Monthly Archives: September 2015

La ciel-arko (duesma mikra-texto)

Cavespere, dum regardar infantala programo dil televiziono kum mea filiino, me askoltis kansono qua memorigis a me infantala kansono quan me askoltis multafoye e ke forsan venas de la Mez-epoko.  Ca kansono sempre igis me pensar pri la anti-semidismo en Hispania dum multayari. Onmu savas ke dum la regnado dil Katolika Reji, Judi expulsesis de Hispania en 1492. Vere, la Hispana literatura havas multa exempli dil odio al Judi, quale ca infantala e populala Hispana kansono:
Kande pluvas ed esas la suno,
eniras la ciel-arko dil Sioro.
Kande pluvas ed esas kolda,
eniras la ciel-arko dil Judo.

TEJO: La iluzio de sendependiĝo

«Tutmonda Esperantista Junulara Organizo volas retroiri tien, de kie ĝi venis: sendependiĝi de UEA por esti denove memstara organizo kiel en la komenco. La sendependiĝo de TEJO tamen estas absurda kontraŭdiro, ĉar ankaŭ ekster UEA ĝi volas resti ene de ĝi», – skribis la populara kolumnisto de «La Ondo de Esperanto» Komitatano Z en la ĵus aperinta oktobra kajero de ĉi tiu gazeto.

Legu la tutan komentarion «La iluzio de sendependiĝo» en la novaĵretejo La Balta Ondo
http://sezonoj.ru/2015/09/kz-12/

Historio de BEToj: ĈET-3 en Molėtai (1961)

Kadre de la preparado de la 52a Baltiaj Esperanto-Tagoj, kiuj okazos la 2-10an de julio 2016 en Birštonas (Litovio), la Organiza Komitato de BET-52 decidis aperigi en la novaĵretejo La Balta Ondo informojn pri ĉiuj BEToj, kiuj okazis en Litovio.

La unua ero en nia serio estas la 3a Ĉebalta Esperantista Tendaro (ĈET-3), kiu okazis en la urbo Molėtai antaŭ 54 jaroj (aŭgusto 1961). Estas enretigitaj tri artikoloj kaj kvar fotoj pri la tendaro.

Legu kaj vidu en La Balta Ondo
http://sezonoj.ru/2015/09/bet-13/

Esperanto denove en la Ekonomia Forumo en Krynica

Ankaŭ ĉi-septembre, la dekan jaron sinsekve, Esperanto estis prezentita dum la Ekonomia forumo en Krynica-Zdrój (Pollando), kiun partoprenis ĉ. tri mil politikistoj, ekonomistoj, ĵurnalistoj, artistoj. EEU aranĝis Esperanto-standon, kaj la muzika grupo Junaj Voĉoj kantis en Esperanto por la partoprenantoj.

Legu pli en la novaĵretejo La Balta Ondo:
http://sezonoj.ru/2015/09/krynica/

IMPERIESTRO KAROLUS LA GRANDA

KAROLUS LA GRANDA

Recentamente, me spektis chetelevizione emiso pri imperiestro Karolus la Granda (742-814). Ita imperiestro esis la filiulo di Franka rejo. Il konquestis vasta Imperio kontenanta Francia, Germania e parto de Italia. Il havis multa spozini, nam itaepoke la monogamio ne esis absolute obligala (adminime por la reji e princi). Pro ke la Saxoni esis tre atakema ed entraprezis inkursi en lua rejio Frankia, il militis kontre li e koaktis li konvertesar al Kristanismo.Pos revolto dal Saxoni, il aplastis li kruelmente ed entraprezis gentocido kontre li. Por evitar la kompleta desaparo di lua populo, la chefo dil Saxoni, Witukind, konvertesis al Kristanismo e submisis su kun lua regnati a Karolus la Granda. Karolus havis bona relati kun la Mohamedana Kalifo Abasida Harunu -ur -Rashidu (Harun-al-Rashid por la Ocidentani) e recevis donaci de lu. Il kronizesis kom imperiestro da papo Leo III en la yaro 799ma. Il (Karolus la Granda) jeris tre bone ilua Imperio ed il kurajigis anke la diversa arti,la cienci ed omna posibla formi di savo di lua epoko. On rikomencis lernar bona latina linguo diveninta la administreriala linguo dil imperio ed anke linguo dil Eklezio. Se il ne inventis la institucuro dil skolo, il kurajigis e faciligis la lernado da yuna studenti. Il mortis en lua chefurbo Aachen. Ed il poslasis granda memoraji e nostalgia. Regretinde lua decendanti ne savis mantenar la Imperio, olqua dividesis en tri parti per la kontrato di Verdun (843). Se la Imperio povabus mantenesar multa militi e katastrofi evitesabus ad Europa. Precipue la Unesma Mondo-milito.
 

