Ĉi-jare la ĉefa muzika evento en Esperantujo, la festivalo FESTO, okazis la 10–18an de aŭgusto en Kelmis – la iama ĉefurbo de la iama Neŭtrala Moresneto. Detala artikolo pri FESTO 2013, aperinta en la oktobra kajero de La Ondo de Esperanto kun pluraj fotoj, estas legebla ankaŭ en la novaĵretejo La Balta Ondo:
http://sezonoj.ru/2013/09/228festo/
Monthly Archives: September 2013
Esperantisto la plej bona ĉefministro de Nederlando
Willem Drees naskiĝis unu jaron antaŭ la publikigo de la Unua libro, en 1886. Li mortis en la aĝo de 101 jaroj en 1988. Li estis socialdemokrata ĉefministro de Nederlando dum la gravaj postmilitaj jaroj 1948-58. Sub lia gvido okazis la senkoloniigo kaj la postmilita rekonstruado de Nederlando. Jam antaŭ sia ĉefministriĝo, kiel ministro pri socialaj aferoj, li havis gravan rolon en la kreo de la nederlanda pensia sistemo.
La enketo de “NRC Handelsblad”, la gvida tagĵurnalo en Nederlando, estis farita kunlabore kun la Universitato de Utreĥto. Fakte okazis du enketoj: unu inter 50 fakuloj pri politiko kaj alia estis reta voĉdonado, kiun partoprenis 3441 homoj.
Drees venkis en la enketo inter la fakuloj, dum en la reta voĉdonado li estis la dua post Ruud Lubbers (ĉefministro 1982-1994). Ĉe la fakuloj Lubbers estis la dua. Drees estis socialdemokrato kaj Lubbers kristandemokrato. Ankaŭ Lubbers havis ligon kun Esperanto, ĉar kiel ĉefministro li estis Alta Protektanto de la 73-a UK en Roterdamo en 1988, same kiel Drees estis tiu de la 39-a UK en Harlemo en 1954.
La diferenco en la reta voĉdonado estis minimuma: Lubbers 885, Drees 876. En la reta voĉdonado multaj homoj evidente emis elekti pli lastatempajn ĉefministrojn. Tio tamen ne helpis la nunan ĉefministron Mark Rutte, kiu estis sur la naŭa loko kun 83 voĉoj. En la enketo ĉe la fakuloj Rutte ne estis inter la 10 plej bonaj.
Jam en 2006 Drees estis elektita kiel la plej bona ĉefministro post la dua mondmilito en reta voĉdonado de radioprogramo pri historiaj temoj. Kiam en 2004 okazis voĉdonado pri la plej granda nederlandano de ĉiuj tempoj, Drees atingis la trian lokon.
La artikolo de NRC Handelsblad pri la temo ne mencias la esperantistecon de Drees.
2013 Australia
Die frigido, alicubi partim nubilo, alibi pluviali, mensis praesidentiae Australiensis Concilio Salutis Consociationis Nationum finem habuit. Australiensibus populus fraternus sunt Neozelandici, partim quoque Britanni, quia inter se optimi amici in Facebook sunt. Australia cum Sinis maxime commerciatur.
Ecce aliquot nuntii:
- 2013-09-05 | 2 456 541 | 150 154 GB-ENG-KEN | Duodeseptuaginta homines vulnerati sunt, postquam magis quam 130 vehicula in caligine in ponte inter Scapeiam insulam et Angliam meridiorientalem ceteram inter se colliserant.
- 2013-09-07 | 2 456 543 | 009 053 AU | Australia comitia foederalia habuit. Coalitio fautorum libertatis nationisque ab Antonio Abbott ducta, quae usque ad nunc adversaria fuerat, lucrata est. Cladem concedens, minister primus Coemgenus Rudd dixit se ducem factionis laboris esse jam nolle.
- 2013-09-23 | 2 456 559 | 142 030 CN | Saltem viginti quinque homines in Sinis meridionalibus mortui sunt post transitum typhonis Usagi, qui octo homines in Philippinis occiserat.
Forpasis Jerzy Fornal
La 31-an de aŭgusto atingis Jerzy Fornal la lastan momenton de sia laboro en tiu ĉi mondo. Post sia multjara kaj altkvalita prezentado de diversspecaj unupersonaj prezentadoj, li trankvile endormiĝis en Varsovio en ĉeesto de sia filino Tamara. Li pasigis sian lastan tempon en la vivo kun sia filino, kiu multon faris por faciligi lian vivon post la morto de Zofia Banet-Fornalowa, kiu subite forlasis nian mondon la 19-an de septembro 2012. Tio estis forta bato al ili ambaŭ.
