Monthly Archives: November 2016

Ofisiores franses investigada sur la jenoside ruanda

Ruanda ia comensa un investiga formal sur 20 ofisiores franses ci lo suspeta de envolve en la jenoside de 1994.

La avocato prosedente xef, Richard Muhumuza, ia dise ce autoriosas franses ia es contatada e ce on previde un colabora completa.

Relatas entre la du paises es tensada de pos la matas coletiva.

Sirca 800 mil persones, xef tutsis, ia es matada par estremistes hutu en la jenoside ruanda.

A la sentro de la disputa es la rol de Frans como un aliada prosima de la governa nasionaliste hutu de Juvenal Habyarimana ante la matas. La masacra ia es provocada par la tira a tera de sua avion supra Kigali en april 1994.

Ruanda ia acusa Frans de iniora o de no persepi indicas avertinte, e de instrui los ci ia fa la matas.

Frans ia confesa fa eras sur la jenoside, ma nega tota alegas ce lo ia aida.

En un declara, Muhumuza ia dise: “La investiga, per la presente, es focada sur 20 individuas sur ci, seguente informas ja colieda, la autoriosa prosedente esije ce los esplica o furni claria sur alegas contra se.”

El ia ajunta ce un deside sur cualce acusas posible va es fada a tempo plu tarda.

Xefes ruanda ia es colerida en otobre cuando Frans ia reabri un investiga sur la tira a tera de la avion de Habyarimana.

Investigores franses ia dise ce los vole oia la atesta de un jeneral pasada, aora escluida e vivente en Sudafrica, ci ia alega ce la presidente ruanda Paul Kagame ia es envolveda.

Kagame ia rejeta la alegas e ia averti sur “un fronti” contra Frans.

Futbalores brasilera en un cade de avion

Un avion portante 81 persones, incluinte un ecipo major de futbal brasilera, ia cade prosiminte a la site Medellín en Colombia.

On reporta ce ses persones ia survive. La avion ia esperia problemes eletrical.

La avion, volante de Bolivia, ia porta membros de la ecipo Chapecoense ci ia intende jua en la maxes final de la Copa de America Sude contra un ecipo de Medellín.

La gama prima de la finales ia es projetada per mercurdi, ma es aora suspendeda.

La ecipo de la site sude Chapecó ia es levada a la divide prima de Brasil en 2014 e ia ateni la finales en la semana pasada, pos vinse contra un ecipo de Arjentina.

La avion de vola corta ia es de la spesie British Aerospace 146. Lo ia es operada par Lamia, un airocompania bolivian, e ia porta 72 pasajores e nove ecipores.

Lo ia cade sur un montania estra la site, no longa ante medianote de ora local.

Seguente un comunica a jornalistes par la airoporto José María Córdova de Rionegro, lo ia reporta un fali eletrical a la tore de controla.

La airoporto, cual servi Medellín, ia dise ce “on ativi tota aidas posible car ses survivores es reportada”.

Par causa de un mal clima, la loca de cade es asedable sola par tera. Ma car la avion no ia ensende, salvores espera ce los va trova cisa plu survivores.

Un dia de furia contra la proibi de biletas de rupi

En Barat, partitos oposante dise ce miles de persones va partisipa en protestas nasional contra la proibi de du biletas major de mone par la governa.

Plu temprana en esta mense, la biletas de 500 e 1000 rupis ia es subita proibida, causante un caos en cuando on ia fili a bancos per intercambia sua mone vea. En alga casos, la polisia ia debe interveni per controla clientes ansiosa.

La ministro xef Narendra Modi ia defende la deside, descrivente lo como un medio contra la froda.

Ma oposores dise ce la cambia ia es malmanejada. En la semana pasada, los ia retarda la parlamento e ia esije ce Modi espresa regrete per la deside.

Lo no es clar cuanto momento publica va es jenerada par un dia de protestas, car multe baratis ia suporta la cambia, an si lo es nonoportun.

La plu de partitos oposante ia dise ce los va partisipa en lo cual on nomi la “dia de furia”.

La stato sude Kerala, governada par comunistes, va esperia probable un sesa de ativia, e on ia projeta un asembla major de protesta en Kolkata, un site este. En la site sude Bengaluru, la partito xef oposante va fa un prosegue protestante, en cual on previde ce alga miles de persones va partisipa.

Sirca 90% de la intercambias finansial en Barat usa mone fisical, e multe persones no ave un conta de banco.

En sua adirije nasional prima pos cuando la governa ia proibi la plu de biletas esistente a soldi, Modi ia recomenda ce on fa paias dijital e usa min mone fisical.

