Monthly Archives: October 2016

2016-10-30 — Elekto en Moldova

ASKOLTEZ SONA ENREJISTRURO (achento Itala)

postimageL’ unesma fazo di elekto prezidantal eventis en Moldova. Pro ke nulu ek la non kandidati recevis majoritato absoluta, por-Moskva-istulo socialista Igor Dodon kun quaradekeok centimi del voti e por-Bruxelles-istino liberal Maia Sandu kun triadekeok centimi del voti konkursos en la duesma fazo en la deketriesma di novembro. Ico esis l’ unesma direta elekto prezidantal pos duadek yari en ica republiko ex-Sovieta, trublata per subornado. (65 | MD)

<phoneme alphabet=”ipa” ph=”lə uˈnesma ˈfazo di eˈlekto prezidanˈtal eˈventis en molˈdova”/>. <phoneme alphabet=”ipa” ph=”pro ke ˈnulu ek la non kandiˈdati reˈt͡sevis maʒoriˈtato absoˈluta”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”pormɐˌskvaisˈtulo sot͡sjaˈlista igor dodon kun kwaraˈdekeok t͡senˈtimi del ˈvoti e porbʁyˌsɛlisˈtino libeˈral maja sandu kun trjaˈdekeok t͡senˈtimi del ˈvoti konˈkursos en la ˈdwesma ˈfazo en la dekeˈtrjesma di noˈvembro”/>. <phoneme alphabet=”ipa” ph=” ˈit͡so ˈesis lə uˈnesma diˈreta eˈlekto prezidanˈtal pos ˈduadek ˈjari en ˈit͡sa repubˈliko ekssoˈvjeta”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”trubˈlata per suborˈnado”/>.

Delhi sofoca pos pirotecnicales de divali

Abitores coler de la capital barati, Delhi, comparti imajes de nebla fumosa, a la dia pos la selebras de divali a cual on ia relasa cuantias enorme de pirotecnicales.

La nivel de materia particulal en la aira, perilosa per la sania, ia crese a cuasi la desuple de la limita secur de 100.

Autoriosas ia averti ja ce Delhi va esperia aira contaminada a esta divali, par causa de fatores como umidia e rapidia de venta.

Divali, la festa indu la plu importante en Barat norde, selebra la vinse de bonia contra malia. On esplode comun petardos en la festa, ma estas dana la cualia de la aira.

En la semana pasada, la governa local de Delhi ia anunsia ce lo va instala puradores prosima a vias, per atenta redui la efeto de la contamina.

Ma a esta matina, la capasia de vide ia es estrema debil tra la site intera, par causa de un covrente densa de nebla fumosa.

Un tuita coler ia dise: “Bon spetaculo a sera ier, Delhi. Aora sofoca!”

Ante divali, campanias diversa ia demanda ce persones redui sua usa de pirotecnicales, ma campanias simil en la pasada ia es jeneral iniorada.

Petardos ia deveni un simbol normal de selebras, e per alga persones, divali es un momento per ostenta sua ricia. Familias comersial spende sentos de miles de rupis per compra focos artal cual los relasa en sola un note.

Un sonda par la Organiza Mundal de Sania en 2014 ia trova ce 13 de la 20 sites la plu contaminada de mundo es en Barat. Lo ia ajunta ce Delhi es la plu contaminada de tota.

La aira contaminada es ance un causa major de moris prematur en Barat, do sirca 620 mil persones mori de maladias relatada en cada anio.

En ajunta a la pirotecnicales, la contamina en Delhi en inverno es aumentada par un cade de temperatur, par causa de cual la persones povre de la site arde dejetadas a note per resta calda.

On ensende ance dejetadas cultival sur miles de ectares sirca Delhi per vacui campos de gran, e esta arde continuante tra multe dias.

2016-10-30 — Tremo de tero en Umbrio

AŬSKULTU SONAN REGISTRAĴON

Ter-tremo de grandeco 6.6 okazis en meza Italio. Multaj konstruaĵoj estis detruitaj. La ter-tremo trafis la saman regionon, kiu estis trafita de ter-tremo en aŭgusto kaj postaj ter-tremoj en lasta semajno, plue ruinigante konstruaĵojn jam difektitajn post unu semajno de tremoj, kiuj sen-hejmigis milojn de homoj. Estas neniuj tujaj raportoj pri mortoj, sed iuj homoj suferis vundojn, ĉar multaj konstruaĵoj falis. (11 | IT-55)

Clinton critica la FBI sur un investiga nova de sua epostas

En la SUA, la ecipo de la campania presidental de Hillary Clinton ia ataca la FBI sur un deside de informa la legores sur un investiga nova de la usa de eposta par la aspiror democrata.

James Comey, la dirijor de la FBI, ia informa la Congresa sur la deside en un letera a venerdi, a sola 11 dias ante la vota.

Clinton ia informa sua suportores ce la deside es “sin presedente” e “profonda disturbante”. Ma Donald Trump, sua oposor republiciste, ia loda la deside.

En sua letera a la Congresa, Comey ia dise ce la FBI ia descovre la esiste de plu epostas cual es cisa “pertinente” a sua investiga presedente sur la usa de un servador privata par la aspiror democrata cuando el ia es la ministro de esternas en la governa de Obama.