Jerzy Fornal prezentis sian repertuaron en pluraj landoj de la mondo. Dum pluraj jaroj ekde la 1980-aj jaroj li kaj la verkisto Harold Brown travivis grandan ĝojon renkontiĝi kaj kunlabori. Ili ofte diskutis pri esperantoteatro kaj pri sia propra kuna laboro. Ili forte fekundigis la idearon kaj pensojn de unu la alia.
Mi, kiu kunvivis kun Harold Brown kaj kiu aranĝis plurajn turneojn en Svedio por Jerzy Fornal, ofte renkontis ilin kune kaj povis aŭskulti ilian gajan kaj kreivan interparolon pri ĉio de la monda literaturo ĝis kiel plej bone substreki kaj montri iujn detalojn en sia propra laboro. Estis feliĉaj momentoj aŭskulti la du inteligentajn kaj kreivajn ”kulturlaborantojn” naski novajn ideojn kune. Ili estis kiel du knabetoj ludantaj feliĉigajn ludojn, kiuj multe riĉigis la esperantan teatron kaj la esperantan kulturon. Mi esperas, ke ni ĉiuj, kiuj havis la bonŝancon travivi iliajn kreaĵojn por ĉiam portos tion en niaj koroj.
En Högsby/Oskarshamn, kie loĝis Harold Brown, estis prezentitaj du premieroj, ”Eduko danĝera”, kiu pere de eventoj dum la franca revolucio, kiu tiam 200-jariĝis, montras ke la sinteno de la homo ne ŝanĝiĝas, kiam la jarcentoj ŝanĝiĝas. ”Vagabondo”, kvazaŭ biografia prezentado, sursceniĝis unuan fojon en 1992 dum la Kultura SEF-kongreso en Oskarshamn.
”Vagabondo”-n Jerzy Fornal prezentis lastan fojon dum la entombiga ceremonio de Harold Brown. Oni ŝoke travivis kiel la akso de la vivo rompiĝis. Eĉ homoj en la publiko, kiuj ne komprenis esperanton, venis plurfoje diri kiel ili ŝatis kaj ”komprenis” la prezentadon. Tio klare montras la altan kvaliton de lia laboro.
Famis la prezentado de ”Aniara”, (foto) verkita de la Nobelpremiito Harry Martinsson, tradukita de William Auld kaj Bertil Nilsson, kaj aranĝita por Jerzy Fornal de Gunnar Gällmo. Tiu priskribas kiel oni jam dum la 1950-aj jaroj vidis nian mondon senstiran ŝanĉeliĝi en la Universo. Vidante Jerzy Fornal prezenti ĝin, oni vere travivis la lastajn horojn de nia mondo.
Fragmento el recenzo de “Aniaro” en DEFA-Bulteno (Danio), n-ro 9/1987:
“… Neniam oni aŭskultis tiom da esperantistoj diri alsolute nenion dum tiam da tempo. Neniam oni aŭskultis tian esprimriĉecon, tian precizecon, tian voĉon kiel ĉe Jerzy. Ĉiuj estis tute kaptitaj de la alta arto, kiu plenigis la ĉambron, – kiam la prezento tiel finiĝis, ni apenaŭ kapablis reveni al la “ordinara” mondo, sed volis resti en la mondo, kvankam kruela kaj timiga, kiun Jerzy antaŭ niaj okuloj. Tre intima estis la travivaĵo, ĉar la “scenejo” estis tiel malgranda kaj la aktoro estis tute proksima al la publiko. Koregan dankon al Jerzy por tiu elstara vespero…”
Fragmento el enkonduko de Harold Brown al la programo de “Vagabondo”, 1992:
“… Koncize dirite ‘Vagabondo’ esprimas la ideon pri rajto de homo al alternativa vivo, eĉ kiam ĝi ne alportas feliĉon, sed tamen donas senton de libereco. Malgraŭ saturanta ĝin per tristo ‘Vagabondo’ enhavas radion de optimismo, ĉar ja ĝia heroo havas ideon; li volas semi plantojn sur betonaj aŭtoŝoseoj, kaj agante laŭ la Zamenhofa fido… eĉ guto malgranda konstante frapante traboras la monton granitan – esperas fari ion bonan, pozitivan…”
”Mi memoras kaj ofte pensas pri kiam vi kaj Harold vigle interparolis pri diversaj eblecoj de esperantoteatro.
Salutu Harold de mi, kiam vi renkontos lin kaj vi ambaŭ sidos sur la arĝenta rando de la nuboj denove parolantaj pri esperanto-teatro!”Daŭrigu sur la nubo vian gajan interparolon, vian kreivan kunlaboron por esperanto-teatro. Ne ripozu en paco! Vivu kune en ĝojo! NI MEMORU VIN!”