Imperiestro Karolus la Granda


LA BENIGNA DAMO DI LOUDUN

ENIGMATO – PROCESO

Kelka dii ante nun, me spektis chetelevizione emiso pri Marie Besnard (1896-1980, la benigna damo di Loudun) qua divenis tre famoza en Francia pro lua procesi. El akuzesis mortigar preske dek membri di elua familio per venenago arsenikal. On povis pruvar nulo serioza kontre elu, ma el havis mult enemiki pro lua pekuniozeso e la rumori kontre elu duktis ad elua aresto. On trovis mult arseniko che la kadavri di lua familiani, ma en la tombeyo esis omnakaze granda quanto de arseniko pro la zinko dil sarki e la flegado dil flori. Pro ke on povis pruvar nulo serioza kontre elu, el absolvesis en 1961 pos subisir tri procesi. Marie Besnard esis afabla e polita persono tre piacha qua pregis kun la chapleto enmanue dum lua procesi. El anke havis mantilio sur la kapo quale omna bigota katolikini (kande eli eniras kirko). La homi qui kredis lua kulpozeso odiis elu. La ceteri tre prizis lua benigneso ed afableso e nomizis elu “la bonne dame de Loudun” (la benigna damo di Loudun). Loudun esis la urbo ube el habitis.
 

Qual es le color del amor?


Qual es le color del amor, 

le color del dolor, 

le tinta de tu e le tinta de me? 

Insimul nos cerca 

le responsa al questiones 

in nostre emotiones


Verde dies, noctes gris, 

suave memorias de Paris, 

de Barcelona, de Venetia 

e del porto de Cádiz


Qual es le color? 

Qual es le color?

Qual es le color, 

le color del amor?


Tu basio es rosa, tu caressa es blau, 

tu parolas jalne com’ le radios, 

radios del sol, radios del amor

Es jalne le color del amor? 


Tu pensatas son azur, 

je les aime, mon amour, 

sovente io vole revenir a te in Tours. 

E nostre amor es multicolor


Qual es le color? 

Qual es le color?

Qual es le color, 

le color del amor?

Dissimilitude

Nos parla le mesme lingua
ma non comprende le un le altere
proque nos proveni de mundos differente
Quando tu dice foco tu pensa del aqua
Quando io dice terra io pensa del celo
In mundos differente
le parolas ha dissimile significationes
Le plasticina del lingua es modellate
de manos alien
Remane similar in substantia
ma es remodellate
usque a irrecognoscibilitate
Nostre manos se incontra
Le mie es frigide ma le tue es calide
Io vole apprender tu lingua

Spectante le homine

Quando io spectava le oculos del homine
io videva inquietude
Quando io spectava su facie
io videva fatiga
Quando io spectava su bucca
io videva desiro
Quando io spectava su capite
io videva un oceano de pensatas
In su spatulas io videva dolor
Quando io mirava su corde
io videva pavor
ma quando io lo scrutinava
io videva suspiro
In le centro del corde io videva le anima
Su substantia era pur amor

