KAEST en Modra, Slovakijo, 17-20 de novembro

el Balkana Verda Stelo, decembro 2016

En Modra, Slovakijo, okazis la kvara KAEST (Konferenco pri Aplikoj de Esperanto en Scienco kaj Tekniko) ekde 2010. La gvida temo estis Avantaĝoj kaj obstakloj de moderna komunikado. La riĉa programo enhavis multajn temojn kaj trejnadojn, inter kiuj Kiel plividebligi Esperanton en la reto?, sociaj retoj, avantaĝoj kaj danĝeroj, Guglo-programoj, Vikipedio praktike, grafikaj programoj, aŭtomatigita merkatika manaĝado, signaj problemoj malgraŭ Unikodo. Atentokaptis speciale Chuck Smith pri la jama sukceso de Duolingo kaj la en fazoj startigo la venontajn monatojn de Amikumu, maniero por helpe de aplikaĵo de smartfonoj detekti la apudeston de aliaj Esperanto-parolantoj en kiu ajn loko. Legu pri la programo pli en mesaĝo 29700 en retdiskutlisto uea-membroj (https://groups.yahoo.com/neo/groups/uea-membroj/conversations/messages/29700).

Oni devas esti junul(in)o por plene ĝui la enhavon de tia KAEST. La organizado kaj manĝado (relate al la malaltaj prezoj) estis modelaj. Ankaŭ la enhavoj de la plimulto de prelegoj estis interesaj. Tamen mankis io:

1. Programo kun proksimume 47 prelegoj aŭ prezentadoj en ok tagopartoj (mateno, posttagmezo aŭ vespero) enhavis kvanton de nesufiĉe preparitaj eroj. Tion montris la didaktika kaj/aŭ lingva aspekto, ekzemple gejunuloj, kiuj parolas tro rapide (kaj tial gramatike ne-zorgeme), prelegoj, kiuj transpaŝis la fiksitan daŭron k.s. Mi eĉ notis lingvajn erarojn, kiuj ŝajnas esti tipaj por Slovakoj: evoluiĝi anstataŭ evolui, falsigi anstataŭ falsi ktp. Mi ne povis sufiĉe ĝui altan lingvan regadon, krom ĉe Stefan MacGill.
   1. Estis pluraj prelegoj, kiuj laŭ mia gusto tro deviis de la ĉeftemo “Avantaĝoj kaj obstakloj de moderna komunikado”. Cetere, speciale la kvalifiko moderna en la senco de altteknika, la plej nova[1], ne tute akordiĝas kun mia ideo de homa komunikado ĝenerale. Sub la devosento de prezentado de la plejeble efika komunikado paliĝis komunikadovaloroj kiel ĝentileco, individuigo de atentado, komunikada “kunlaboremo” (koncizeco, ebligo de reagoj, ankaŭ dum la elparolado mem)

Tion dirinte mi pensas, ke la ĉeestintoj estis sufiĉe kontentaj, dum la organizintoj iom seniluziiĝis pri la malgrandeta partoprenado vendrede, la unuan plenan tagon.

Estas heroa atingo organizi konferencon, kie prezentatas ĝis tri prelegoj samtempe, sed proksiman fojon mi ŝatus havi programon malpli ŝtopitan, pli taŭgajn titolojn, pli da ne-slovakoj[2], malpli da krokodilado kaj pli da kulturaj kondutmanieroj ĉetable (el retrospektiva maljunula rigardo).

Johan Derks

[1] angle: state of the art, france: l’état de l’art, ruse: уровень развития

[2] 46% estis Slovakoj aŭ Ĉeĥoj, ĉu ne eblus proksimfoje organizi KAEST en alia lando?

Klopodoj pacigi du rumanajn asociojn

Ĉu vere ekzistas du sin konkurencantaj Esperanto-asocioj en Rumanujo?

La Bukureŝta esperantistaro en januaro 1990 kunvenis kaj per protokolo decidis fondi: Asociaţia Romȃnǎ de Esperanto (ARE). La Juĝejo de la sektoro 1 aprobis kaj registris la Asocion kiel juran personon kun n-ro 48/PJ/1990, la 23-an de januaro 1990. (vidu Dokumenton 2)

En la jaro 1995 Rumana Esperanto-Asocio estis akceptita kiel membro de UEA dum la UK-1995 en Tampere, Finnlando. Aurora Bute fariĝis ĝia reprezentanto en la Komitato.