Kerstin Rohdin (Svedio)
TEO-VENDEYO EN VERSAILLES
Kelka dii ante nun, me iris a Versailles. Me vehas ofte ad ita urbo qua ne esas fora de mea hemurbo. Me vizitas nur rare la kastelo, nam se on volas efektigar vera vizito ibe, on devas komencar olu fruamatine, nam periodo di un jorno esas apene suficanta por vidar to quo esas vidinda en la kastelo. No, mea viziti adibe esas tote destensita quaze promenado tra la urbo quan me konocas sat bone. Me promenas e flanas tra la eleganta stradeti qui cirkondas la palaco dil anciena reji di Francia. Esas multa butiki caloke e la klientaro esas tre kosmopolita pro la multanombra turisti exterlandana qui vizitas la urbo e la kastelo. Me remarkis bela teo-vendeyo e pro ke me prizas ita drinkajo kande ol esas saporoza, me eniris ica butiko.
Esis ja altra klienti qui examenis omno por fine komprar un de la maxim bona teo-marki. Li parolis en la Angla patuazo. Pose, kande me parolis a la komercistino lo esis en la Franca. Lo esis plu agreabla por el, nam se elu parolis fluante la Angla, elu ne parolis ol tote libere e babilar en la linguo matral esas preske sempre plu facila kam expresar su en stranjera idiomo (ecepte se onu utiligas ula interlinguo). Me selektis do teo dum babilar kun el. Me questionis kad lua klienti esas precipue Angle-parolanti. Ye mea astono, el respondis ke no e la plu multi de lia klienti esas Rusi. Me ne savis ke povas esar tanta Rusi en Versailles, ma el respondis a me ke li venas adibe pro ke esas multa studenti Rusa che la konservatorio (skolo-muziko). Me ne savis ke esas famoza muziko-skolo internaciona en Versailles. Me esis kurioza saveskar kad la Rusi parolis anke la Angla ad el, nam esas tre poka homi en Francia, qui savas ica idiomo ; ma lua respondo esis ke li parolas France, ofte nek bone nek male, tamen li esforcas parolar en nia linguo. Ico, certe, esis pleziva. Me haveskis lore la ideo parolar ad elu pri nia Linguo Internaciona ed el semblis esar ravisata ke tala idiomo facile lernebla existas. Anke el esis amuzata kande me dicis ad elu ke la prezidanto di nia asociuro esas Ruso habitanta en Suisia. Tale il esas vera kosmopolita.Semblas ke la Rusi venas grandanombra diskrete a west-Europa…
La rimedoj de ESF kreskas
Kanada esperantisto Brian Kaneen, kiu forpasis en 2012, testamentis al ESF (Esperantic Studies Foundation) pli ol duonan milionon da kanadaj dolaroj. Pro diversaj administraj detaloj, la ĉefa parto de la heredaĵo povis pagiĝi al ESF nur fine de aŭgusto 2013. La kapitalo de la fondaĵo nun sumas je iom malpli ol tri milionoj da usonaj dolaroj.
Legu pli en la novaĵretejo La Balta Ondo
http://sezonoj.ru/2013/09/esf-5/
Universitata filmita kurso: "Enkonduko al astronomio kaj astrofiziko"
Universitata filmita kurso: “Enkonduko al astronomio kaj astrofiziko” – en
Esperanto!
En la pasinta jaro Amri Wandel, profesoro pri astronomio en
Universitato de Jerusalemo, faris Esperant-lingvan prelegserion en kadro de la
“Pekina Esperanta Astronomia Kurso-2012″.
En la studio de la Ĉina Radio
kaj Televido estis faritaj 12 prelegoj, ilia daŭro estis sume ĉirkaŭ 40
studhoroj, kaj pri ili estis faritaj filmaj registraĵoj, kiuj ekde nun estas
libere spekteblaj en interreto (post la komenca 10-sekunda ĉina
reklamo).
Tiu videa kurso estas modelo-dona ne nur pro tio, ĉar la
interesan astronomian fakan enhavon povas utiligi studentoj ie ajn en la mondo –
sed ankaŭ pro tio ĉar ĝi montras unu eblan vojon por reala kaj faka aplikado de
Esperanto. Gratulon kaj dankon al la organizantoj pro la realigo, kaj ankaŭ al
Amri Wandel pro la prelegoj!
Espereble ni baldaŭ havos plurajn tiajn
kursojn en kadroj ankaŭ de AIS – aŭ de ISAE…
Urloj (www-adresoj) de
ĉiuj 12 partoj de la filmo estas troveblaj en la priastronomiaj paĝoj de Scienca
kaj Teknika Esperanto-Biblioteko, STEB: http://www.eventoj.hu/steb/astronomio/index-astronomio.htm
—–
L.S. / Ret-Info
Tui absentie dole me (traductet poema)
Yo ha traductet un curt poema ex li internet. It es un bell litt textu pri li sentimentes pos li vacanties si tu hat un litt aventura de amore in li vacanties e nu tu realisa que tu vermen sentit plu por il. E nu tu es solitari e trist. Mersí Jasmin pro li bellissim poema!