Le refugiatos

Le mundo presente manca limites
Le homines son pavorose e confuse
Illes sape qui illes era
ma non qui illes devenira
Le odio es vetere e predicibile
ma al latere de illo, 
inexpectate amicitates son nascite
Alcunos aperi lor corde e vole adjutar
Alteres claude le frontieras
timente le menacia celate
Le torrente human sempre trova nove vias
Le morte de un homine es un tragedia
ma le morte de multe homines es pur statistica
Le un oculo es aperte ma le altere es claudite
Si solo existe un Deo,
proque il ha tante religiones?
Si Deo es plen de amor o misericorde,
proque su creaturas occide le un le altere?
Quanto longe nos debe suffrer
ante que maturara nostre sagessa?

2015-09

ASKOLTEZ SONA ENREJISTRURO (achento Cheka e Slovaka)

  • 1194170312015-08-31 | Dum protesti kontre la reformo konstitucural, qua koncesas plu multa yuri ad est-Ukrainia, Ukraina nacionalisti acendis petardeti e kokteli di Molotov avan la parlamento en Kiyiv, la chef-urbo Ukrainiana.
  • 2015-08-31 | Segun nova studiuro, rinoceri di speco Dicerorhinus sumatrensis konsideresas kom extingita en naturo Malaiziana.
  • 2015-09-01 | Ciencisti dil Universitato di Kalifornia en San Francisco, Usa, anuncis la des-kovro di proteino altrigita (*priono), qua esas kauzo direta di atrofio mult-sistema, maladeso rara e ne-remediebla, simila a morbo di Parkinson.
  • 2015-09-01 | Dum la plebicito pri nova standardo Nov-Zelandana, qua plu distinte diferez de la di Australia vicina, quar selektebli prizentesos al civitani por la votado.
  • 2015-09-02 | Nova studiuro evaluas, ke esas plu kam tri trilion (3×1012) arbori sur Tero, ma dekekin bilion (15×109) perdesas singlayare; homi esas la chefa kauzo.
  • 2015-09-02 | Fuzeo Rusiana Soyuz TMA-18M lansis tri kruani al Staciono Spacal Internaciona.
  • 2015-09-03 | Parado milital kun dekeduamil armeani, kinacent vehili e duacent aeroplani eventis en Běijīng por celebrar la sepadekesma aniversario dil dio dil vinko.
  • 2015-09-13 | Mediki en hospitalo universitatal en Salamanca, Kastilia e Leon, Hispania, en-plantacis artifical titania sternumo e parti di kosti produktita per imprimo tri-dimensiona ad-en kuracato, qua havis multa tumori kancera en ica parto di sua korpo.
  • 2015-09-13 | Riveno dal kosmonautulo Rusa Gennadiy Padalka ek la Staciono Spacal Internaciona facis rekordo pri la tempo pasita en spaco, devancante la rekordo facita da ilua sam-landanulo Sergey Krikaliov en la yaro duamilekin.
  • 2015-09-14 | Malcolm Turnbull esas divenonta nova chef-ministrulo Australiana e nova chefulo dil Partiso Liberal di Australia, vinkinte sua precedantulo Tony Abbott per kinadekequar voti kontre quaradekequar.
  • 2015-09-14 | Pro la krizo Europana migrantal, Germania ri-permisis en-iro di treni ek Austria pos ri-introduktir kontroli frontieral. (On povas vidar arkitekturo Austriana en la fotografuro.)

Nia Trezoro: Eŭgeno Lanti

Inter tiuj, kiuj evoluigis Esperanton kiel socian fenomenon, eble la plej nekutiman personecon havis Eŭgeno Lanti. Malkiel la ceteraj movadgvidantoj, li ne studis en gimnazio aŭ liceo, dum longa tempo manlaboris, kaj, plej grave: li fondis en Esperantujo tute apartan movadon, kiu ne fontis el la antaŭmilita movado, konstruita de Zamenhof, L. de Beaufront, profesoroj Bourlet, Boirac kaj Cart, generalo Sebert kaj iliaj samtempuloj, nek el UEA de Hodler, Mudie, Privat k. a.