Comey ia defende la deside, insistente ce nonpublici ta es “malgidante” e ta risca ance es “malcomprendeda”, car la FBI no sabe esce la epostas nova trovada es importante.

Parlante ier a sua suportores en Florida, Clinton ia dise: “Lo no es mera strana, lo es sin presedente. E lo es profonda disturbante, car votores merita reseta fatos plen e completa.”

Clinton ia dise ce el es serta ce la investiga no va cambia la judi orijinal par la FBI en julio, cual ia critica el ma ia desculpa el de atas nonlegal.

Comey es forte criticada par suportores de Clinton – e ance, seguente la jornal New York Times, par ofisiores de la departe de justia – per sua deside de publici la informa a tempo tan prosima a la dia de vota.

En un nota, el ia reconose ce “comun nos no informa la Congresa sur investigas corente”. Ma el ia dise ce el senti “un obliga” a fa esta, car el ia atesta ja ce la investiga par la FBI es finida.

Trump ia descrive la tema como la scandal political la plu grande en la SUA pos Watergate, cual ia despone presidente Richard Nixon.

A un asembla en Colorado ier, el ia dise: “Sua ata criminal ia es voleda, desideda, intendeda, e dirijeda. Hillary ia institui un servador nonlegal con la intende evidente de scermi sua atas nonlegal de revela e esposa publica.”

La FBI ia trova ja ce Clinton ia teni informas secreta en un servador privata de eposta.

En julio, Comey ia dise ce la prosede de tal documentos par Clinton en sua periodo como ministro de esternas ia es “estrema nonatendosa”, ma ia desculpa el de condui criminal.

La epostas la plu resente ia es descovreda en un investiga separada sur la sposo distantida de Huma Abedin, la aidor xef de Clinton.

On ia saisi aparatos parteninte a el e a Anthony Weiner, un congresor major pasada, en un investiga sur esce el ia envia eposta sesal a un xica de 15 anios en Carolina Norde.

Investigores esamina la documentos per vide esce los conteni informas secreta.

La servador privata de Clinton ia es revelada en marto 2015 par New York Times. El no ia espresa prima sua regrete, disente ce la razona xef per sua adirije “hdr22@clintonemail.com” ia es “oportunia”.

Pronto a pos, el ia demanda per es pardonada, e ia espresa sua regrete a votores a alga veses.

Dylan "mudida" par sua Premio Nobel

La cantor-composor Bob Dylan dise ce el aseta sua Premio Nobel de leteratur, fininte sua silentia pos es premiada en la parte plu temprana de esta mense.

El ia comenta ce la onora ia “mudi” el.

La Funda Nobel ia dise ce on ancora no ia deside esce la cantor SUA va es presente a la rituo de premia en desembre. Ma un jornal brites reporta ce Dylan ia dise ce el intende reseta personal la premio “si an pico posible”.

La premio a la stela ia es anunsiada a 13 otobre “per sua crea de espresas poesial nova en la tradision grande de canta american”.

An tal, sua fali de reconose lo ia causa surprende.

En la semana pasada, un membro de la Academia Svensce, cual deside la premiadas, ia descrive sua silentia como “noncortes e egosa”.

Ier, la Funda Nobel ia dise ce Dylan ia telefoni a Sara Danius, la secretor permanente de la Academia Svensce, per dise: “La novas sur la Premio Nobel ia mudi me. Me es tan grasiosa per la onora.”

En un intervisa con un jornal, Dylan ia descrive la premio como “stonante, noncredable. Lo es difisil per crede. Ci de mundo sonia ce un tal cosa va aveni?”

Duterte promete no blasfema plu

Rodrigo Duterte, la presidente de Pilipinas, dise ce el ia promete a Dio ce el va limpi sua linguaje famosa vulgar.

Arivante en sua site Davao pos un viaja a Japan, Duterte ia dise ce Dio ia fa un esije ultima a el en la avion.

“Me ia oia un vose cual ia comanda me a sesa blasfema o la avion va cade de la aira, e donce me ia promete sesa,” el ia dise a reportores en la airoporto.

La parla brusca de Duterte, comun dirijeda a la Ueste, ia contribui a sua popularia en sua nasion.

El ia nomi Barack Obama un “fio de puta”, ia descrive la Uni European como “ipocrita”, ia menasa abandona la Nasiones Unida, e ia aseta comparas a Hitler, disente ce el ta mata felis tre milion drogamanicas.

Tota de estas ia es respondes a criticas de sua gera sanguosa contra drogas, en cual miles de vendores e usores alegada de drogas ia es matada par la polisia e par patruliores estralegal.

Duterte ia dise ce el ia promete a Dio ce el no va “espresa jergo, parolas blasfemante, e tota”, e ia ajunta ce “un promete a Dio es un promete a la popla pilipina”.

Ma el ia sujesta ce sua promete va ave cisa limitas. El ia dise ce la nonvulgaria de sua linguaje cuando el parla sur la SUA, la UE, o sua arcenemi political Leila de Lima va depende de la momento.

Como la plu de pilipinas, Duterte es catolica, an si el ia vanta sur sua relatas sesal e ia nomi la Pape un “fio de puta” per causa conjesta de trafica cuando el ia visita.

La presidente ia dise ce el ia es maltrada par un prete SUA cuando el ia es un enfante, e ce acel esperia ia influe sua opinas political.