TUI ABSENTIE DOLE ME
Yo ne save, esque tu ha vermen amat me
… ma tui absentie dole me.
Yo ne save, esque tu ha sentit li sam quam yo
… ma tui absentie dole me.
Yo ne save, pro quo tu ha dit “Yo ama te”
…ma tui absentie dole me.
Yo save, que it es nur un curt aventure in li vacanties
…ma tui absentie dole me.
Tu posse far quo tu vole tui absentie va doler me
por sempre.
Prega del classe in li Conservativ Catolic Hem
Yo ha traductet li prega del classe del Conservativ Catolic Hem. Li Conservativ Catolic Hem es un scole por puellas in li Duesim Vive simulation. It es tre ironic. Chasun classe comensa que un scolera di ti-ci poema.
PREGA DEL CLASSE
(in li scole por puellas Conservativ Catolic Hem)
Deo nor patre,
ples benedir nor instructores,
per tui sant spiritu.
Ples guidar nos quande noi adultija,
in crede in amore,
in humalitá e obidentie,
in grand respecte,
por nor hierarchie,
ci sur li terra,
por li eternitá e sempre.
Amen.
Poema pomoic
Ecce un poema re pomos in le dialecto pomoic de Interlingua.
Esque vos lo pote decifrar?
Esque vos lo pote decifrar?
Poiomo apomamo popomosmo
poemo anpoquemo guspotamo pirpoasmo
frucpotosmo posonmo depoliciomose
poemo anpoquemo sapolubmore
poemo anpoquemo guspotamo pirpoasmo
frucpotosmo posonmo depoliciomose
poemo anpoquemo sapolubmore
Poiomo parpolamo polemo linpoguamo
podelmo popomosmo
propoquemo pomimo bucpocamo poesmo
propoquemo pomimo bucpocamo poesmo
poplenmo podemo ilpolosmo
dunpoquemo pomimo proponunciamotion
depovemoni mulpotomo pepoculmoiar
dunpoquemo pomimo proponunciamotion
depovemoni mulpotomo pepoculmoiar
Poinmo polemo vipocinitamote
podemo pomimo caposamo
poilmo pohamo pounmo jarpodinmo
poilmo pohamo pounmo jarpodinmo
poconmo pompoiemoros
heporimo poiomo polomo vipositamova
poemo repotornamova poconmo
heporimo poiomo polomo vipositamova
poemo repotornamova poconmo
pounmo corpobemo pleponamote
2013 Guinea-Bisau
Guinea-Bisau fest sue diurn nasional sidiurne. Presise ante kuatrdes anui, *asemble nasional de Partis Afrikan pro Nedependitet de Guinea e Kapverdia monoflankike deklarav nedependitet de Guinea-Bisau (tetempe Guinea Portugalian) da Portugalia. Guinea-Bisau es land uest-afrikan, kel leplu grand-partie komers ko India. Facebook-amiki leplu grand de bisau-guineani es senegalesiani, kenyani, portugaliani, marokani e kapverdiani.
Ekse avisi nemult:
- 2013-09-11 | 2 456 547 | 002 011 GW | Leg-fasianti de Guinea-Bisau av reproved amnesti a omni militarani, keli avav fasied revolusion in april 2012. Aktivisti pro yuri homik laudav ist desidasion. Guinea-Bisau es sitempe administred per guvernatorel provisorik. Selektasion es avenierant in november, ma Nasioni Uniavant av prekauted, ke it poteserio esar adiurned.
- 2013-09-11 | 2 456 547 | 002 011 CV | Uragan Humberto av ad-ported a Kapverdia tempestadi periodik, venti subit fort, kadi de arbori, pluvii grand, inundasioni de ruti e domi e disaparasion de nav sharjed ko seks marini in unduli. Uragan av posteriore feblesked in Osean Atlantik, no menaserante Amerik.
- 2013-09-13 | 2 456 549 | 002 011 SN | Yustis senegalesian av dekuvred, ke filio de presidento anterior de Senegalesia avav tened mon suged eks posesad publik in konti bankik in Monegaskia.
Le Fabrication del Poema
Le Fabrication del Poema
In memoriam Donna Lina Bo Bardi
io sonia le poema de architectura ideal
cuje proprie crema de cemento loca parola per parola
io ha devenite experto in extraher
scintillas ab le petrettas fullate e lacte ab le petras
io evelia.
e le poema tote se disfila, filetto post filetto.
io evelia.
le edificio, petra e calce, avola
como un legier papiro laxe sub capricio del vento
e exvola se, cinere de un corpore exempte
ab qualcunque senso.
io evelia.
e le poema-mirage se disface
disconstructe como si illo nunquam haberea essite.
io evelia!
le oculos plumbate
per le saliva post somno e le aures assurdate,
il es assi que io exi ab le successive somnos:
il va le anellos de fumo e de opium
e il resta le digitos spaventate.
synecdoches, catachresis,
metonymias, alliterationes, metaphoras, oxymorons
disparite in le vortice.