Legu pli en la artikolo “Eŭgeno Lanti, la unua sennaciisto” de Aleksander Korĵenkov, kiu aperis en la postkongresa kajero 8-9 de La Ondo de Esperanto, kadre de la kleriga rubriko “Nia Trezoro”. Hodiaŭ ĉi tiu artikolo estis publikigita ankaŭ en la novaĵretejo La Balta Ondo
http://sezonoj.ru/2015/09/lanti/

Komitatanoj de TEJO volas eksigi la estraron

Dum la Internacia Junulara Kongreso en Wiesbaden, Germanio, estis elektita nova estraro kaj prezidanto de TEJO. La elekta komisiono de TEJO proponis, ke Łukasz Żebrowski restu prezidanto de la asocio, sed anstataŭ li estis elektita Michael Boris Mandirola.

Kiel unu argumenton por la ŝanĝo de prezidanto oni dum la komitata kunsido en Wiesbaden menciis, ke laŭ proponata nova statuto de TEJO prezidanto ne rajtu esti elektita por pli ol du sinsekvaj periodoj. Łukasz Żebrowski jam prezidis la asocion dum du periodoj.

En ampleksa mesaĝo sendita al la diskutlisto de la komitato de TEJO la 1-an de septembro, komitatanoj Vít Guglielmo Mišurec kaj Romualda Jeziorowska atentigas, ke la reguloj de la nova statuto ankoraŭ ne validas, sed tamen estis uzitaj kiel argumento por ne reelekti Łukasz Żebrowski. Krome ili trovas, ke la limigo de la oficperiodoj aperis en la projekto de nova statuto en suspektinda maniero.

La propono de nova statuto de TEJO estis preparita de komisiono starigita de la komitato de UEA, kaj kiam tiu propono estis prezentita dum la Universala Kongreso en Lillo, en ĝi estis nenia mencio pri limigoj de oficperiodoj de la prezidanto. Tiu mencio aperis poste, kiel ŝanĝo enkondukita de dumkongresa laborgrupo. En tiu laborgrupo membris Michael Boris Mandirola, kiu mem poste estis elektita nova prezidanto de TEJO, kaj Veronika Poór, kiu subtenis la kandidatiĝon de Michael Boris Mandirola.

Vít Guaglielmo Mišurec kaj Romualda Jeziorowska atentigas, ke en la statuta projekto prezentita al la komitato de UEA por aprobo la nova regulo pri limigo de oficperiodoj estis indikita kiel “teksto kopiita senŝanĝe el la malnova regularo de TEJO”, kio evidente ne veras, kaj ke la komitatanoj de UEA tial facile povis ne rimarki la ŝanĝon. Efektive pri tiu ŝanĝo oni tute ne diskutis en la komitata kunsido de UEA en Lillo.

“Ne eblas ne rimarki ankaŭ, ke kvankam ne ankoraŭ valida, komprenata laŭspirite tiu ŝanĝo evidente uzeblas (kaj poste efektive uzitis) kontraŭ la kandidatiĝo de Łukasz Żebrowski, kiu jam laboris por TEJO kiel Prezidanto dum 2 oficperiodoj, dum tute ne malhelpas al Michael Boris, kiu pro sia aĝo povus havi tiun postenon ĝuste ankoraŭ dum 2 oficperiodoj”, Vít Guiglielmo Mišurec kaj Romualda Jeziorowska aldonas en sia letero al la komitato de TEJO.

Laŭ ili la nuna situacio estas “tre danĝera por TEJO”, ĉar la elekto de nova estraro okazis en malbona etoso kaj kelkaj estraraj kandidatoj retiris sian kandidatiĝon pro la okazaĵoj.