Resente, el ia dise ce Pilipinas desira “un separa” de la Statos Unida, sua aliada longa, e vole ce soldatos de la SUA parti de la pais, cisa ante la pasa de du anios.

Tremateras en Italia sentral

Du tremateras forte ia aveni en Italia sentral, danante construidas e ferinte desuples de persones.

Un trema de mesura 5,5 ia aveni a 19:10 de ora local, prosima a Visso en la provinse Macerata, segueda a du oras plu tarda par un trema de mesura 6,1 en la mesma area.

En agosto, un trematera ia mata sirca 300 persones a sude de Visso.

Ecipos de crise ia labora tra la note. On ave poca reportas de feris grave, ma un mal clima ia impedi atentas de evalua la dana.

Visso es a 70 cilometres de Amatrice, cual ia es multe danada en la trematera de mesura 6,2 en agosto.

La tremas de martedi ia es sentida tra Italia sentral, incluinte en la capital, Roma, do construidas ia secute, e portes e fenetras ia clace.

Desuples de persones ia es ferida, ma sola cuatro persones ia sufri feris grave.

La trematera du ia es notable plu forte ca la prima, e multe replicas sismica ia aveni a pos. Un atestor ia dise ce el ia regarda cuando un parte de un construida ia colasa ante el.

On crede ce la vila Camerino ia deveni multe danada. Un abitor ia comenta: “Totas parti de Camerino par pede o auto per xerca securia. Du eglesas es destruida e multe casas ia cade.”

En Campo, prosima a Norcia en la rejion Umbria, la eglesa de San Salvatore de la tarda de la sentenio 15 ia colasa. Lo ia es ja debilida par la trema en agosto.

On reporta ance cades de linias eletrical, danas a construidas istorial, e un lisca de tera sur un via xef a norde de Roma.

La trema prima, a 7 cilometres a sude-ueste de Visso, ia es relativa nonprofonda, a 9 cilometres su la surfas. La trema du, cual ia aveni a 21:18 de ora local, ia es a profondia de 10 cilometres, a 2 cilometres a norde-ueste de Visso.

Ofisiores ia dise ce esta tremas es relatada con lo de agosto. Mario Tozzi de ia Instituida Nasional de Jeofisica ia clari: “Replicas sismica pote dura tra tempo longa, tra menses a veses.”

Un fosil de papagaio sibirsce

On ia descovre un fosil de papagaio en Sibir. Esta es la loca la plu norde do on ia trova un de esta avias.

Un oso de papagaio, desenterada en la rejion Baikal, ave la eda de entre 16 e 18 milion anios.

Esta sujesta ce la avias, cual abita oji xef en partes tropical e sutropical, ia es plu jeneral trovada en Eurasia a un ves pasada.

Lo es ance la ves prima de trova un fosil de papagaio en Asia.

Dotor Nikita Zelenkov, de la Instituida Paleontolojial de la Academia Rusce de Siensas en Moscva, ia descovre un parte de un oso nomida un tarsometatarso, locada en la basa de gama de avias. Pos compara lo con otra spesies, el ia trova ce lo ia parteni a un papagaio peti.

“Nonfortunosa,” el ia comenta, “esta descovre no es sufisinte bon per reconstrui la aspeta o modo de vive de esta papagaio, ma nos pote vide ce lo ia es alga simil a la modernas. Donce probable lo ia es un avia peti de aspeta multe moderna, con la grandia aprosima de un papagaio de casa.”

Lo ave alga cualias comun con un otra oso de papagaio, reportada en un studia en 2010.

La descovre pote cambia nos comprende de la sperde de papagaios temprana tra la mundo, e de sua modo de ariva en la Americas.

Teorias esistente sujesta ce los ia vola a la Americas de Africa, ma la trova nova sujesta cisa un otra via, longo la Streta Bering, de Rusia a Canada e Alasca.

Militaristes mata a un scola de polisia en Pacistan

A la min 59 stajiores e gardores ia es matada cuando militaristes ia ataca un scola de polisia en la site Quetta en Pacistan.

Tre militaristes, portante jacetas de bomba umana, ia entra a la scola en la tarda de lundi, saisinte ostajes.

Un opera major de securia ia dura tra alga oras, e tota la atacores ia es matada.

No grupo ia dise ce lo ia esecuta la ataca, ma Quetta ia esperia atacas simil par separadistes e militaristes islamiste en anios resente.

On ia sorti sentos de stajiores de la Scola de Polisia de Balotxistan en cuando soldatos ia ariva per forsa la militaristes a via. A la min tre esplodes ia es oiada a la loca.

La scola de polisia es abitada par sentos de stajiores, e multe de los ci ia mori ia es matada en la esplodes.

La segue esata de avenis es ancora nonclar, ma fusilis ia es intercambiada de tempo a tempo entre la atacores e la securiores tra alga oras. On ia reporta ance un situa de ostaje.

Plu ca 100 persones, xef stajiores, ia es ferida.

La armada e la Corpo de Frontera paramilitar ia partisipa en la contraopera militar, cual ia fini aora.

Du de la militaristes ia mori pos detona sua jacetas, e un ia es matada par soldatos.

Ofisiores ia culpa un partito de la grupo militariste Lashkar-e-Jhangvi, disente ce la atacores “es en comunica con ativistes en Afganistan”.

Quetta es la capital de la provinse Balotxistan, cual batalia no sola militaristes islamiste ma ance un rebela. Atacas violente aveni comun.