Il non debe haber grande importantia
remaner celate attendente in le alto phantasma
del turre de vigilantia.
ni le simulation de approfundar se in le somno.
ni dormir vero.
proque le question-clave es:
sub qual mascara il retornara le supprimito?
(ma io figura mi contorno
camminante usque al scriptorio
e aperiente le quaderno de schizzos
ubi on ja trova scripte
que le parola “supprimito” es un expression
vermente tro definite, con symptomatologia clause:
assi in operation de suppression magic
io va rader lo ci ab le poema)
proque le question-clave es:
sub qual mascara il retornara?
Waly Salomão, poeta brasilian, (1943-2003).
Ci vos potera ascoltar, in portugese, le version initial e plus parve de iste belle metapoema, id es, un poema que parla super le processo in se mesme de como on arriva a dar vita a un poema. Illo esseva cantate per le brasilian Adriana Calcanhotto:
“Imperiaj ambicioj” de Noam Chomsky: legu nepre, konsentu laŭplaĉe
Provokema kritikanto
Noam Chomsky estas malmulte konata en Rusio. Eĉ en Moskvo mi ne vidis liajn verkojn sur la bretoj de popularaj librovendejoj kaj neniam renkontis liajn citaĵojn aŭ referencojn al li en amaskomunikiloj. Oni povas nur diveni kial la ŝtata propagandomaŝino preteratentis laŭŝajne tiom allogan kaj utilan ĝiacele personon. Eble tion kaŭzis banala stulteco kaj limigitaj konoj pri la okcidenta intelekta vivo. Sed mi supozas, ke pri tiu forgeso kulpas Chomsky mem – persono plurflanka kaj provoka, kio ĉiam malhelpas al rektomensa propagandaĉo.
“Feĉo!” – tiel karakterizis lin anonima uzanto en la diskutpaĝo de la artikolo pri Chomsky en la ruslingva Vikipedio. Tiom krudan opinion li bazis sur iuj eldiroj de la filozofo, kiuj kvazaŭ pravigis terorismajn agadojn kaj senkulpigis naziojn pri ties reprezalioj en la okupaciita Eŭropo. La akuzoj ambaŭkaze seriozaj, ĉar rilataj al la ĉefaj simboloj de la malbono en la moderna (okcidenta) amaskonscio. Chomsky bonege komprenas ties gravecon kaj aktive uzas la saman armilon, ĉiam denove referencante al la nocio “terorismo” rilate la usonan eksteran politikon kaj komparante kritikatajn de li personojn kaj landojn kun la nazioj. Sed kio kaŭzis tioman diskuton?
“Feĉo!” – tiel karakterizis lin anonima uzanto en la diskutpaĝo de la artikolo pri Chomsky en la ruslingva Vikipedio. Tiom krudan opinion li bazis sur iuj eldiroj de la filozofo, kiuj kvazaŭ pravigis terorismajn agadojn kaj senkulpigis naziojn pri ties reprezalioj en la okupaciita Eŭropo. La akuzoj ambaŭkaze seriozaj, ĉar rilataj al la ĉefaj simboloj de la malbono en la moderna (okcidenta) amaskonscio. Chomsky bonege komprenas ties gravecon kaj aktive uzas la saman armilon, ĉiam denove referencante al la nocio “terorismo” rilate la usonan eksteran politikon kaj komparante kritikatajn de li personojn kaj landojn kun la nazioj. Sed kio kaŭzis tioman diskuton?
Enigmo de Chomsky
Ĉi-libre prezentiĝas naŭ intervjuoj kun Noam Chomsky fare de la usona ĵurnalisto David Barsamian inter 2002 kaj 2005. Ĉiu interparolo havas pli malpli apartan temon, sed foje interparolantoj deflankiĝas kiel tio okazas dum ĉiu normala konversacio. Plejparte ili pridiskutas la usonan politikon, ĉefe eksteran, sed ankaŭ la internan. Sociaj problemoj, kulturo kaj scienco estas tuŝitaj nur tiomgrade kiom ili koncernas la politikon kaj ŝtatajn mekanismojn.