En la revuo ”Esperanto” n-ro 6 (1093), junio 1997 oni povas legi pri Esperanto en Rumanujo nur jenon: “Certa organiza malklareco restis en Rumanio, kie la nova LA de UEA, Rumana E-Asocio, ankoraŭ ne plene akceptiĝis kiel movada tegmento”.

En la jarlibro de UEA 1998 aperis alia asocio kiel membro de UEA. Ĝi estas nomita: Asociatia de Esperanto din Romania (AER), registrita ĉe Tribunalo Timisoara kiel nova asocio kiel jura persono kun n-ro: 72/P/03.02.1998. Fiske ĝi estis registrita kiel asocio kun sidejo en Timisoara, strato Orsova nr.1, scara A, ap.9, distrikto Timis. (vidu Dokumenton 2)

Okaze de kongreso en 6-8 septembro 2015 en Timisoara, per rezolucio (vidu Dokumenton 6) oni rekonis, ke kunekzistas du naciaj Esperanto-Asocioj.

Kiam UEA finis rilaton kun ARE kaj de kiam rekonis AER kiel landan aligitan asocion?

Ĉu AER havis de 1996 ĝis 2015 daŭre pli ol cent membrojn?

Aurora Bute estas komitatano A de ARE ekde la jaro 1996.

Laŭ Vochin Aurora Bute alproprigis al si la funkcion de ĉefdelegito de UEA en Rumanujo, sendante protokolon al UEA, kiu ne enhavas la subskribojn de ĉiuj delegitoj, vicdelegitoj kaj fakdelegitoj.

La nombro de membroj inter 1996 kaj 2014 kreskis laŭ la jarlibroj de UEA de 104 ĝis 120, sed laŭ Marian Vochin ĝi reale malkreskis. En 2015 la nombro estis 104. Vochin: Per falsado Aurora Bute kreskigis la nombron de membroj, kvankam reale ĝi estis ĝis 40 membroj (vidu Dokumenton 8, en kiu estas listigitaj 34 membroj kaj la opinion en 11-09-2014 de Doru Neagu el Slatina, individua membro de UEA (Dokumento 7).

Estas ebleco, ke Aurora Bute daŭrigis sian praktikon false altigi la membraron de sia AER, pagante la deficitan sumon el propra poŝo. Laŭ cirkulero, kiun Vochin posedas, sed kiun mi ne vidis, Aurora Bute en septembro 2015 okaze de la kongreso de esperantistoj pagis partoprenkostojn (kiujn?) en Timisoara por preskaŭ 38 esperantistoj. Se jes, de kie venis tiu mono?! Laŭ Aurora Bute estis la urba Kulturdomo kiu subvenciis la kongreson.[1]

ARE havas laŭ dokumentoj 1a, 2 kaj 4 la adreson Mircea Vodă nr. 5 sector 3, Bucureşti. Kial dokumento 14 mencias la adreson Vasile Parvan nr.4, Timisoara kiel oficialan adreson? Neniu estrarano loĝas tie, sed rimarku, ke 22-12-1995 kvar el la ses estraranoj jam loĝas en Timiŝoaro, unu en Bukareŝto, unu en Baia Mare) Aurora Bute loĝas en strato Brindusei 6, sc. C, ap.1, poste strato Orsova n-ro 1, scara 1, ap.9.

Supozeble la estraranoj simple ignoris la ekziston de ARE kaj ignoris la jure neforigeblan fakton ke ARE oficiale rezidas en Bukureŝto, starigante la sekvan tagon (!) AER kun sidejo en Timiŝoaro. En la Centra Oficejo verŝajne neniu rimarkis aŭ indiferentis pri la ŝanĝo de sidejo, nomo kaj statuto.

Ĉu la nom-, sidej- kaj statutŝanĝo okazis kun aprobo de la membraro?

Ĉu Aurora Bute malprave uzis la stampilojn de ARE, kvazaŭ tiu asocio estis identa kun AER?