Plu temprana en la dia, du duanores ia es matada par fusil e un otra ia es grave ferida en Surab, a sude de Quetta. E en agosto, 88 persones en Quetta ia mori en atacas de bomba contra un ospital e avocatos.

La militaria pacistani ia fa operas militar contra combatosas en areas tribal volatil prosima a la frontera afgani.

Sosialistes espaniol permete la governa conserviste

En Espania, la sosialistes oposante ia vota per, en efeto, permete un governa minorial par la conservistes su Mariano Rajoy.

A un consenta en Madrid, un majoria de xefes de partito ia deside asteni cuando la parlamento vota sur la governa par la Partito Poplal.

La pais ia fronti la posible de un vota jeneral tre en un anio. Ma la sosialistes ia despone sua xef, Pedro Sanchez, plu temprana en esta mense, cuando el ia refusa asteni.

Rajoy ia gida un governa tempora pos perde sua majoria jeneral en un eleje en la desembre pasada. Un repete de la eleje en junio ia fali progresa la situa, ma ia forti sua mano.

La sosialistes ia es la sucampiones a ambos veses. Sua suporta ia es erodeda par Podemos, un partito nova de sinistristes radisal.

Tra desenio, la du partitos xef ia alterna en governa la pais, ma en la anio pasada, la vota ia es divideda a cuatro – Sitadanes, un partito sentriste nova, ia fini a la loca cuatro.

La deside a soldi ia es asetada par 139 votas favorente, con 96 oposantes e du membros de la comite federal ci no ia vota.

La sosialistes ave 85 sejas, contrastada con la 137 ganiada par la Partito Poplal en junio.

Par causa de la asteni, la partito de Rajoy no nesesa plu trova 176 votas en la parlamento de 350 sejas per formi un governa. En loca, lo va pote susede con un majoria simple cuando la parlamentores asembla.

Oposores de asteni ia protesta estra la xeferia sosialiste con cartones con la parola “No”.

Pablo Iglesias, xef de Podemos, ia dise ce la sistem jirante de du partitos ia fini con un alia gande entre acel du partitos.

An con la nonsertia, la economia de Espania ia manteni un crese constante de pico plu ca 3% per anio de pos la temprana de 2015. Turistes ariva en cuantia recordo e la nonemplea redui lenta.

An tal, la empresta par la governa es ancora multe plu alta ca la cuantia desirada, e la Uni European presa per basi lo en la anio veninte.

Sin un governa sentral e intera funsionante, on pote crea no politicas nova de bujeta.

Irac proibi alcol

La parlamento en Irac ia vota per proibi la vende, emporta, e produi de alcol.

Suportores de la cambia dise ce la dispone de alcol contradise Islam e es nonconstitual.

Oposores dise ce la vota viole garantias constitual de libria de crede relijial per grupos minor como cristianes. Los intende apela en la cortes contra esta deside nonprevideda.

La proibi ia es realida pos un cambia de opina par parlamentores conserviste.

Pos la cade de Saddam Hussein, atas persepida como oposada a la codigo moral de Islam ia es atacada en modo repeteda. Botecas de alcol ia es atacada en Baghdad e otra sites.

An si alcol no es comun trovada en restorantes e oteles en Irac, sua consuma es relativa comun en la multe botecas e bares peti de Baghdad.

La lege nova ia deveni asetada a un tempo cuando la atende es focada a la batalia per reprende controla de Mosul de la grupo militariste Daex, cual nomi se la Stato Islamiste.

Ammar Toma, un parlamentor ci ia suporta la proibi, ia razona ce lo es justida car la constitui esije ce “no lege cual contradise la furnis instituida de Islam pote es instituida”.

La Jungla de Calais va clui a lundi

Frans va comensa desasembla la campa “Jungla” de migrores en la porto Calais a la matina de lundi.

Sirca 7000 persones abita ala en state misera. On va ofre reloca los a sentros de refujadas tra la pais.

La Jungla ia deveni un simbol potiosa de la fali par Europa de maneja la crise de migrores. Multe de esta persones atenta vade a la Rena Unida par embarca camiones cuando los prosimi a portos o la Eurotunel.

La ministreria de internas franses ia dise ce, cuando on desasembla la resta de la Jungla, on va prende enfantes a la caxones de doca convertida en la campa.

Esta caxones ia es usada como abitadas tempora, en loca de tendas. La migrores ci abita presente los va es moveda a via per crea spasio per la enfantes.

On ave 7500 letos disponable per la migrores de Calais en sentros tra Frans. On va usa 60 buses per move los de la campa.

Ofisiores es ansiosa ce folas va freta per parti en la fase prima de la opera. La ministreria de interna ia dise ce lo es posible la polisia va “es obligada a interveni” si un resiste aveni.

De martedi, on va usa macinas pesosa per sutrae la tendas e refujerias restante.

On previde ce algas de la enfantes de la campa va es relocada a la Rena Unida. Bernard Cazeneuve, la ministro franses de internas, ia fa discutes sur esta tema con Amber Rudd, la ministro corespondente de la RU. En un declara, on ia reconose ce la discutes “ia es difisil a veses, como pote aveni entre asosiores prosima”.

La Jungla ia esperia senas de miseria e violentia con ce migrores, xef de Africa e Asia sude-ueste, ia atenta entra a camiones dirijeda a la Rena Unida, combatente camionores e polisiores.