Mi provu resumi la vortojn de Chomsky. Usono estas la ŝtato ege forta, sed iom freneza kaj tute misgvidata de sia elito. En la usona socio, pro historiaj kialoj, enradikiĝis sento de sieĝita fortreso, timo kiun lerte uzas politikistoj por manipuli amaskonscion. Per multaj ekzemploj kaj argumentoj la aŭtoro elmontras senbazecon kaj ofte eĉ ridindecon de la usonaj pretendoj esti viktimo de teroristoj, la lando atakita do sin defendanta kaj kontraŭatakanta. La invadon al Irako li ĉiam nomas agreso, komparas kun atakoj de la nazioj. La samon li diras pri la usona politiko en Afganio, Sudameriko kaj multaj aliaj regionoj. Torturoj en irakaj prizonoj, militkrimoj en okupaciitaj urboj, trompoj kaj insidoj en sudamerikaj landoj – kalejdoskopo de faktoj estas ege bunta.
Ne malpli akre Chomsky kritikas la internan politikon de Usono. Koncentriĝo de povo kaj ekonomia potenco en la manoj de malgranda grupo, kreskanta abismo inter socitavoloj, neglekto de la popolaj interesoj favore al tiuj de elito – ĉion ĉi li pruvas per faktoj kaj (foje) ciferoj. El ĉio dirita neeviteble formiĝas bildo de la grandega terura imperio, kiu senhonte kaj senhalte kreskigas sian potencon, etendas avidajn tentaklojn al plej foraj mondanguloj por elsuĉi ties vivon kaj forton, nutrante malgrandan sed ruzegan manipulantaron, kaŝitan malantaŭ la demokrata fasado. Ĉu tio estas aparte interesa? Apenaŭ.
Kritikado de Usono estas tre populara afero, similaj akuzoj abundas en amaskomunikiloj, virtualaj forumoj kaj sociaj retoj tra la tuta mondo. Ĉiuj faktoj menciitaj de Chomsky estas jam delonge konataj kaj pridiskutitaj. Tamen mi finlegis la libron kaj faris tion dum kelkaj tagoj, unuspire kaj certas, ke mi ne estas sola tiurilate. Certa kialo de tia sukceso laŭ mi estas Chomsky mem.
Li ne nur akuzas kaj kulpigas, kion faras miloj da aliaj aktivuloj, sed ankaŭ klarigas kialojn, fontojn de tiom specifa usona konduto. Chomsky mem apartenas al la du plej forte kritikataj de li nacioj – la usonanoj kaj judoj, do por li tio estas ne ekstera, ne ies, sed lia propra problemo. Pro tio akuzante li ofte diras “ni”. Krome li ne nur priskribas kaj analizas, sed ankaŭ donas konsilojn kiel kontraŭagi, sugestas vojojn por eliri tiun sociopolitikan sakstraton. Oni povas konsenti kun Chomsky aŭ ne, sed liaj proponoj tute ne aspektas ekstremismaj, ofendaj aŭ provokaj. Ili estas sufiĉe normalaj kaj kompreneblaj kadre de la anarkiisma filozofio, liberalaj ideoj ĝenerale. Do antaŭ ni estas ne esktremisma marĝenulo, sed normala universitata profesoro, kiu eldiras tion, kion ni jam plurfoje aŭdis, sed nun aŭskultas pli atente pro liaj fameco, influo en intelektuala medio kaj parollerteco.
Mi ne povus diri, ke tiu libro grave ŝanĝis mian opinion pri rilataj aferoj, sed sendube ĝi pensigis min pri ili pli profunde, instigis iom distanciĝi de la plej disvastiĝinta nun dekstrema pozicio kaj alrigardi de pli maldekstra vidpunkto. Ni tiom alkutimiĝis al niaj stereotipoj, ke foje bezonatas forta puŝo por ŝanĝi tiun vidmanieron. Chomsky vere majstras pri mensopuŝado.
Li ne nur akuzas kaj kulpigas, kion faras miloj da aliaj aktivuloj, sed ankaŭ klarigas kialojn, fontojn de tiom specifa usona konduto. Chomsky mem apartenas al la du plej forte kritikataj de li nacioj – la usonanoj kaj judoj, do por li tio estas ne ekstera, ne ies, sed lia propra problemo. Pro tio akuzante li ofte diras “ni”. Krome li ne nur priskribas kaj analizas, sed ankaŭ donas konsilojn kiel kontraŭagi, sugestas vojojn por eliri tiun sociopolitikan sakstraton. Oni povas konsenti kun Chomsky aŭ ne, sed liaj proponoj tute ne aspektas ekstremismaj, ofendaj aŭ provokaj. Ili estas sufiĉe normalaj kaj kompreneblaj kadre de la anarkiisma filozofio, liberalaj ideoj ĝenerale. Do antaŭ ni estas ne esktremisma marĝenulo, sed normala universitata profesoro, kiu eldiras tion, kion ni jam plurfoje aŭdis, sed nun aŭskultas pli atente pro liaj fameco, influo en intelektuala medio kaj parollerteco.