En la semana pasada, Manmohan Singh, la ministro xef presedente, ia dise ce la proibi subita de la biletas multe usada es “un malmaneja monumentin” e ce la produi interna bruta va redui “par sirca 2%” par causa de la cambia.

Moris par asma de tona

En la site Melbourne en Australia, la cuantia de persones ci ia mori par un fenomeno rara, nomida asma de tona, ia crese a ses.

Tre otras es en un state grave.

Pluves e ventas forte a lundi ia provoca miles de atacas de asma par alerjia de polen en la state Victoria.

Paramedicistes e ospitales ia es masima presada cuando miles ia telefoni per reporta problemes de respira.

Plu ca 8000 persones ia es tratada en ospital.

Asma de tona aveni en la primavera cuando polen deveni moiada, rompe a pesos plu peti, e entra a la pulmones de persones, difisilinte la respira.

Sirca 10 persentos de persones en Australia ave asma, e sirca 80% de los esperia alerjias, spesial a polen de lolio.

La primavera presente ia es plu pluvosa ca usual en Melbourne, creante problemes major per los ci sufri de asma e rinite.

Fidel Castro mori a eda de 90

Fidel Castro, la presidente pasada de Cuba e gidor de la revolui comuniste, ia mori a la eda de 90 anios.

El ia rena Cuba como un stato de un partito tra cuasi 50 anios ante cuando sua frate Raúl ia continua en 2008.

Sua suportores ia dise ce el ia redona Cuba a la popla. Ma on ia acusa el ance de supresa oposa.

Con fas pal en un televisa nonprevideda en la tarda de sera ier, Raúl Castro ia informa la nasion ce sua frate ia mori e va es senida oji. Alga dias de lamenta va segue sur la isola. El ia fini la anunsia par cria la slogan revoluiste: “A la vinse, sempre!”

Estra articles en jornales de tempo a tempo, Fidel Castro ia retira ja se de la vive political tra alga tempo.

En april, el ia fa un parla rara a la dia final de la congresa de la partito comuniste de la pais. El ia reconose sua eda grande, ma ia dise ce consetas comuniste cuban es ancora valida e ce la popla cuban “va vinse”.

“Me va ave pronto 90 anios,” el ia dise, ajuntante ce esta es “un cosa cual me ia imajina nunca”.

Castro, ci ia survive multe conspiras de asasina, ia es la plu longa renante de la xefes nonreial de la sentenio 20.

El ia dona tempora la potia a sua frate en 2006, cuando el ia recovre de un maladia acuta de intestin. Raúl Castro ia deveni ofisial presidente a du anios plu tarda.

Tra la Gera Fria, Castro ia es un problem per la SUA.

Un taticiste capas a campo de batalia, el e sua armada peti de gerilias ia suverti la xef militar Fulgencio Batista en 1959, ganiante multe suporta de la popla.

Ante la pasa de du anios, el ia declara ce la revolui es de natur marxiste-leniniste, e ia alia firma la nasion-isola a la Uni Soviet.

Ma, an con la menasa constante de un invade par la SUA e con la continua longa de un embargo economial contra Cuba, Castro ia susede manteni un revolui comuniste en un nasion situada a min ca 150 cilometres de la costa de Florida.

Tan despetada par sua oposores como adorada par sua seguores, el ia dura plu longa ca des presidentes SUA e ia defia desuples de atentas par la CIA a mata el.

Focos savaje en Israel

On ia comanda sirca 80 mil persones a abandona sua casas car focos savaje entra a Haifa, la site tre de la plu grandes de Israel.

La focos segue un secia de du menses e es vanida par ventas forte en la norde de la site. Focos menasa ance casas prosima a Ieruxalim e sur la Riva Ueste.

La xef de polisia israeli ia dise ce on suspeta ensendes criminal en alga casos, e ce on pote suposa un motiva political.

La ministro xef, Benjamin Netanyahu, ia dise ce cualce tal ataca ta es egal a “teror” e ta es sever punida.

Naftali Bennett, la ministro de instrui e xef de la partito relijial destriste Casa Iudi, ia pare sujesta un envolve arabi o filastini en la focos cuando el ia tuita: “Sola los a ci la pais no parteni es capas de arde lo.”

La comentas ia provoca un reata coler de la promove Fatah de la presidente filastini Mahmoud Abbas, cual ia dise ce ofisiores israeli “esplota la foco” per acusa filastinis.

“Lo cual arde es nosa arbores e nosa tera de Filastin istorial,” lo ia dise en un declara.

Sentos de reservistes militar ia es clamada per aida batalia la focos cual esiste ja tra tre dias.

En Haifa, la comite de vila ia dise ce alga visinerias va es sin eletrica en la note.