Un mur con longia de un cilometre, finansiada par la Rena Unida, deveni construida longo la via xef a la porto per atenta impedi pasajores secreta. La governa de la RU no ia declara la custa, ma on reporta ce lo ia contribui sirca €2,2 milion.

La labora a la mur ia comensa en la semana pasada. On previde ce lo va es completa ante la fini de la anio.

Eletrica manca en la parlamento venezuelan

Un rompe de eletrica ia lasa la parlamento de Venezuela en oscuria cuando lo ia es a media de discute un lege dedicada a la campo de enerjia.

La lampas ia desensende cuando Ramón Lobo, un legor progoverna, ia defende ia politicas sur enerjia de presidente Nicolás Maduro.

Luis Florido, un parlamentor oposante, ia broma en Twitter: “La realias de la pais ia colpas los a la fas.” Delsa Solórzano, un otra oposor, ia tuita un video de la salon oscur.

On ia suspende la sesion.

Venezuela fronti un crise sever de eletrica, e la furni manca frecuente. On reporta ce ance otra construidas en la mesma area de la capital, Caracas, ia sufri rompes de eletrica a la posmedia ier.

Venezuela, rica de petrolio, es a media de un crise economial profonda causada par un redui de la custa global de acel carburante. La pais sufri un manca de benes fundal, comedas, e eletrica.

Plu temprana en esta anio, la governa ia atenta maneja la crise par introdui un sistem de rasiona la enerjia e un semana de du dias de labora per laborores en la campo publica.

Lo ia culpa un secia major cual ia redui multe la profondia de acua a se parario idroeletrical xef. Ma la oposores ia acusa la autoriosas de malmaneja.

La governa ia sutrae ja alga de la medios introduida.

2016-10-20 — Philippinarum praeses in Sinis

AUDI PRAELECTIONEM SONITAM (accentu Sinensi)

postimageXí Jìnpíng, praeses Rei publicae Popularis Sinarum, dixit accessum Roderici Duterte, praesidis Philippinarum, ad Sinas posse magnam vim habere ad rationes inter ambas civitates meliorandas, quae controversiarum in Mari Sinensi Meridionali causa laesae erant. Xí Jìnpíng Roderico Duterte in Grandi Populi Palatio Pekini dixit Sinenses et Philippinenses fratres esse et controversias superabiles, autem ne verbo quidem Mare Sinense Meridionale attigit. (21 | CN)

<phoneme alphabet=”ipa” ph=”ɕǐ tɕînpʰǐŋ”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”prɛːses rei publisɛː popuɫaris sinarum”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”diksit aksessum roderisi duˈteɾte”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”prɛːsidis pʰilippinarum”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”ad sinas posse maŋnam wim habere ad rat͡ɕiones inter ambas siwitates meliorandas”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”kʷɛː kontrowersiarum in mari sinensi meridionali kausaː ɫɛːsɛː erant”/>. <phoneme alphabet=”ipa” ph=”ɕǐ tɕînpʰǐŋ roderiko duˈteɾte in grandi populi paɫat͡ɕio pekini diksit sinenses et pʰilippinenses fratres esse et kontrowersias superabiɫes”/>, <phoneme alphabet=”ipa” ph=”autem ne werbo kʷidem mare sinense meridionaɫe attid͡ʑit”/>.

Un sesafusili en Iaman

En Iaman, un sesafusili de tre dias ia comensa ofisial, negosiada par la Nasiones Unida.

La acorda ia ativi a un minuto ante medianote de ora local, a mera oras pos scaramuxas nova.

La soldatos de presidente Abdrabbuh Mansur Hadi, suportada par un alia saudi gidada, batalia la rebelores huti ci controla Sana.

La NU espera ce la pausa de combate va gida cisa a un recomensa de negosias de pas entre la du lados. La alia dise ce lo va onora la sesafusili si se enemis en la promove huti obedi ance lo.

La parlamento en Sana, en cual parlamentores prohuti es la majoria, ia recomenda ier “un obliga completa” a la sesafusili.

Ma on es setica sur esce la acorda va es obedida e va deveni un modo de fini esta gera interna de 19 menses. Lo es ja la atenta ses.

Hadi, ci abita aora estra la pais, ia dise ier ce el previde ce se enemis va viole la sesafusili. “Nos no espeta de los oji cualce cosa plu ca parolas evitante e posponente,” el ia dise pos encontra la ambasadores SUA e brites.

La anunsia de la sesafusili segue ansia internasional sur la moris de 140 persones en un ataca airal saudi cual ia colpa un asembal funeral en Sana.

Ofisiores saudi dise ce la intende ia es ataca gidores de la rebelores huti, ma par causa de informas erante, on ia dirije lo a un otra loca.

Ismail Ould Cheikh Ahmed, la ambasador spesial de la NU a Iaman, ia comenta ce el espera ce la sesafusili “va salva la popla iamani de la versa de plu sangue e va permete la furni aumentada de aida umaniste”.

En la gera en Iaman, soldatos fidosa a la governa internasional reconoseda de presidente Hadi combate la rebelores. La alia cual suporta Hadi, gidada per Arabia Saudi, acusa Iran de suporta la rebelores.

La NU dise ce la gera ia mata cuasi 7000 persones, ia feri plu ca 35 mil, e ia desloca a la min tre milion de pos marto de la anio pasada.

Un sonda spasial desende sur Marte

La Ajenteria Spasial European (ASE) prepara per pone un sonda sur Marte.

Se robot Schiaparelli va atenta la desende riscosa a la surfas en la oras veninte, pos viaja tra 500 milion cilometres de la Tera.

On regarda la atera como un eserse per un projeta multe plu importante pos cuatro anios, cuando ASE va ofre pone un vagador multe custosa sur la planeta. Acel veculo de ses rotas va fora su la surfas per xerca la vive.

La atera de Schiaparelli, un robot plu peti, debe es un taxe plu simple. Ma la istoria mostra ce Marte no es la plu bonveninte de locas, an per aparatos la plu sofisticada.

Plu ca un dui de la misiones enviada a la planeta visina de la Tera ia fali. Multe ia es perdeda en via, ia pasa se blanco, o ia es ruinada par la secutes de se ariva.

Per Europa, la sonda Schiaparelli es un posible per oblida la delude de la aterador Beagle 2 cual ia desende bon sur Marte en 2003, ma ia malfunsiona cuasi direta.

Schiaparelli, construida en Italia, va usa un combina de un scermo termal, un paracade, e un grupo de rocetos per redui se rapidia de 21 000 cilometres per ora a se entra a la atmosfera asta cuando lo flota direta supra la surfas.

En se du metres final, la robot de 600 cilogrames va cade a sur se ventre.

Desendente, la sonda va emete tonos de frecuentia estrema alta (UHF). Un telescopio de radio en Barat va atenta catura estas e envia los a controlores en Darmstadt en Deutxland.

On previde ce la atera va aveni a 14:58 de ora universal. Si la compleso barati oia ancora Schiaparelli a la comensa de la ora 15, esta va indica ce la modulo ia survive se desende a la tereno martan.

Des mil ranas peruan mor

En Peru, la departe de ambiente investiga la moris de sirca 10 mil ranas de ci on ia trova se corpos en un rio en la sude de la pais.

Un grupo campaniante dise ce on debe culpa la contamina en la Rio Coata, e ce la govena ia iniora solisitas per la construi de un compleso de trata acua cloacal en la rejion.

La ranas acual de Titicaca es un spesie perilida cual on trova sola en acel lago enorme de acua dulse, compartida par Peru e Bolivia, e se afluentes.

La Comite Contra Contamina de la Rio Coata ia dise ce la autoriosas peruan ia fali dirije se a un problem grave de contamina.

Ativistes ia prende sirca sento ranas mor a la plaza sentral en Puno, la capital rejional.

Maruja Inquilla, xef de la protestores, ia comenta: “Me ia debe trae la ranas mor a los. La autoriosas no comprende como nos vive. Los no comprende ce la contamina es tan grave. La situa coleri nos.”

La Emprende Nasional de Forestas e Viventes Savaje de Peru ia dise ce lo investiga la aveni. En un declara, lo ia dise: “Sur funda de atestas de abitores local e samples prendeda en la dias pos la aveni, on crede ce plu ca 10 000 ranas ia es afetada tra sirca 50 cilometres.”

Telmatobius culeus ave plias enorme de pel cual grandi se area surfasal e aida la amfibio a asorbe plu osijen de la aira ambiente.

La ranas es estrema perilida car umanas ia colie tro multe de los per come, se abitada deveni perdeda, e spesies invadente ocupa la partes restante.

Amikumu helpos trovi proksimajn esperantistojn

Antonio Codazzi: Saluton, Chuck kaj Richard. Ambaŭ estas tre konataj en Esperantujo, precipe kiel vulkanaj elpensantoj… do, pro tio ke ambaŭ vi estas ĉi tie por la intervjuo, la sekva demando tute nature naskiĝas: ĉu io nova aperos baldaŭ en Esperantujo?

Richard Delamore: – Saluton! Ni ja havas freŝan novaĵon! Antaŭ kvar monatoj, Chuck Smith (la nuna Esperantisto de la jaro) kaj mi komencis entrepreni nian plej ambician projekton ĝis nun. Ni programas telefon-aplikaĵon (apon) por iOS kaj Android, kiu nomiĝas Amikumu. Ĉi tiu aplikaĵo celas helpi trovi kaj kontakti proksimajn esperantistojn. Esence, la aplikaĵo montras ĉiujn proksimajn esperantistojn ordigitajn laŭ distanco. Do, se vi estus en la superbazaro kaj havus iom da libera tempo, vi povus elpreni vian poŝtelefonon kaj tuj kontroli ĉu estas esperantistoj proksime. Se estas alia esperantisto, tiam vi povas sendi al tiu mesaĝon kaj organizi kunvenon.

Chuck Smith: – Dum IJK ĉi-jare, mi vidis, ke Robin van der Vliet ludas Pokémon GO kaj pensis, ke anstataŭ kapti poŝmonstrojn, oni povas “kapti” esperantistojn! Do, tiel Richard kaj mi vidis la furoraĵon kaj havis la saman ideon samtempe. Post kiam ni havis la saman ideon, estis nur logike, ke ni kunlaboru. Mi simple ne povas atendi ĝis la apo ekfunkcios!

Ambaŭ vi havas malsamajn spertojn, trajtojn kaj esperantan personecon… do kiel vi partoprenas la projekton? Kaj kiel aliaj povas, siavice, helpi?

Richard: Tio estas du apartaj demandoj, do mi dividas ilin. Rilate nian kunlaborecon, Chuck Smith kaj mi havas multajn komunajn spertojn kaj kredojn pri la plej bona vojo antaŭen por Esperantujo. Ni ofte filozofiumas pri manieroj plibonigi nian ujon. Do, ni havas tre similajn pensojn kaj opiniojn kaj baraktas pri malmultaj aferoj.

– Due, mi volas aparte atentigi, ke estas preskaŭ neeble trovi kunfondantojn, kiuj vere pretas tutkore dediĉi sin al komunaj projektoj. Do, liaj diligenteco kaj spertoj en Vikipedio kaj Duolingo estas beno por mi. Mi povas dormi bone sciante, ke ĉion, kion ni povas fari, ni jam faris por sukcesigi la aferon. Tamen, la sukceso de Amikumu dependas ne nur de ni, sed de ĉiuj esperantistoj. Por sukcesigi tiom ampleksan kaj grandskalan projekton, ni devas akiri financan subtenon. Ni decidis starigi monkolekton per la retejo Kickstarter. Ni faris tion pro tri ĉefaj kialoj:

– Unue, se projekto sukcesas en Kickstarter, tio signifas, ke pli ol la kreantoj mem volas realigi ĝin. Do, se vi kredas samkiel ni, ke Esperantujo bezonas poŝtelefonan aplikaĵon por trovi aliajn proksimajn esperantistojn, tiam kompreneble montru vian sintenon per eta donaco ĉe nia Kickstarter-paĝo.

– Due, la uzo de Kickstarter garantias, ke ni plutenas la regon de nia projekto. Mi persone ne havas 8.500 liberajn eŭrojn en mia banka konto, tial ni devas elserĉi kapitalon. Se ni decidus ne uzi monkolekton, tio signifas, ke ni devus konvinki homojn investi kontraŭ iom da posedo. Tio povas riskigi la aferon, precipe se la investantoj ne bone komprenas la internajn celojn de la projekto. Ili povas devojigi nin se ili posedas grandan porcion de la firmao.

– Laste, se nia projekto sukcesegas en Kickstarter, tio signifas, ke aliaj novaĵservoj pli emas atenti nin ĉar ni aspektas pli seriozaj. Kaj tio bonegus por kaj ni kaj Esperantujo. Krome, multaj homoj demandas ĉu ni havos sufiĉe da uzantoj, kaj ĝuste per tia kampanjo ni povos certigi, ke la plejparto de Esperantujo scios pri ni kaj pretos aliĝi. La monkolekto jam malfermiĝis ĉe Kickstarter, do iru tien kaj subtenu nin!

Chuck: – Fakte en antaŭaj projektoj mi rimarkis, ke mi ne havas sufiĉe da komerca sperto por endanĝerigi min, do mi ĝojegas, ke Richard plenigas tiun truon. Mi plej spertas pri teknikaĵoj kaj krome multe esploris pri la industrio de “socia malkovrado”. Tial mi ĉiam miras kiam esperantistoj proponas apojn alternativajn al Amikumu, ĉar ili neniam eĉ parte plenumas miajn postulojn. Do, mi ĝojas, ke kun Richard mi povas pli koncentriĝi pri la teknikaj flankoj de la projekto dum li okupiĝas pri la komercaj.

Jes, la retejo. Mi rimarkis, tamen, ke ĝi estas preskaŭ tute en la angla, kvankam mi rimarkas sciigon en Esperanto por mondoni. Ĉu tio ne ŝajnas iomete kontraŭefika en nia medio? Ĉu vi kalkulas ankaŭ kun mon-helpo kiu povus veni el ekster Esperantujo?

Chuck: – Fakte, ni kredas, ke nia apo estas plej interesa por tri celgrupoj: esperantistoj, poliglotoj kaj surduloj. Vi jam bone scias pri esperantistoj, do mi klarigu la aliajn. Poliglotoj: estas reta komunumo de poliglotoj, kaj ili ofte lernas lingvojn simple ĉar tio estas amuza hobio kaj ne ĉefe por praktika uzo. En nia Polyglot Gathering, kiun ni okazigas ĉiujare en Berlino, niaj partoprenantoj parolas averaĝe 6 lingvojn. Tio havas kroman efikon, ke kiam poliglotoj aliĝos al la servo, ili interesiĝos pri pluraj lingvoj, kaj tio pli rapide pliutiligos nian reton. Surduloj: same kiel esperantistoj, surduloj loĝas dise tra la mondo. Povas esti alia surdulo en via strato, sed vi simple ne konas tiun. Se ili indikas, ke ili parolas la lokan signolingvon, ekzemple la usonan signolingvon en Usono, ili povas trovi aliajn surdulojn, kiuj parolas la saman signolingvon kaj poste povas renkontiĝi. Ambaŭ tiuj grupoj kutimas vidi informojn ĉefe en la angla. Esperantistoj pretas premi por trovi la esperantan tekston kaj tial la informoj devas bedaŭrinde tiel esti organizitaj.

Richard: – La retejo, fakte, nun jam estas dulingva, kvankam unue aperis la anglalingva versio. La Esperanta versio troviĝas ĉe amikumu.com/eo/ kaj la angla versio ĉe amikumu.com/en/.

Kion pri bezonata tempo kaj tempolimoj?

Chuck: – Ni ekhavis la ideon meze de julio kaj preparis la monkolektan kampanjon ekde tiam. Ni kolektos monon ĝis la 16-a de novembro. Mi vere esperas, ke poste ni havos plej komencan version jam preta por JES, sed oni neniam scias kiom da teknikaj malfacilaĵoj aŭ problemoj oni povas trovi. Ni kredas, ke ni havos version por la Kickstarter-subtenantoj ekde februaro kaj poste por la ĝenerala esperantista publiko en marto. Poste ni volos certigi, ke ĉio funkcias antaŭ ol aldoni novajn lingvojn al la sistemo. Vi povas vidi nian planon pli grafike en la apuda bildo.

Esperanto forte reviglas danke al Interreto kaj danke al elpensuloj kiel vi… tamen ĉu tiu “informadika” maniero ne estas tro “likva” (malsolida) laŭ la difino de Zygmunt Bauman? Ĉu eble Esperanto riskas iĝi ludo anstataŭ persona engaĝo?

Richard: Mi kredas, ke la malo okazos se ni ne pretas teknologie evoluigi. Kvankam nia kara lingvo estas malnova, la interna ideo ankoraŭ estas tre progresema. Do, se ni volas, ke la cetero de la mondo traktu Esperanton pli serioze ol ian ŝatokupon por frenezuloj, ni devas ĉiam adopti kaj utiligi la plej novajn teknologiojn kaj pli rapide ol la ĝenerala publiko. Amikumu celas esti pli ol aplikaĵo por trovi Esperantistojn. Ni volas krei la unuan veran firmaon en Esperanto. Tamen, ni ne estas revemuloj, ni scias, ke Esperantujo ne sufiĉe grandas por memstare subteni firmaon. Jen kial ni celas aliajn lingvajn komunumojn, ni volas uzi la grandan uzantaron de ne-Esperantujo por finance subteni nian firmaon kaj reciproke Esperantujon.

Intervjuis Antonio Codazzi

LA LUNO DIL CHASERO

Me lektis recentamente artikli sur la interreto pri la “luno dil chasero” qua esis eventonta balde lor la venonta plena luno. Ol esis esonta aparte granda e brilanta. Me ne expektis povas vidar ol, nam me ne levesas dum la nokto, ed, ultree, la cielo esis griza.
Hiere sundie 16ma di oktobro 2016, me levesis ye 7 kloki por irar al meso en Paris. Esis obskura nokto, nam en Francia, ni havas duopla tempo someral e jorneskas, casezone, erste un horo plu tarde. Tamen la cielo esis desinkombrata e la plena luno brilis klare. Ma lua aspekto esis tote normala.
Ye ok kloki, me komencis dejunetar e, lore, me havis surprizo, nome la luno, bone videbla de mea koqueyo, esis plu granda ed havis kuprea koloro. Bela kuprea koloro qua pensigis pri la luneklipso dil pasinta yaro, ma plu klara e plu granda disko lunal. Me tre joyis pri ca kurtatempe duranta “luno dil chasero”. Tante plu, ke me ne kredis ke me povus havar l’okaziono vidar ol. Ico esis tre spektinda vidajo.

Xicas librida de Chibok es reunida con se familias

En Nijeria, dudes-un xicas saisida par la grupo islamiste Boko Haram en la vila Chibok ia deveni reunida con se familias.

En un rituo emosiosa en la capital Abuja, un de la xicas ia dise ce los ia survive tra 40 dias sin comeda e ia evita apena mori a un ves, cisa plu.

Lo no es clar como on ia negosia la libris, ma un ofisior dise ce discutes continua per libri plu de la xicas. De la 276 studiantes saisida en april 2014, 197 manca ancora.

Un de la xicas librida ia dise en un rituo cristian en Abuja: “Me ia es en la bosce cuando la avion ia cade un bomba prosima a me, ma me no ia es ferida. Nos ia ave no comeda tra un mense e des dias, ma nos no ia mori. Nos grasia Dio,” el ia ajunta, parlante en hausa, la lingua local.

Multe de la scolores saisida ia es cristian ma ia es obligada a converti a Islam en se prisonia.

Un otra xica ia dise: “Nos ia imajina nunca ce nos va vide esta dia, ma, con aida de Dio, nos ia pote sorti de sclavia.

Relatadas emosiosa ia espeta per es reunida con la xicas, ci ia es librida a jovedi.

Autoriosas nijerian ia nega reportas ce on ia intercambia soldatos caturada de Boko Haram per la xicas. Ma un ofisior ia dise ce cuatro comandores ia es librida.

On reporta ance ce un rescate de miliones de dolares ia es paiada par la governa suiz per la governa nijerian.

La ministro de informa nijerian, Lai Mohammed, ia dise ce la libri a jovedi es “la paso prima” per la libri de tota la xicas restante.

Alga de la xicas ia susede evade a mera oras pos la saisi, xef par salta de camiones e par core a arboretas prosima.

Intera, 219 xicas ia es caturada e prendeda a via. Ma lo pare posible ce alga de la xicas ia mori. Plu, on reporta ce pos plu ca du anios en prisonia e pos deveni sposida a soldatos de Boko Haram, alga de la xicas no desira revade a se familias.