Mi ne povus diri, ke tiu libro grave ŝanĝis mian opinion pri rilataj aferoj, sed sendube ĝi pensigis min pri ili pli profunde, instigis iom distanciĝi de la plej disvastiĝinta nun dekstrema pozicio kaj alrigardi de pli maldekstra vidpunkto. Ni tiom alkutimiĝis al niaj stereotipoj, ke foje bezonatas forta puŝo por ŝanĝi tiun vidmanieron. Chomsky vere majstras pri mensopuŝado.
Oratoro kun brilo, sed riproĉo
Ĉu li majstras pri ĉio? Mi ne certas. Mi ne estas fakulo pri plejparto de diskutataj temoj, do povas nur aŭskulti ĉion diritan senkritike. Sed jen Chomsky preterire ekparolis pri la soveta historio kaj mi tuj stumblis ĉe jena eldiro: “La islamismaj batalantoj faris teroristajn agojn rekte interne de Rusujo. Kaj tiuj ĉi samaj fortoj poste ŝanĝis sian formon en tion, kio iĝis Alkaido. Parenteze, tiuj teroristaj agadoj ĉesis post kiam la rusoj foriris el Afganujo…” (p. 80).
Atentigis min ne nur “rusoj” rilate la sovetan armeon, konsistintan el reprezentantoj de dekoj da etnoj, inkluzive tiujn “islamajn” (tataroj, taĝikoj, uzbekoj, ktp). Mi jam alkutimiĝis, ke alilandanoj nomas ĉiujn loĝantojn de mia lando “rusoj”, kvankam en Rusio oni ĉiam distingas la nociojn “rusoj” (etna) kaj “rusianoj” (politika) kaj eĉ ortodoksa eklezio antaŭe nomiĝis ne la Rusa, sed Rusia. Plej miris min mencio de iuj enigmaj teroraj agoj, kiujn laŭ Chomsky okazigis en Sovetunio islamistoj dum la Afgana milito (1979-1989). Kiel historiisto mi certe interesiĝis pri la temo, sed neniam aŭdis pri tiuj aferoj. En Sovetunio okazis dekoj da teroraj atakoj, sed faris tion psikaj malsanuloj, armenaj naciistoj, kontraŭkomunistoj – iuj ajn, sed ne afganaj islamistoj aŭ ties subtenantoj. Mi trarigardis plurajn publikaĵojn, sed neniam vidis informojn pri atakoj de afganaj batalantoj eĉ kontraŭ ĉelimaj sovetaj teritorioj, des pli pri teroraj agoj “rekte interne de Rusjuo”. Mi bone memoras kiel en 1989 lastaj sovetaj taĉmentoj gvidataj de la generalo Gromov trapasis la riveron Amudarjo, forlasinte Afganion. Sed mi ne memoras iun “ĉesigon de la teroraj agoj”, kiu laŭ Chomsky sekvis tiun eventon.
Mi aldonu, ke laŭ mi scio kontraŭ la soveta armeo batalis moĝahedoj, surbaze de kiuj poste formiĝis ne Alkaido, sed Talibano – temas pri la du malsamaj movadoj, sufiĉe antagonismaj. Iel ajn Talibano kiel aparta forto aperis ĉirkaŭ 1994, Alkaido (laŭ Chomsky) ne pli frue ol en 1998 – do ambaŭ kelkajn jarojn post la foriro de Sovetunio el Afganio.
Ĉu malgranda fendeto en la argumentomuro de pensanto? Eble jes. Sed imagu, ke pentristo verkas ies portreton kaj, por atingi iujn estetikajn celojn, iomete ŝanĝas jen nazon, jen orelojn, jen frunton. Ĉiukaze li ŝanĝas malmulton, sed ĉu fine ni ricevos ĝustan bildon? Kiom da tiuj fendetoj troviĝas en faktobazo de Chomsky?
Same ne ĉiam glatas logiko de la aŭtoro, laŭaspekte brila, sed post pli profunda esploro ne tre korekta. Ekzemple, oni demandas lin pri kialoj de la usona invado al Irako. Li tuj respondas, ke kaŭzis tion strebo regi la regionon, riĉan je nafto. Bone. Sed kial oni atakis nome Irakon, sed ne Iranon aŭ Libion, kiuj havis pli akran kontraŭusonan politikon kaj ne malpli da nafto kaj gaso? Chomsky asertas, ke Irako estis plej malforta celo. Sed ĉu iu kredas, ke batalo kontraŭ reĝimoj de la iranaj mulaoj aŭ Muamar Kadafi estus multe pli malfacila? La usona armeo estas nun plej pova en la mondo kaj verdire neniu lando, kiu ne havas atomarmilon, povus efike kontraŭstari ĝin. Tion konfirmis postaj eventoj en Libio, kie loka armeo estis venkita de la ribeluloj eĉ sen rekta alilanda invado.