Persones ia carga caretas de supramercato con posesedas, e on ia vacui scolas, jardines de enfantes, universias, e un ospital de persones vea. On ia vacui ance du prisones prosima a Haifa.

Plu ca 130 persones ia es ospitalida con feris minor, xef par causa de enspira de fuma, ma la plu ia es relasada a pos.

Plu sude, la autovia 443 – liante Ieruxalim e Tel Aviv, e traversante la Riva Ueste – ia es cluida oji per la trafica de matina en cuando un otra foco ia ateni la site Modi’in Illit.

Casas e autos ia es danada, e 300 studiantes ia es sortida de un scola en Talmon, un parte de la Riva Ueste abitada par persones israeli.

Pompores batalia ja focos en locas diversa de pos martedi, e meteorolojistes averti ce la state seca e la ventas forte va continua probable asta la temprana de la semana veninte.

Alga paises (entre cual es Cipros, Rusia, Italia, Corvatsca, e Elas) ia envia persones e aparatos, incluinte aviones, per aida maneja la ardes.

On descovre un site antica misri

En Misre, arceolojistes ia descovre lo cual los descrive como un site vea de plu ca 5000 anios, conteninte casas, utiles, seramicas, e tombas enorme.

Lo es situada a lado de la rio Nil, prosima a la Templo de Seti la Prima en Abydos.

Espertas dise ce la grandia de la 15 tombas nova descovreda indica la grado sosial alta de la enteradas. On crede ce la site ia flori en la eda temprana de Misre antica.

La descovre pote aida la industria de turisme de la pais, cual ia deveni min ativa pos la suverti de presidente Hosni Mubarak en 2011.

Arceolojistes ia fa multe descovres en la site nova trovada, incluinte construidas, pesos de seramica, e utiles fada de metal e petra.

Lo pare ce la loca ia es la abitada de ofisiores major e persones ci ia construi tombas reial en Abydos, un site santa prosima. Abydos conteni multe templos, e ia es un capital en un periodo temprana de Misre.

La descovre ia es fada par un mision arceolojial cual parteni a la ministreria de anticas de la pais, e no par un grupo stranjer.

Duolingo: La dua Esperanto-kurso

Antaŭ nelonge la populara lingvoinstrua retejo Duolingo publikigis sian duan kurson de Esperanto. Ĝi instruas la internacian lingvon al hispanlingvanoj. Lucas Cerante, unu el la kunkreintoj de la kurso, rakontis pri ĝi en la ĵus presita jarfina kajero de La Ondo de Esperanto. Ĉi tiu artikolo de la argentina aktivulo nun estas legebla ankaŭ en la novaĵretejo La Balta Ondo:
http://sezonoj.ru/2016/11/duolingo-2/

Un acorda nova de pas en Colombia

La governa de Colombia dise ce lo va suscrive un acorda nova de pasa con rebelores FARC a jovedi, seguente la rejeta de la acorda presedente par un referendo en la mense pasada.

La acorda nova revisada va es enviada a la Congresa per aproba, en loca de un vota poplal.

Ma grupos oposante dise ce lo ancora no sufisi per puni rebelores per maltratas de diretos umana.

La acorda intende fini plu ca 50 anios de gera armada cual ia mata plu ca 260 mil persones.

En un parla televisada a la nasion ier, presidente Juan Manuel Santos ia dise: “Nos ave un momento unica per clui esta capitol dolosa en nosa istoria cual ia priva e dole miliones de colombianes tra un dui de sentenio.”

La acorda orijinal ia es suscriveda a du menses ante aora en un rituo emosiosa ante xefes de mundo, ma un referendo a 2 otobre ia rejeta lo.

Oposores de la governa, gidada par Álvaro Uribe, un presidente pasada, ia dise ce la acorda es tro favorente a la rebelores.

Negosiores de governa e FARC ia labora constante per fa plu ca 50 cambias a la acorda afin lo deveni plu asetable a colombianes conserviste ci despeta la FARC.

Uribe e otra seticas ia continua declara ce la cambias es mera cosmetica.

Santos ia clari ce on ave no plu posible de negosia, an pos cuando Uribe ia demanda per un consenta con la gidores FARC per discute sua consernas.

“Cisa esta acorda nova no va sasia totas,” Santos ia dise, “ma acel aveni en acordas de pas. On ave sempre voses critical; lo es comprendable e respetable.”

El ia dise ce la validi va aveni en la Congresa, do la alia governal ave un majoria solida.

Uribe ia presa per un plu referendo cual, el ia dise, va vota contra la acorda denova.

Santos ia reseta la Premio Nobel de pas en otobre per sua laboras per fini la gera, provocante divinas ce on va pote ancora salva la acorda.