“Ni vidas, ke la Komitato estas dividita, pluraj aktivuloj seniluziiĝintaj pro tiel malaperinta kunlabora etoso en la organizo, kiu ja ĝis nun ĉiam regis en TEJO, tiel elektita estraro ne havas kaj ne povas havi subtenon de multaj en la Komitato”, ili skribas.

Tial ili proponas, ke laŭeble rapide okazu nova elekto de la estraro, kaj petas tujan sekretan voĉdonon de la komitato pri sia propono.

La eksa prezidanto, Łukasz Żebrowski, pretas rekandidati, se okazos novaj elektoj, li diras responde al demando de Libera Folio:

– Ne tre surprizas min apero de tia propono. Jam en Wiesbaden mi aŭdis komentojn de komitatanoj, ke la elektoj kiuj okazis ne estis tute normalaj. Nove aperintaj informoj certe ne plibonigas ĉi tiun impreson kaj tio ne estas pozitiva por la organizo. TEJO estas gravega por mi, al la laboro en la Estraro mi dediĉis ses jarojn de mia vivo kaj multegon da koro. Ĉi-jare mi rekandidatiĝis, ĉar mi daŭre havas multon da entuziasmo, ideojn kaj emon aktivi por TEJO kaj por komencitaj projektoj. Kompreneble do, se la Komitato decidos okazigi novajn elektojn, mi volonte partoprenos en ili.

Laŭ la regularo de TEJO, sekreta voĉdono pri propono farita al la komitato devas okazi, se du komitatoj ĝin postulas. Se sekreta reta voĉdonado ne eblas teknike, la balotado anstataŭe devas okazi poŝte.

Bromas de parolas en la tradui esperanto de Alicio

Fonte: Patrick H Wynne, volum 1, paje 697

La autor compara tre traduis: 1910 par Elfric Leofwin Kearney (1856–1913), 1996 par Donald Broadribb (1933–2012), e 1987 par William Auld (1924–2006).

Lo par Kearney pare es se sola tradui esperanto, e el esplica frecuente la bromas en notas basa. El contorse ance la lingua, inventante la parola tejlo per “tale/tail” e malusante akso (“ase”) per sinifia ance “axa”. Per la broma de whiting (merlango), el dise ce la lingua (lango) de esta es sempre en la mar (maro) – ma alora el ajunta ance un tradui plu leteral entre brasetas per gida a la discute de sapatos. La Grifon nomi estas piediriloj (“aparatos per vade par pede” ma ance pie-diriloj “aparatos per parla sinsera”) e dise ce los es fada de algas (verd-iremaj “con tende de pasa verde” ma ance ver-diremaj “con tende de parla vera”).

Broadribb ia tradui multe libros a esperanto, e la autor descrive se tradui de Alisia como “refinada, leteratural, fidosa, capas”. En tradui la broma de merlan, el dise en loca ce su la mar on usa heliko (“caracol” ma ance “la arte de brilia”). [Esta susede car esperanto no ave un article de nondefini per introdui “caracol”.] En refere a se tale, la Mus dise “Lo de me es longa e nonfelis” e Alisia suposa ce lo refere a se coda. Per la broma de “ase/axa”, Alisia demanda ce on teni la jira de la Tera en se testa, provocante la Rea a sujesta un destesti. Broadribb no ia susede trova un bon broma per foceno (“fosena”), donce el ia omete esta parte.

Auld ia es un poesiste e traduor aclamada. El ia tradui la capitol 7 e un parte de la capitol 9 per Angla antologio (“Antolojia engles). La Tortuga es “tro rijida” per demostra “fainting in coils”; Kearney ofre kolerigi florbildojn (“coleri pitures de flores”, bromante a kolorigi “colori”) e el omete la refere a rijidia (ma el ajunta ce on roji tal no sola rosas blanca ma ance la fas de la Rea!); Broadribb dise olea penetrado (“penetra olial”, bromante a pentrado “pinti”); e Auld altera la mesma espresa a hovepentado (“repenti con ai!”), sujestante ce la Tortuga es tro rijida per ajena se.