Sian konvinkon pri marioneteco de la iraka registaro Chomsky konfirmas interalie, dirante ke Usono ne bezonas la vere sendependan demokratan Irakon, ĉar pro la plejparte ŝijaisma loĝantaro ĝi baldaŭ estus influita de Irano, kiu estas malamiko de Usono kaj ties aliancano – Israelo. Tamen nun mi scias, ke nome tio finfine okazis. Porirana konduto de la iraka registaro klare evidentiĝas ekzemple en ĝia persista subpremado de la Organizaĵo de la moĝahedoj de la irana popolo, kiu jam kelkajn jardekojn luktas kontraŭ la mulaa reĝimo kaj eĉ partoprenis la Irana-Irakan militon ĉe la iraka flanko. Tuj post la falo de la reĝimo de Sadam Husejn, novaj irakaj regantoj postulis forpelon de tiu organizaĵo el la lando, ĝian senarmigon kaj likvidon de ĝiaj tendaroj. Post vortoj sekvis rektaj atakoj, dekoj aŭ eĉ centoj da iranaj opoziciuloj estis mortigitaj – kaj ĉio ĉi okazis malgraŭ ardaj protestoj de Usono, kiu lastatempe eĉ ekskludis tiun organizaĵon el la “terorisma listo” kaj evidente esperas uzi ĝin por kontraŭstari Iranon. Ĉu pupoj iĝis malobeemaj?
Same stranga aspektas plurfoje ripetata de Chomsky aserto, ke estas neniu problemo regi okupaciitan landon, do li tute ne komprenas kial Usono malsukcesas pri regado de Irako: “…la nazioj en la okupata Eŭropo havis malmultajn problemojn administri la landojn sub sia regado” diras li (p. 43). Ĉi-kaze mi tute malkonsentas. Eble la nazioj ne alfrontis gravan reziston en la senarbara Nederlando aŭ la malgranda Luksemburgo, sed ilia vivo en la okupaciita parto de Sovetunio estis ege malfacila kaj foje terura. Pri tio atestas ne nur oficialaj sovetaj dokumentoj, sed ankaŭ rememoroj de lokaj loĝantoj kaj postvivintaj nazioj. Eĉ pli – pri tio atestas sperto de la usona milito en Vjetnamio, malgranda lando, kiun Vaŝingtono ne sukcesis regi malgraŭ kruelegaj militrimedoj. Chomsky bonege konas tion, ĉar li estis aktivulo de la tiutempa kontraŭmilita movado kaj plurfoje uzas la militon en Vjetnamio kiel konfirmon de siaj argumentoj.
Ĉu al tiaj logikaj kaj faktaj eraroj aludis slovena filozofo Slavoj Žižek dum sia fama distanca polemiko kun Chomsky?
Atentigis min ne nur “rusoj” rilate la sovetan armeon, konsistintan el reprezentantoj de dekoj da etnoj, inkluzive tiujn “islamajn” (tataroj, taĝikoj, uzbekoj, ktp). Mi jam alkutimiĝis, ke alilandanoj nomas ĉiujn loĝantojn de mia lando “rusoj”, kvankam en Rusio oni ĉiam distingas la nociojn “rusoj” (etna) kaj “rusianoj” (politika) kaj eĉ ortodoksa eklezio antaŭe nomiĝis ne la Rusa, sed Rusia. Plej miris min mencio de iuj enigmaj teroraj agoj, kiujn laŭ Chomsky okazigis en Sovetunio islamistoj dum la Afgana milito (1979-1989). Kiel historiisto mi certe interesiĝis pri la temo, sed neniam aŭdis pri tiuj aferoj. En Sovetunio okazis dekoj da teroraj atakoj, sed faris tion psikaj malsanuloj, armenaj naciistoj, kontraŭkomunistoj – iuj ajn, sed ne afganaj islamistoj aŭ ties subtenantoj. Mi trarigardis plurajn publikaĵojn, sed neniam vidis informojn pri atakoj de afganaj batalantoj eĉ kontraŭ ĉelimaj sovetaj teritorioj, des pli pri teroraj agoj “rekte interne de Rusjuo”. Mi bone memoras kiel en 1989 lastaj sovetaj taĉmentoj gvidataj de la generalo Gromov trapasis la riveron Amudarjo, forlasinte Afganion. Sed mi ne memoras iun “ĉesigon de la teroraj agoj”, kiu laŭ Chomsky sekvis tiun eventon.
Mi aldonu, ke laŭ mi scio kontraŭ la soveta armeo batalis moĝahedoj, surbaze de kiuj poste formiĝis ne Alkaido, sed Talibano – temas pri la du malsamaj movadoj, sufiĉe antagonismaj. Iel ajn Talibano kiel aparta forto aperis ĉirkaