Monthly Archives: December 2015

Companion exanime

Io me extendeva verso le Luna
e lo toccava con mi digito
percipente su aspere, frigide superficie
Le companion exanime del Terra,
mute e rigide, plana trans le firmamento
insensibilemente allongante
le distantia al globo vivente  

Radios energic

Tu ultraviolette radios energic
vaporisa mi dolo infrarubie
Tu aperi un cassa metallic
del qual subito emana
le colores del prisma:
nuances que io
nunquam ha vidite
Ora le radios transforma
le dies e le vesperes
quando mi mente
es portate de mi corpore
A vices euphoric,
a vices cecate e fatigate,
io mangia mi sic pan
e bibe le rore matutin  

Sentimentos semihumide

Le guttas de aqua se vaporisa
ante attinger le terra
Illos crea un nebula pensive
le qual vela le paisage sudante
Pesante aer disanimate reposa
al herba tan fatigate
Le symphonia minimalistic del grillos
echoa inter petras
Io sede a un stirpe
et excambia le ultime
frigide pensatas
a sentimentos semihumide

Linguas e dialectos


Il ha linguas e il ha dialectos. Qual es le differentia? Le definition deveni differente dependente del situation. Quando io studiava linguistica al Universitate de Stockholm un lector mentionava le concepto “dialectos Indo-europee”. Isto me surprendeva proque isto facerea per exemplo hindi e islandese duo dialectos del mesme lingua. Al altere latere, hic in Svedia on parla del dialectos como skånska (scanianese) o stockholmska (stockholmese) ben que illos actualmente son quasi identic. Le plus grande differentia es le pronunciation.

Un rationabile definition serea que dialectos son duo o plure variantes del mesme lingua, que son intercomprensibile. Ma isto non es tanto facile. In iste caso, le politica joca un rolo clave. Norvegianos e svedeses facilemente comprende le un le altere, ma totevia parla linguas differente, proque illes vive in differente statos. Al mesme tempore Älvdalska, un dialecto svedese que es incomprensibile a omne altere svedeses, es considerate un dialecto svedese.

Le lingua commun in un pais, standardisate e usate del autoritates e del media, in le majoritate del casos, initialmente son dialectos, le quales ha devenite elevate a linguas national. Un exemplo es le dialecto de Toscana, includente le lingua in le qual Dante scribeva, que deveniva le base pro le lingua official de Italia.

Le comprension inter linguas e dialectos a vices es asymmetric. Parlatores del hollandese plus facilemente comprende parlatores de afrikaans que vice versa, proque afrikaans ha un grammatica plus simple que hollandese (ex le qual illo proveni).
Hic nos nos approxima a Interlingua. Nostre lingua pote esser comprendite sin grande problemas de parlatores de italiano, espaniol e portugese, e in certe grado de francese, romaniano e anglese. Ma iste linguas non es tanto facilemente comprendite de interlinguistas (si illes non los jam cognosce). Le grammatica, particularmente le conjugationes verbal, es le plus grande obstaculo.

Quando al vocabulario, Interlingua in certe senso es le opposito de un dialecto, si on considera le dialecto un lingua regional con parolas regional. Al contrario le parolas de Interlingua son maximalmente international. In certe senso, isto face le linguas romances dialectos de Interlingua, le qual anque pote esser considerate un lingua pan-romanic.

Forsan on pote parlar de linguas e dialectos anque in le mundo del linguas construite. Interlingua, Latino sine flexiones, Occidental e Lingua Franca Nova son in le major parte intercomprensibile e possibilemente “dialectos”. Ido poterea esser un dialecto de Esperanto.

Alora le distinction inter linguas e dialectos es vage. Ma isto non me preoccupa. Io ama linguas e io ama dialectos. Quanto plus grande le variation, tanto melior, proviste que tamben existe un lingua international, facile e neutral, le qual possibilisa le communication sin frontieras.  