Negosiores governal dise ce on nesesa suscrive urjente la acorda de pas, car on teme la colsasa de la sesafusili delicata si la acorda no es rapida realida.

En la semana pasada, du combatores suspetada de FARC ia es matada en batalia contra fortes de securia, ci ia dise ce los ia malreconose los como membros de la ELN, la grupo rebelante numero du de la plu grandes en Colombia.

Rebelores FARC ia espresa ance coleria sur la matas de alga ativistes per reasinia de tera e defendores de diretos umana.

On averti sur tsunami pos un teratrema en Japan

Japan ia cansela avertis de tsunami cual ia es publicida pos cuando un teratrema de mesura 7,4 ia colpa sua costa este.

La trema ia aveni prosima a Fukushima a sirca 06:00 de ora local, provocante avertis inisial de ondas con altia de 3 metres. La ondas cual ia colpa final la costa ia es multe plu peti.

On ia solisita ce miluples de persones sorti de la area, e feris minor ia es reportada.

Un trematera e tsunami ia colpa la area en 2011, matante 18 mil persones. Acel trema ia es un de la plu potiosas cual on ia rejistra, e lo ia causa un fonde a la compleso nucleal de Fukushima, do on fa ancora un labora jigante de limpi.

Ofisiores ia dise ce on ave no indica de dana a la compleso a esta ves.

La Ajenteria Meteorolojial de Japan ia dise ce la trema de oji ia es un replica de lo de 2011.

On ia senti secutes forte an en Tokio, la capital, a 160 cilometres a sude de Fukushima. Construidas en Tokio ia secute tra 30 secondos, a la min.

Obedinte la avertis en Fukushima, barcones ia move a via de portos, e Nissan ia suspende labora a sua fabriceria de motores.

Japan es situada en un rejion con un cuantia nonusual de ativia sismica, representante sirca 20% de tremas de mesura 6 o plu en la mundo.

2016-11-20 — Elekto primara en Francia

ASKOLTEZ SONA ENREJISTRURO (achento Franca)

postimageKonservisti liberal Franciana (La Republikisti) facis l’ unesma fazo di elektado primara di lia kandidato por l’ elekto prezidantal eventonta en printempo. Segun la rezulti dil votado, François Fillon ed Alain Juppé ganis l’ unesma fazo, konkursonte l’ un kontre l’ altru en la duesma fazo. La prezidintulo Nicolas Sarkozy eliminesis. Irga ek la du kandidatuli republikista probable afrontos la kontre—en-migristino Marine Le Pen (la Fronto Nacional). (67 | FR)

<phoneme alphabet=”ipa” ph=”konserˈvisti libeˈral franˈt͡sjana”/> (<phoneme alphabet=”ipa” ph=”la republiˈkisti”/>) <phoneme alphabet=”ipa” ph=”ˈfat͡sis lə uˈnesma ˈfazo di elekˈtado priˈmara di ˈlia kandiˈdato por lə eˈlekto prezidanˈtal evenˈtonta en prinˈtempo”/>. <phoneme alphabet=”ipa” ph=”ˈsegun la reˈzulti dil voˈtado”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”fʁɑ̃ˈswa fiˈjɔ̃ ed aˈlɛ̃ ʒyˈpe ˈganis lə uˈnesma ˈfazo”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”konkurˈsonte lə un ˈkontre lə ˈaltru en la ˈdwesma ˈfazo”/>. <phoneme alphabet=”ipa” ph=”la prezidinˈtulo nikɔˈla saʁkɔˈzi elimiˈnesis”/>. <phoneme alphabet=”ipa” ph=”ˈirga ek la du kandidaˈtuli republiˈkista proˈbable aˈfrontos la kontreenmigrisˈtino maˈʁin ləˈpɛn”/> (<phoneme alphabet=”ipa” ph=”la ˈfronto nat͡sjoˈnal”/>).

Obama va comenta cisa sur presidente Trump

Barack Obama ia dise ce cisa el va parla franca pos sesa es la presidente de la SUA, si el senti ce sua seguor Donald Trump menasa la valuas fundal de la pais.

Par abitua, presidentes pasada tende parti de politica e evita comenta sur sua seguores.

Obama ia dise ce el va dona tempo a Trump per contorni sua ideas, ma ia ajunta ce, como sitadan privata, el va comenta cisa sur alga temas.

Trump ia spende la fini de semana en intervisa aspirores per postos major de sua consilio.

Obama ia descrive se como “un sitadan american ci cura profonda sur nosa pais”.

Parlante a un confere jornaliste a la fini de la consenta de la Coopera Economial Asian-Pasifica (APEC), el ia repete ce el va ofre a la governa arivante de Trump la mesma cortesia profesal cual sua propre presedor George W Bush ia mostra a sua ecipo.