Pri formala aprobo de la membraro nenio estas konata. Jes, Aurora havis ĉiujn stampilojn. Ni legu, kion Mihai Trifoi, prezidanto de AER ĝis 2015, skribis 14-7-2016 al mi: Marian Vochin parte pravas, sed parte ne. Kiel estinta prezidanto de EAR mi invitis lin partopreni nian kongreson en la ripozloko Rascruci, en 2014, por klarigi la situacion, sed li ne venis. Ŝanĝe li sendis minacan Cirkuleron al ĉiuj esperantistoj pri alvoko al Juĝejo ktp. Strange estas ke ankaŭ Aurora, kiu havis ĉiujn dokumentojn kaj la stampilon, ne partoprenis la Kongreson. Ĉar mi sentis ke mi estis meze kaptita, mi proponis ke la EAR-Kongreso ne okazu en Rascruci en tiu jaro, do ĝi okazis en Timiŝoara en 2015. Ĝis la fino mi estis “forigita” eĉ el la estraro de EAR kaj kiel “rekompencon” mi estis elektita en la novfondita Nacia Konsilio de EAR. (vidu Ĉu Aurora Bute kreis ĥaoson aŭ solvon? (1))

Marian Vochin supozas, ke kiel sekreta servistino (rumane: consilier) Aurora Bute havis la povon preni kontrolon de la rumana esperantista asocio Ankaŭ Vochin rimarkigas, ke ŝia jarsalajro de 7500 eŭroj ne sufiĉas por iri ĉiun jaron al Universala Kongreso. Laŭ li en 2010 ŝi eksplikis al esperantisto el Baia Mare, ke UEA stipendias ŝin. La sugesto de Vochin estas, ke ŝi estas stipendiata de Sekreta Servo por spioni la esperantistojn en Rumaujo kaj eksterlande.

Li havas indikon pri tio: kopion de dokumento de la Germana dogano (?) el 2002, 30an de majo, (vidu Dokumenton 19), sur kiu estas manskribita (de kiu?, JD) Esperanto-Vereinigung (Subversive Vereinigung nach Auffassung der Securitate). Vochin nomas ĝin “atesto de STASI”.

Li opinias (9-7-2016), ke agado por Esperanto en nuna Rumanio ne estas tiel facila, ĉar ankaŭ nun esperantistoj estas konsiderataj danĝeraj homoj.

Ĉu ARE ankoraŭ aktivas?

Jes. Vidu la raporton de Marian Vochin Kial la movado esperantista ne vivas en Rumanio? sub punkto 4. La listo de okazaĵoj estas tro longa por enpreni ĉi tie.

Ĉu AER agas demokratie al Rumanoj?

En la septembra kongreso de Esperanto-Asocio de Rumanio en Timisoara, 2015, ne partoprenis jenaj juraj personecoj: Rumana Esperantista Fervojista Asocio (REFA), Asocio Esperanto Kluĵo, Asocio de Esperanto Oradea kaj Rumana Esperanto-Asocio.

Kiu estis la intereso de Aurora Bute nomi la kongreson “tutlanda kongreso”?

Du personoj petis partopreni, sed estis rifuzitaj: Johan Derks el Serbujo kaj Doru Neagu el Rumanujo. Al la lasta estis rifuzita dormloko kaj devis vespere reveni hejmen.

En Lillo, 2015, salutis la kongresanaron “nome de la rumana esperantistaro” Emil Crancaŭ, kiu, laŭ Vochin, estis pagita kaj pajlopupo de Aurora Bute.

Mi povas atesti pri la timo, kiun Aurora Bute elradias al siaj membroj, citante frazon el letero de eks-prezidanto Mihai Trifoi (vidu Ĉu Aurora Bute kreis ĥaoson aŭ solvon? (0)): Aliflanke oni akuzis min kial mi parolis kun Marian Vochin, do… Sed mi volis nur unuigi la E-agadon en mia lando…

Ĉu AER agas demokratie al eksterlandanoj?