Publicate in Panorama in interlingua, No. 2/2015

2015-12-06

AUDI REGISTRATION DE SON (accentu francesi)

(orthographie historic)

126134603Electores in Francia votat in li prim scrutine de electiones regional ye solmen tri semanes pos li a(t)taccas fatal de militantes del State Islamic in Paris. Li conservatives national [li Fronte National] ganiat in six ex deciott regiones, quo es grand ganies e un transformation del paisage polític pos decennies de domination del conservatives liberal e democrates social. Li secund scrutine va esser fat in li decitriesim de decembre. (260)

Radio Esperanto 35

La 6an de decembro, la unuan vintran dimanĉon de 2015 aperis la 35a podkasto de “Radio Esperanto” el Kaliningrado (Ruslando), kiun, kiel ĉiam, kungvidas Halina Gorecka kaj Aleksander Korĵenkov.

En ĉi tiu programo:

1. Enkonduko
2. Hilda Dresen: “Vintro” (Halina Gorecka)
3. Esperanto-novaĵoj
4. “La Ondo de Esperanto”, 2015, №12
5. Zamenhofa Tago 2015
6. Kanzono de Manŭel

La programo daŭras 21 minutojn.
Amplekso: 20 Mbajtoj.

La 35a sonprogramo de “Radio Esperanto” estas aŭskultebla kaj elŝutebla ĉi tie:
http://sezonoj.podfm.ru/esperanto/22/

Rekta ligo por elŝuto de la 35a programo:
http://sezonoj.podfm.ru/esperanto/22/file/podfm_sezonoj_esperanto_35.mp3

Aŭskultu ĉi tiun kaj plurajn el la pli fruajn elsendojn de “Radio Esperanto”  rete: http://sezonoj.podfm.ru/esperanto/
aŭ abonu ilin: http://sezonoj.podfm.ru/esperanto/rss/rss.xml

Demandoj pro la lasta Malferma Tago (11-2015) en Roterdamo

Ĉirkaŭ 70 esperantistoj ĉeestis la novembran Malferman Tagon de la Centra Oficejo, kiu estis markita pro la baldaŭa emeritiĝo de Osmo Buller kiel Ĝenerala Direktoro.

Du programeroj vekis mian specialan atenton: tiu titolita “Osmo Buller respondas” kaj la parolado de Humphrey Tonkin pri la novaj celoj de UNoj por daŭripova evoluo[1]. La ĉiam sistema informparolado de Tonkin lasis min kun kelkaj demandoj.

Baldaŭ la 76-jaraĝa profesoro definitive emeritiĝos kaj tiam li esperas dediĉi pli da tempo al klopodo agordi, kun sia teamo de kunlaborantoj kiuj plenumas la konsultajn rilatojn kun Unesko, la dek sep novajn celojn (vidu https://eo.wikipedia.org/wiki/Celoj_por_Daŭripova_Evoluigo aŭ revuon Esperanto febr/mart/apr 2014 kaj sept 2015) al la solvo de la lingva problemo.

Tonkin skizis, ke la lingva problemo en sia malnova formo devas esti konsiderata kiel “solvita”, ĉar ĉiuj oficistoj kaj reprezentantoj de ŝtatoj-membroj flue parolas la anglan kaj fieras pro tio, sed forgesas ke li pro sialingva ĉirkaŭaĵo malhavas la rektajn informojn el ne-anglalingvaj medioj. Tiu unuflankeco kondukas al ĝenerala diskriminacio de la voĉoj de ne-anglalingvanoj. Do la lingva problemo ne ekzistas plu pri parolado, sed pri aŭskultado. Vere interesa observo!

Do “la lingvo kiu serĉas problemon” (esprimo de HT) nun trovis tiun problemon en la manko je alireblo de UNoj kaj ĝiaj organizoj por aŭskulti la ne-anglalingvan mondon kaj transformi la aŭditaĵon ĉe la plenumado de la celoj por daŭripova evoluo.

Kiel solvi tiun problemon de diskriminacio? Ne per protestoj ĉe UNoj, sed per propono de senkondiĉa kontribuado al la celoj, preterire rimarkigante al la programestroj pri la mankoj je aŭskultipovo de la UNo-sistemo.

Tiu analizo levas plurajn demandojn:

  1. Ĉu la solvo de la komunika problemo en la sino de UNoj implicas ke ne havas sencon jam plu atentigi pri la komunika problemo sur la popolamasa nivelo, specife pri tiu inter malsamaj kulturkomunumoj, kiuj dense kunloĝas? Pli specife: Ĉu laŭ la E-gvidantoj la plenumado de la Zamenhofa celo de interkompreno inter la popoloj estu lasata al la antaŭenigantoj de la angla lingvo (kiel asertas ekzemple Philippe Van Parijs)?
  2. Ĉu Humphrey Tonkin kaj lia teamo jam havas klaran bildon en kiu maniero esperantistoj povas kontribui al tiuj celoj kiuj en sia plenumiĝo postulas specifan aŭskultipovon?
    Aŭ ĉu tiu propono de kontribuado al la celoj de UNoj estas maniero por kaŝi nian veran intencon daŭrigi la lobiadon por Esperanto kiel Internacia Lingvo (ekz. por enkonduki ĝin en la edukadan sistemon[2])? Alivorte ĉu la gvidantoj de la E-movado pretas lasi sian pretendon ke ili iam povos konvinki la potencojn en la mondo sur la terenoj de scienca kaj ekonomia evoluoj kaj terstrategia politiko[3] pri la utilo de Esperanto por la ĝenerala bono?
  3. Prave Michaela Lipari kaj Barbara Pietrzak petis Tonkin pri konkretigo de lia ankoraŭ svaga strategio en projekton aŭ gvidliniojn por la landaj asocioj. Ĉar analizo en tiu formo estas komprenebla nur desupre kaj ne povas inspiri esperantistojn ĉe la bazo, kiuj uzas Esperanton nur kiel komunikilon, parolilon, ne aŭskultilon.

El la programero “Osmo Buller respondas” mirigis min iuj demandoj kaj unu respondo.
La Ĝenerala Direktoro atentokapte kaj sprite rakontis pri sia unua Universala Kongreso, kie li ricevis modestan taskon kiel gardisto kaj ĉiĉerono de ekspozicio pri Esperanto por la ĝenerala publiko kaj pri sia nervostreĉa renkontiĝo kun Ivo Lapenna.

Post tio venis demando de Humphrey Tonkin, pri tio kion Buller konsilas al sia postsekvontino en la posteno de direktoro. La respondo estis resumebla en du vortoj: “pacienco kaj afablo”.

Alia demando estis: “Kiel vi klarigas, ke la akcepto kaj ekfunkciigo de perreta voĉdonado ekde la momento en 2009, kiam unua komitatano komencis insisti pri la graveco de tia sistemo por vigligi kaj demokratiigi la Komitaton?
Buller donis diversajn kialojn, kiuj entenis interalie jenajn asertojn:

  1. Jam en 2009 perreta voĉdonado estis ebla. (Se mi estus sciinta tion …………………….., JD)
  2. En mia funkcio de Ĝenerala Direktoro mi lasu la respondon al via demando al la hodiaŭa kaj antaŭa estraroj. (Tiuj certe ne publike konfesos sian kontraŭstaradon, JD)
  3. Mi timas kaj timis, ke sistemo de perreta voĉdonado donos instigon al misuzado por decidi pri malgravaj aferoj. (Konsekvence la influo de la Komitato dependas de propra aktiveco, JD)
  4. Statute la Komitato nur decidas pri la granda linio de gvidado de la Asocio. Pro tio sistemo de perreta voĉdonado ne estas necesa.
    (Estas ĝuste ke laŭ artikolo 29 de la Statuto la Komitato decidas pri ĉiuj gravaj aferoj, sed aldone “Al la Komitato apartenas ĉiuj kompetentecoj en la Asocio, kiuj ne estas rezervitaj, laŭ la leĝoj aŭ la Statuto, al aliaj instancoj.”
    Kio restas estas skribita en artikolo 33, kiu komencas per

La Estraro estas respondeca al la Komitato. Ĝi

  1. a. respondecas, sub gvido de la Komitato, pri la ĝenerala evoluigo de la Asocio;
  2. b. plenumas la decidojn de la Komitato;

Do pri ĉio, kion la Komitato opinias sufiĉe grava, ĝi povas voĉdoni, aŭ ĉu mi eraras?, JD)

  1. La pasinta eksperimentado pri perreta voĉdonado pruvas la ĝenerale malaltan nivelon de la partoprenemo de komitatanoj en la opiniformado. La komitatanoj devis esti skurĝataj  (de Francesco Maŭrelli kaj Martin Schaeffer, JD) al voĉdonado. Tial ne ekzistis emo ĉe la estraro engaĝi la Komitaton en la decidoprocezo.)
    (Pri tiu argumento mi ekde 2009 faris renversitan aserton: La malaktivecon de komitatanoj grandparte kaŭzas la fakto, ke la estraro lasis al ĝi tre malmulte por decidi., JD)

Ni esperu, ke iam la Estraro, la Ĝenerala Direktoro kaj la landaj asocioj prenu la oficon de komitataneco pli serioze. Aŭ oni radikale ŝanĝu la strukturon de UEA, kiu herediĝas de la Interkonsento de Kolonjo el 1933.


[1] “UNo sur la sojlo de nova epoko”

[2] Ĉar eĉ celo 4, “Garantii inkluzivan kaj egalecan bonkvalitan edukadon ….”, ne montras al egalaj rajtoj pri elektado de lingvolernado kaj instrulingvo. Vidu la sep subcelojn videblajn en https://drive.google.com/open?id=0B73gFFtIyHmETkhVQjBrbTZuSjA

[3] Mi mencias tiujn tri terenojn, ĉar ili historie pruveble difinas kiuj estas la dominaj lingvoj en la mondo. Se la savo de la tero pro klimatŝanĝiĝo nur ekinteresas la potencojn pro ekokazado de klimatrilataj katastrofoj nur, kiuj lingvorilataj katastrofoj devos okazi por mobilizi la reprezentantojn en Uno-organizaĵoj por adopti Esperanton kiel “aŭskultilon”?

2015-12-01

ASKOLTEZ SONA ENREJISTRURO (achento Slovaka)

0a8c316c4cc4f78555b73acfa1c95a37 jpg?itok=6479 TqCerebri fakte ne fitas en kategorii maskula e femina. Esquado ciencistara di Daphna Joel en l’ Universitato di Tel Aviv en Israel analizis l’ imaji facita per resonado magnetal de cirkum milequaracent individui. On des-kovris, ke quankam existas diferi sexual o genral en cerebri e konduto, nur tre mikra nombro del cerebri studiata havas traiti tote maskula, femina o meza inter la du. La granda majoritato havas mozaiko genetikal, ula traiti esas maskula ed altra femina. (4)

2015-12-02

ASKOLTEZ SONA ENREJISTRURO (achento nord-Lapona)

Brahmeshvara 7355 70Plura dii di pluvego inundis Tamil Nadu. Multa parti dil chef-urbo Chennai esas sub nivelo aqual. Cirkum duacent homi mortis pro acidenti relatanta al pluvego. Servi aviacal, trenal ed autobusal poke funcionas ed exameni yar-duimal mustis ajornesar. L’ armeo Indiana teral e naval facas operaci salva en regioni basa. Varma Tamil Nadu jacas en sud-India proxim Tamil-lando en nord-estal Sri-Lanka, por qua India esas la maxim granda partenero komercal. (57)