Pos parti de la posto, Bush ia asteni de comenta sur la presidentia de Obama. En 2013, el ia dise: “Me no opina ce lo aida. Lo es un posto difisil. El ave multe en sua ajenda. Lo es difisil. Un presidente pasada no nesesa fa ce lo deveni plu difisil. Otra presidentes ia fa desides diferente; acel es la mea.”

La disposa de Bush segue la tradision presidental, ma Obama ia fa sua comenta entre consernas cresente de grupos de diretos sivil sur la asinias political cual Trump fa aora.

Steve Bannon, stratejiste xef de la presidente elejeda, ia es la xef de Breitbart, un loca de rede cual on acusa de promove razisme e antisemitisme. E jeneral Michael Flynn, la conselor de Trump sur securia nasional, ia descrive Islam como “un canser” estendente tra la SUA.

La nominada de Trump per avocato jeneral, Jeff Sessions, ia perde la posible de deveni un judor federal en 1986 par causa de comentas raziste alegada.

Obama ia dise ce el crede ce la encarga intensa de la presidentia va obliga Trump a modera alga de la opinas political plu estrema cual el ia promove en sua campania.

Trump ia encontra ance Mitt Romney, sua oposor pasada, ci es aora considerada per deveni la ministro de esternas.

Trump ia dise ce sua sposa Melania e sua fio de 10 anios no va move direta a la Casa Blanca. Los va move “multe pronto, direta pos cuando el fini scola”, el ia dise. La anio scolal en la SUA comensa en la tarde de agosto o la temprana de setembre, e fini en la tarda de maio o en junio.

Entretempo, Obama ia dise ce sua conserna prima pos parti de la presidentia es prende sua sposa Michelle en vacanse, “reposa alga, spende tempo con mea fias, e scrive alga, pensa alga”.

Un tren rapida desreli en Barat

En la norde de Barat, a la min 96 persones ia es matada cuando 14 vagones de un tren rapida ia salta de la reles en la stato Uttar Pradesh.

Plu ca 150 persones es reportada como ferida.

La desreli ia aveni corta pos 3:00 de ora local a esta matina, prosima a la site Kanpur. Sua causa no ia es direta clar.

La plu de la vitimes ia es locada en du vagones prosima a la locomotiva cual ia deveni inversada e grave danada.

Laborores de salva a la loca usa macinas pesosa per talia la vagones e ateni survivores. Multe pasajores es ancora trapida.

Un pasajor, de ci sua vagon no ia desreli, ia dise ce la tren ia viaja a rapida normal. Lo ia para subita, ante recomensa corta ante la asidente.

Narendra Modi, ministro xef de Barat, ia tuita: “Angusada ultra parolas sur la perde de vives par la desreli de la tren Patna-Indore. Mea pensas es con la familias privada. Preas con la feridas en la asidente trajedin de tren.”

Modi ia dise ance ce el ia parla a Suresh Prabhu, la ministro de ferovias, ci “mesma monitori prosima la situa”.

A sua propre conta de Twitter, Prabhu ia averti ce on va reata en modo tan sever como posible contra los ci es culpable per la asidente. El ia dise ce un investiga va comensa direta, e ce on va paia compensa “a pasajores nonfortunosa ci ia mori e a feridas”.

Kanpur es un junta major de ferovias, e sentos de trenes pasa tra lo a cada dia.

Asidentes ferovial no es rara en Barat, do multe de la aparatos es vea. Un otra asidente en Uttar Pradesh en marto 2015 ia mata 39 persones e ia feri 150.

A cada dia, sirca 23 milion pasajores usa la rede vasta de ferovias barati, numero cuatro de la plu grandes de mundo.

Discutes sur la clima apela a la SUA

La xef seguente de la discutes climal de la Nasiones Unida ia apela a la SUA per salva isolas pasifica de la efetos de caldi global.

Frank Bainimarama, ministro xef de Fiji, ia dise ce la isolas nesesa la Statos Unida aora tan multe como en la Gera Mundal Du.

Parlante a la fini de discutes sur la clima global en Maracex en Magrib, el ia dise ce la cambia de clima no es un engana, como alegada par Donald Trump, presidente elejeda de la SUA.

Trump ia promete retira la SUA de la Acorda Climal de Paris e elimina tota paias per projetas NU de caldi global.

En cuando la xef fijian ia aseta la rol de presidente de la Confere de la Partitos per la anio veninte, el la recomenda ce la presidente veninte de la SUA abandona sua seticisme: “La acorda siensal global es ce lo es multe real e nos debe ata plu desidosa per evita desastre.”

El ia apela ance direta a la popla de la SUA afin los veni a sua aida en relata con la problem de mares levante, causada par caldi global.

Pos du semanas de discutes en Maracex, la partisipores ia deside la pasos seguente per la acorda major de clima.

Esta asembla ia inclui la abri de CMA1, la Confere de la Partitos consentante como la suscrivores de la Acorda de Paris, cual intende limita la crese de temperatur global.

CMA1 va es la corpo formal de la NU cual va dirije, maneja, e defini la regulas per la funsiona de la trata de Paris.

La cuantia de paises cual ia aseta la acorda ia suprapasa aora 100. La partisipores ia acorda ance la Proclama de Maracex, un declara cual reafirma la intendes de tota 197 suscrivores a la Acorda de Paris.

Regardada como un mostra de unia sur la tema, en relata con un retira posible par la SUA, la paises ia declara ce los va reali sua prometes de redui emetes. La proclama ia apela ance afin tota nasiones aumenta sua aspiras de redui emetes de carbono.

A esta consenta, alga de la nasiones la plu povre de mundo ia anunsia ce los vade en dirije a la usa de sola enerjia verde.

La Foro de Clima Riscada ia dise ce la 47 paises membros, incluinte Bangladex, Itiopia, e Iaman, va reali esta gol entre 2030 e 2050. Los ia defia paises plu rica a fa la mesma.

An con esta avansas, on ia trova ancora alga puntos de difere major entre la partitos, spesial a tema de mone. La discutes va continua en 2017 con un delega nova de la SUA, elejeda par la governa de Trump.

Un tancador esplode en Mozambic

A la min 73 persones ia es matada e 110 ferida cuando un tancador de carburante ia esplode en Mosambic ueste.

La esplode ia aveni a la posmedia de jovedi en la vileta Caphiridzange en la provinse Tete, prosima a la frontera de Malaui, ma la contesto es ancora nonclar.

Alga reportas dise ce la gidor de la tancador ia atenta vende carburante a viletanes; otras dise ce el ia deveni embosceda.

La esplode mesma ia es cisa causada par un colpa de lampo o par un focon prosima.

Desuples de corpos carbonida ia es trovada sirca la loca de esplode. Alga de la vitimes grave ardeda ia atenta core a la rio local.

Un otra reporta ia dise ce la veculo ia colide a la posmedia de martedi, e ce viletanes ia es sifoninte la carburante de lo cuando lo ia esplode a jovedi.

La governa ia dise ce lo “deplora la perde de vive” e “furni aora la aida nesesada per salva vives e per comforta la familias de la vitimes”.

Tre ministros va ariva en la rejion a venerdi per supravide la labora de salva e per fa un investiga.

La governa mosambican ia alti resente la custa de carburante en responde a la basi de la mone local en relata a la dolar.

Mozambic es un de la paises la plu povre de mundo, e plu ca un dui de sua 24 milion abitores vive su la linia ofisial de povria. Lo ia gania autonomia de Portugal en 1975, ma sufri ancora la efetos de un gera interna de 16 anios cual ia fini en 1992.

Un piramide matrioxcin es descovreda en Mexico

Espertas ia trova un strutur tre en la piramide famosa Kukulkan en Mexico este.

Un piramide con altia de 10 metres ia es detetada a interna de du otra strutures cual formi la piramide de 30 metres, a Chichen Itza, un compleso de arceolojia maia en la stato Yucatan.

La descovre sujesta ce on ia construi la piramide en tre fases.

La sivilia maia ia ocupa America Sentral e ia ateni sua culmina en la sentenio ses de la eda comun. La piramide tre ia es construida entre la anios 550 e 800.

La strutur media ia es descovreda en la desenio de 1930, e on estima ce lo ia es creada entre 800 e 1000. On crede ce la plu grande ia es finida entre 1050 e 1300.

René Chávez Segura, un rexercor, ia comenta: “Lo sembla un pupa caxida rusce. Su la grande nos ave un plu e un plu.”

Piramides ia es construida a interna de lunlotra per razonas diversa, incluinte la dejenera de la strutur o la ariva de un xef nova.

La piramide la plu peti ia es detetada par un tecnica noninvadente en cual on ia lumina la interna de la piramide per vide sua interna sin causa dana.

La descovre ta pote ofre comprendes nova sur la cultur maia orijinal, ante cuando lo ia intermisca con poplas de Mexico sentral.

En la anio pasada, arceolojistes ia trova ce la piramide Kukulkan ia es construida sur un de la rios suteran cual es comun en la rejion e ia es respetada par la maias.

En nosa tempo, Chichen Itza es un loca de erita mundal de Unesco e plu ca milion persones visita lo en cada anio.

UEA ekmalfermas voĉdonilojn

La nun okazanta ĝenerala voĉdono estas la unua post 1979, kiam la statuto de UEA pasintfoje estis ŝanĝita. Unu el la proponataj ŝanĝoj rilatas al la statuso de TEJO, sed temas ankaŭ ekzemple pri la ebligo de reta voĉdonado. Por ke la ŝanĝoj estu aprobitaj, ĉiu unuopa ŝanĝo devas esti aprobita de minimume du trionoj el ĉiuj donitaj voĉoj, kaj krome ricevi minimume duonon de ĉiuj eblaj voĉoj.

La striktaj postuloj siatempe estis starigitaj, por ke ne eblu facilanime kaj rapide ŝanĝi la bazan dokumenton de la asocio. Ĝis nun la Centra Oficejo nenion konkretan raportis pri la progreso de la voĉdonado. La 15-an de novembro, unu monaton antaŭ ĝia fino, prezidanto Mark Fettes en reta mesaĝo sendita al ĉiuj membroj de la asocio ankoraŭfoje admonis ĉiujn voĉdoni por ke la proponitaj ŝanĝoj en la statuto povu esti aprobitaj.

Mirinde, en la freŝa letero Mark Fettes subite asertas, ke la proponataj ŝanĝoj “ne esence tuŝas la rilatojn inter UEA kaj TEJO, nia junulara sekcio”. La aserto estas misgvida, ĉar unu el la esencaj celoj de la voĉdonado estas ĝuste ŝanĝi la oficialan rilaton inter UEA kaj TEJO, igante la junularan sekcion jure sendependa de UEA. La demando eĉ staras en la unua loko sur la voĉdonilo, kaj sen la proponata ŝanĝo de la statuto la tiucelaj decidoj de la komitatoj de UEA kaj TEJO ne povas ekvalidi.

Ĝuste tion Mark Fettes mem akcentis en pli frua respondo al demandoj de Libera Folio pri la ĝenerala voĉdonado. Laŭ li unu “signifa evoluo” kiu okazis en UEA de post la aprobo de la nuna statuto en 1979 estis “la plifortiĝo de TEJO”, kiu nun devas jure memstariĝi.

Libera Folio: Kio laŭ vi indikas plifortiĝon de TEJO? La evoluo de la membronombro ja ŝajnus indiki la malon.

Mark Fettes: – TEJO havas pli da oficistoj, pli da volontuloj, kaj pli da agadoj ekster Eŭropo ol iam antaŭe. Ĝi ankaŭ ludas vere signifan rolon en internaciaj organizoj por la junularo. Kompreneble ne ĉio iras en la sama direkto, mi konsentas.

Mark Fettes en la komitata kunsido en KopenhagoKiom da membroj havas UEA kaj TEJO en la nuna momento Mark Fettes ne volis rakonti. Male ol en antaŭaj jaroj, ĉi-jare entute aperis neniu informo pri la membronombro de la asocio. Tamen laŭ gazetara komuniko pri la ĝenerala voĉdonado estis dissenditaj “pli ol 4.000 voĉdoniloj”. Ĉar pasintjare UEA havis 5.501 individuajn membrojn, tio ŝajnas indiki perdon de pli ol mil membroj ĉi-jare.

Dum la nunaj gvidantoj de TEJO kaj UEA, inkluzive de la nova ĝenerala direktoro, insiste argumentas por la sendependiĝo de TEJO, la eksa ĝenerala direktoro, Osmo Buller, publike argumentis kontraŭ ĝi en reta diskutejo de UEA:

– La sperto montras, ke TEJO estas tro fragila organizo por vere ĉiam esti kapabla zorgi pri siaj devoj kiel sendependa organizo, eĉ se en la nuna momento tiel ŝajnus esti. Mi estas konvinkita, ke sendependiĝo estus erara paŝo por TEJO. Estas kurioze, ke ju pli forta TEJO fariĝis en la pasinteco, des pli firme ligita al UEA ĝi volis esti, sed nun, kiam ĝi estas ege pli malforta, ĝiaj gvidantoj volas sendependigi ĝin.

Buller do ŝajnas havi malan opinion ol Mark Fettes ankaŭ pri la asertata “fortiĝo” de TEJO. Li tamen ne pretis respondi al kompletigaj demandoj de Libera Folio pri la temo.

Iom da miro kaŭzis la publika raporto de la TEJO-volontulo Jérémie Bert, laŭ kiu oni en la Centra Oficejo jam en oktobro komencis malfermadi kovertojn kun voĉdoniloj. Responde al demando de Libera Folio Mark Fettes klarigis, ke temas nur pri kovertoj, sur kiuj ne estas indikite, ke ili enhavas voĉdonilojn.

– Estas tiel, ke en la poŝto al la Oficejo alvenadas kovertoj kun indiko “Ĝenerala Voĉdono”. Tiujn oni ne malfermas, sed simple aldonas al la granda kolekto por malfermo kaj kontrolo post la limdato. Samtempe kompreneble alvenadas multaj aliaj poŝtaĵoj sen tia ekstera indiko, kiuj tamen povas enhavi ankaŭ voĉdonilojn. Tiujn kovertojn oni malfermas triope, por eviti ajnan eblecon de eraroj aŭ netravidebleco. Kiam enestas voĉdoniloj, oni aldonas ilin al la kolekto.

Jérémie Bert aliflanke responde al demando de Libera Folio skribis, ke en lia ĉeesto estis malfermitaj ankaŭ kovertoj sur kiuj ja estis indikite, ke ili enhavas voĉdonilojn. Laŭ Veronika Poór, la nuna ĝenerala direktoro de UEA, tio tamen okazis erare:

– Estas tiel, ke se estas sur la koverto ie legebla “ĝenerala voĉdono”, oni principe ne malfermas ĝin, krom kaze de eraroj. Mi ne kalkulis kiom da eraroj ĝis nun estis, sed certe malpli ol deko. Cetere, la malfermitajn kovertojn (kiuj ofte estas nur iom malfermitaj, ĉar jam eta truo estis sufiĉa por kontroli ke temas nur pri la voĉdonilo) oni kolektas aparte, la voĉdonilojn kune kun la kovertoj, do se la kontrolantoj emas, ili povas kontroli, kiom da eraroj entute estis.

Malfermante voĉdonilojn dum la voĉdonado la oficistoj en la Centra Oficejo ŝajnas riski malvalidiĝon de la voĉdonado. Laŭ la statuto de UEA la ĝustecon de la voĉdonado devas kontroli speciala komisiono, kiu ĝis nun eĉ ne estas elektita.

Meze de decembro ĉiuj kovertoj devos esti malfermitaj en la ĉeesto de tiu komisiono el tri individuaj membroj por kalkulo de la voĉoj. La komisionanoj laŭ la statuto de UEA poste devos skribe certigi la korektecon de la tuta procedo.

Sed sendepende de la nuna rezulto ene de du jaroj okazos nova ĝenerala voĉdonado pri aldonaj ŝanĝoj en la statuto de la asocio, rakontis Mark Fettes al Libera Folio:

– Ni lanĉos diskuton pri pliaj ŝanĝoj en la januara numero de la revuo. Mi antaŭvidas ke tiu fazo daŭros ĝis la UK en Lisbono.

Libera Folio: Kial ne ne eblis findiskuti kaj poste aranĝi unu voĉdonadon pri ĉiuj necesaj ŝanĝoj? Ja temas pri granda, laboriga kaj kosta procedo.

– Mi unue imagis povi fari ĉiujn ŝanĝojn en unu bato, sed ili montriĝis simple tro multaj kaj komplikaj. Per ĉi tiu vojo ni povas espereble fintrakti amason da aferoj kiuj vere ne postulas grandan debaton. Alie ni devos atendi verŝajne du pliajn jarojn kaj estus malfacile teni klaran fokuson en la diskutoj. Jes, ĉiu voĉdono kostas iom, sed la posta espereble povos okazi rete, kio ŝparos multe da tempo kaj mono.

75 000 enfantes nijerian risca mori de famia

La Nasiones Unida dise ce sirca 75 000 enfantes en Nijeria norde-este risca mori de famia en la poca menses veninte.

Peter Lundberg, coordinor umaniste de la NU, ia dise ce intera 14 milion persones nesesa es aidada en un rejion cual ia es la fortres pasada de militaristes de Boko Haram.

El ia averti ce la reservas de la NU no sufisi per averti la crise.

Jihadistes de Boko Haram ia destrui la rejion ante deveni forsada a via par soldatos nijerian en menses resente.

“Presente nosa evalua es ce 14 milion persones es identifiada como nesesante aidas umaniste” ante 2017, Lundberg ia dise ier en Abuja, la capital de Nijeria.

El ia ajunta ce esta cuantia inclui sirca 400 000 enfantes, e ce 75 000 de los “va mori en la poca menses ante nos… si nos no reata rapida e seria”.

Desuples de miles de persones ia es matada e plu ca du milion ia deveni deslocada pos cuando Boko Haram ia comensa sua operas militar en 2009 en la stato Borno e otra rejiones.

En julio, la Nasione Inida ia averti ce un cuatri de milion enfantes en partes de Borno sufri grave de malnuri.