Ekzistas landaj Esperanto-asocioj, kiuj ne akceptas eksterlandanojn membriĝi, sed ili havas specialajn motivojn, ne-malamikaj, sed praktikajn:  Aŭstrujo ne akceptas germanajn membrojn (por ke tiaj ne tiumaniere evitas la pli multekostan kotizon de Esperanto Aktuell) , la Brusela Esperanto-Grupo ne akceptas membrojn ekster Bruselo, ne-Kroato povas aliĝi al KEL nur post kiam ĝi loĝas minmume tri monatojn en Kroatujo. La granda plimulto de landaj asocioj ne havas statutan artikolon pri tio kaj jure, kio ne estas leĝe malpermesita, estas permesita. Tio ne signifas, ke rifuzo de membro ne okazas, sed tiam tiu havas statutan rajton apelacii al komisiono aŭ la ĝeneralan membrokunvenon. Ne tiel kun AER. Mi plenigis en oktobro 2015 formularon por membriĝi, sed ne ricevis iun konfirmon aŭ respondon. Post du monatoj mi telefonis la sekretariinon, Florica Popa, sed tiu evitis klaran respondon.

Ŝi atendis la “verdikton” de la prezidantino. Tiu venis la 9an de marto 2016, post kiam mi denove provis kontakti AER, kun jenaj vortoj:

1.   Kiam vi esperantiĝis?

2.   Kion vi faris por Esperanto ĝis nun?

3.   Ĉu vi estis membro de alia landa E-Asocio?

4.   Ĉu estas tri samlandanoj kiuj povas rakonti pri via kontribuo al la E-agado en Nederlando?

5.   Ĉu vi kontaktis la serbojn esperantistajn? Ĉu vi kunlaboras kun ili?

6.   De kiom da jaroj vi estas en alia lando? Kion vi faris por Esperanto en tiu dua lando?

7.   Ĉu estas tri konataj serbaj esp-istoj kiuj povas
prezenti E-kunlaboradon kun vi?

8.   De kiuj aliaj E-asocioj vi estas membro?

9.   Al kiuj E-asocioj en najbaraj landoj de via dua lando vi jam aliĝis?

10. Kial vi volas aliĝi al EAR? (diru tri kialojn)

11. Se vi estus membro de EAR, ĉu vi volus ĝui la monsubtenon de la rumanaj instancoj?

12. Kial ne sufiĉas via partopreno al la rumana agado kiel eksterlanda esperantisto, sed nepre kiel membro de EAR?

(Vidu https://groups.yahoo.com/neo/groups/uea-membroj/conversations/messages/28257 aŭ klaku sur Tiel nomataj demandoj de Aurora Bute, publikigitaj en UEA-membroj). Mi estis profunde ŝokita. En Beogrado ne ekzistas klubo, kiu interesiĝas pri ajna kleriĝo aŭ lernado de Esperanto, nek pri valora literaturo, do mi serĉas simple samideanojn en vojaĝebla distanco (Beogrado-Timiŝoaro: 156 km). Kaj mii lernis Esperanton kiel dek-sesjarulo kaj ankorau prenas la kvaran celon de la statuto de UEA serioze: kreskigi inter siaj membroj fortikan senton de solidareco kaj disvolvi ĉe ili la komprenon kaj estimon por aliaj popoloj.

Prezidanto, kiu tiel tretas justecon kaj ĝentilecon kompreneble ne estas tenebla. Mi havis neniun por konsulti. Mi demandis la opinion de mia amiko Renato Corsetti, ĉar estis alia teksto, kiu postulis klarigon. Maria Butan, kunlaboranto de la Franca Instituto de Timişoara, incitiĝis pro miaj proponoj al spertaj esperantistoj, ankaŭ al rumanaj, kontribui por la revuo Balkana Verda Stelo. Ŝi skribis:

Komprenu ke la Balkana duoninsulo, precipe slava (kaj parte greka) estas tute malsimila al la insulo de romanida lingvo kaj romia heredaĵo, kiu estas la Rumanio.Nomu kiel vi volas vian revuon, sed ne plu insistu ke romanaj – eĉ romaniaj – realaĵoj eniru viajn balkanajn priokupojn

Je mia klarigopeto Renato Corsetti interpretis, 23-4-2016, tiun frazon jene, private al mi:

Esence Maria Butan diras: “Ni rumanoj estas tre pli civilizitaj ol la ceteraj slavoj kaj grekoj en ĉi tiu mondoparto. Ni ne volas esti miksitaj kun ili.Kun tia profunda naciismo ne estas multo por fari. “

Tamen por moderigi konflikton pri supereco de unu popolo super alia, mi skribis al Maria Butan:

Kara Maria,

Mia uzado de la vorto “balkana” en mia mesaĝo al vi, Višnja kaj Spomenka estis erara, ĉar nur la lastaj du estas balkananinoj. Mi ne konsciis pri tio.

Estas grave por mi scii, ke vi ne volas kontribui al “mia” revuo sub la nuna titolo. Ankaŭ mi, se mi havus elekton inter “Teŭtona bulteno” (Teŭtonoj estas iu ĝermana tribo, ĉu ne?) kaj “Nordeŭropa bulteno”, elektus unue “Nordeŭropa bulteno”.

Kiel mi povis insisti, ke vi aŭ iu alia rumano kontribuu al BVS? ………………..ktp.

Tiam Aurora Bute miksiĝis por sia amikino en la diskuto. La legado de ŝiaj erupcioj ankoraŭ dolorigas min kaj mi ne citos el ili. Ĉar Balkana Verda Stelo tamen estas mia prioritato, mi eltenis la akuzojn kaj ankoraŭfoje eksplikis al ŝi en la retdiskutlisto, ke mi simple serĉas samideanojn. La respondo de Aurora estis: Mi petas sendi al la listo nur mesaĝojn rilate la E-agadon.

Tiel Aurora premis min disŝiri mian homecon de mia esperantisteco. Ĉar mi forte rifuzis tion, Aurora forigis min surbate el sia retdiskutlisto. (Ne forgesu: AER, la landa retdiskutlisto, la Kolokvo de 11-12 nov. 2016, ĉio estas ŝia posedaĵo, reguloj por garantii justecon ne ekzistas. La rumana opoyicio timas ŝin.)

13-3-2016, Rumana delegito (mi ne mencios lian nomon, ĉar li riskas esti barita el la listo rumanaj-esperantistoj@yahoogroups.com):

……..la esperantistoj devus esti la unuaj, kiuj konscias pri tio. Se ne jam alvenis la jena tempo ,
prikantata de Stanislav Schulhof en Desperanto, kiam:
“… ree homon batos homo,

sed li batos lin en via nomo -

ankaŭ kun la stelo sur standardo.”

23-4-2016: Renato Corsetti skribis strangan mesaĝon al mi, ke mi devas Se vi volas repaciĝi kun rumanoj, jen estas la okazo, sed ne postulu ion, nur partoprenu. Kvazaŭ mi ekde mia peto membriĝi al EAR iam postulis ion! Mi simple plurfoje ne ricevis respondon.

Sed post kelkaj tagoj de mensa ripozo, mi decidis, ke eble aliĝo estas farebla. Masoĥisto ne povus fari pli bonan decidon! Mi anoncis mian alvenon kaj petis al Pitar Mariana pri tranokteblo. Neniu respondo, ankaŭ ne post du semajnoj. Tiam mi kontaktis la universitaton de Vest, kiu patronos la Kolokvon. Tio kondukis al kontakto kun iu s-ino Punga. Ŝi ne respondis. Kiam mi ripetis mian aliĝpeton al Mariana Pitar, mi ricevis, 13-9-2016, la respondon:

Estimata sinjoro, Bedaŭrinde, la limdato de la aliĝo jam pasis.
Afablan saluton,
Mariana Pitar

La Kolokvo okazis je 11-12/11/2016. En la septembra numero de Balkana Verda Stelo mi estis anoncinta ĝin[2], en la decembra numero mi raportis ĝin (vidu EAR antaŭenigas sian universitatan profilon). Sen rankoro, sed sopirante al homeco de esperantistoj, kiuj interŝanĝas sian nesatigeblan ambicion por aŭskulti homojn de alia deveno.

Johan Derks, 6-12-2016

[1] Alian lumon sur la afero ĵetas la letero de Florica Popa, sekretariino de EAR, al s-ro Simo Milojević, Direktoro de la Centra Oficejo, je 14-3-1996, en kiu ŝi dankas lin pro la fakto ke AER dum kelkaj jaroj ne devas pagi kotizon al UEA. Vidu dokumenton 16.

[2] Kolokvo en Timişoara, Rumanijo, 11a-12a de novembro. Esperanto-Asocio de Rumanijo, kunlabore kun la Okcidenta Universitato de Timişoara, invitas partopreni en kolokvo ESPERANTO – PONTO INTER LINGVOJ KAJ KULTUROJ universitatanojn, esploristojn kaj studentojn, per prelegoj el iliaj fakoj. La laborlingvoj estos la rumana kaj Esperanto. Inf.: aura.bute@gmail.com

Antaŭ unu semajno, la 27an de novembro, dimanĉe, en la malnova rusa urbo Velikij Novgorod la kvinan fojon okazis lingva festivalo. Legu pri ĝi artikolon de Irina Gonĉarova, kiu ĉi-jare (kun)organizis kvin lingvajn
festivalojn (en Iĵevsk, Kaluga, Permo, Moskvo kaj Velikij Novgorod).
http://sezonoj.ru/2016/12/ruslando-3/

La jena artikolo de Guy Sorman aperis en la franca fine de novembro. Aperis ankaŭ hispanlingva versio. Kun permeso de la aŭtoro Libera Folio publikigas la tekston en Esperanto.

“Saluton”!(1) Saluton en Esperanto, lingvo universala. Ĉu vi ne parolas Esperanton? En la jaroj 1960-aj, en Pariza antaŭurbo, kie mi prepariĝis al la abiturienta ekzameno, simile al multaj samgeneracianoj mi sekvis kursojn pri Esperanto, aldone al la angla, la germana por la pli talentaj, kaj la hispana por la malpli talentaj. Stranga hierarkio de tiu tempo. La plej bonaj lernis Esperanton, kiu estas samtempe lingvo kaj universala projekto: postmilite, Eŭropa Unio kaj tutmondiĝo igis revi.

Ĉi tiu sinkinta epizodo resurfaciĝis ĉe mi dank’ al libro de Esther Schor, usona esperantistino (Bridge of Words, Novjorko), kaj ankaŭ pro la spertebla elreviĝo pri tutmondiĝo. Se ni konsideras historion je longa daŭro, ni vidas ke la homaro ĉiam hezitas inter la revo de unueco kaj identeca enfermiĝo, ekde Babelturo, kiu disigis la gentojn. En la jaroj 1870-aj, Babelo hantis la junan Lazaron Zamenhof, studenton el Bjalistoko, urbo nuntempe en Pollando. Tie Zamenhof parolis ruse kun la instancoj, pole surstrate, germane en la lernejo, jide en la familio. Li observis kiom da streĉoj ekestas pro la manko de komuna interpopola lingvo: liaj spertoj Bjalistokaj validis por la tuta mondo. Zamenhof tiam ekhavis la ambicion ne anstataŭigi la ekzistantajn lingvojn, sed proponi duan lingvon universalan, kiu utilu por komerco kaj scienco. Ĉar tiu lingvo ne ekzistis, li ĝin kreis: li nomis ĝin Linguo internacie, lingvo internacia. Sian vortaron, kiu aperis en 1887 en Varsovio, li subskribis per plumnomo, Doktoro Esperanto. Liaj sekvantoj fulme disvastiĝis en Mezeŭropo, en Francio iĝonta la centro de la nova lingvo, en Hispanio, Brazilo, Usono, sed ankaŭ en Ĉinio kaj Japanio: ili donis al la nova lingvo la nomon Esperanto.

Kiel iu kuraĝas krei lingvon? Zamenhof havis simplan metodon por plifaciligi la lernadon: li taksis ke por regado de Esperanto necesas tri monatoj. En mia kazo tio montriĝis optimisma, ĉar mi lerrnis malmulton kaj ĉion forgesis. La vorttrezoro de Zamenhof proponas naŭcent radikojn el latinidaj lingvoj, kiuj deklinaciiĝas laŭ slava gramatiko. Post alproprigo de tiuj iloj, la esperantistoj estas bonvenaj evoluigi la lingvon kaj enkonduki la necesajn neologismojn. Komputilo, kiu ne ekzistis en la tempo de Zamenhof, nun nomiĝas komputilo. Esther Schor memorigas ke la utopio de Zamenhof, lia Malbabelo, ne estis soleca iniciato. En 1879, en Germanio, katolika pastro, Johann Martin Schleyer, inventis Volapukon pro simila celado. Francoj de mia generacio memoros vortatakon de generalo de Gaulle kontraŭ la „integrado” de Eŭropo. Televide, la 15an de majo 1962, li diris: „Danto, Goeto, Chateaubriand apartenas al la tuta Eŭropo per tio ke ili estis italo, germano kaj franco. Ili ne utilus al Eŭropo se ili estus pensintaj, verkintaj en iu Esperanto aŭ Volapuko!”(2)

De Gaulle apartenis al generacio kiu komprenis Esperanton kaj Volapukon troige kiel „minacojn”; Zamenhof ja proponis nur duan lingvon. Ĉi tiu dua lingvo fariĝis la angla, kio malesperigas la esperantistojn. Ne ĉar ili malŝatus la anglan, sed ĉar Esperanto estas neŭtrala lingvo, kiu privilegias neniun nacion. Tiun neŭtralecon oni sufiĉe bone komprenis por ke en 1922, en Ĝenevo, la Ligo de Nacioj pripensu alpreni Esperanton kiel laborlingvon; la franca delegacio kontraŭis, timante ke Esperanto malutilus al la supozata universaleco de la franca lingvo. En la sama epoko ankaŭ la estroj de la nova Sovetio konsideris alpreni Esperanton kiel komunan lingvon de la imperio – ĝis Stalino decidis ke tiu estos la rusa kaj ekstermis esperantistojn. Nu, hodiaŭ la franca lingvo ne estas universala, kaj Esperanto ne mortis.

Al la demando “Kiom da homoj parolas Esperanton”?, esperantistoj respondas Sufîĉe (3), sufiĉe por ke la lingvo restu viva. Probable inter unu kaj du milionoj tutmonde, kaj daŭre pli dank’ al Interreto, kiu plifaciligas la lernadon. Interreto krome ebligas al esperantistoj komuniki inter si; la reto iĝis anstataŭa nacio por ĉi tiuj sennaciaj parolantoj. Manke de teritorio, la esperantistoj havas flagon, kvinpintan verdan stelon sur blanka fono. Kaj ĉiujare ili kuniĝas en Kongreso kie nur Esperanto estas parolata, ekde la unua en Bulonjo-sur-Maro en 1905. Ke Esperanto vivas plu, tio okazas ĉar, trans la lingvo mem, ĝi esprimas esperon kiun Zamenhof nomis la interna ideo (4). Ĉi tiun universalan kredon li pruntis de rabeno Hilel (1. jc. antaŭ nia epoko), por kiu ĉiuj religioj estis resumeblaj en unu frazo: „Traktu ĉiujn tiel, kiel vi ŝatus esti traktata.”

Kara leganto, ne temas pri insista invito fariĝi esperantisto, nek pri persona kredo je elaĉeto fare de Zamenhof kaj Hilel. Sed ja ŝajnas al mi ke la fido de Zamenhof je la meritoj de interŝanĝo lingva, komerca, scienca, kultura, estas sendifekta valoro, kiun oni devus revigligi. La nuntempa rekresko de identec-ideologioj kaj abruptaj naciismoj sekvas parte el la nekapablo de “tutmondistoj” formuli sian projekton per vortumo spirita. La porantoj de la “fermita socio”, la nov-tribistoj, posedas sian internan ideon, bazitan sur etna koncepto de identeco. Kontraste, la tutmondistoj aperas materiismaj kaj mutaj. Mankas al ili la interna ideo.

Tradukis el la franca István Ertl

Notoj:

1. Esperantlingve en la originalo.

2. “Dante, Goethe, Chateaubriand appartiennent à toute l’Europe dans la mesure où ils étaient respectivement et éminemment italien, allemand et français. Ils n’auraient pas beaucoup servi l’Europe s’ils avaient été des apatrides et s’ils avaient pensé, écrit en quelque esperanto ou volapük intégrés.” (Danto, Goeto, Chateaubriand apartenas al la tuta Eŭropo per tio ke ili estis respektive kaj elstare italo, germano kaj franco. Ili ne multe utilus al Eŭropo se ili estus estintaj sennaciuloj kaj se ili estus pensintaj, verkintaj en iu Esperanto aŭ Volapuko integritaj.” – La vorto integritaj aperas pro la komparo inter Eŭropo integrita kaj ties apartaj nacioj. (La tradukinto.)

3. Esperantlingve en la originalo.