restus burizita per palii vice cerebro, quale la tua, quale me savus irgo?’

‘Me komprenas tua opiniono,’ dicis la puerino, qua advere changrenis pri lu. ‘Se tu venus kun me, me demandus Oz, ke lu facez omno posibla por tu.’

‘Danko,’ lu gratitudoze replikis.

Li retroiris al voyo, Dorothy helpis lu transirar la fenco, e li marcheskis alonge la voyeto pavita per flava briki vers la Smeralda Urbo.

Toto komence ne prizis ta adjuntajo a la bando. Lu sniflis cirkum la burizita homo quaze lu suspektis ke rato-nesto esas en la palii, ed ofte grondis ne-amikale al Terorigilo.

‘Ne atencez Toto,’ dicis Dorothy a sua nov amiko; ‘lu nultempe mordas.’

‘Ho, me ne pavoras,’ replikis la Terorigilo; ‘lu ne povas domajar la palii. Permisez me portar ta korbo por tu. To ne jenos me, pro ke me ne povas fatigesar. Me konfidos sekreto a tu,’ lu duris marchante; ‘esas nur un kozo en la mondo quon me timas.’

‘Quo esas?’ demandis Dorothy; ‘la Munchkina farmisto qua facis tu?’

‘No,’ respondis la Terorigilo; ‘ol esas acendita lumeto.’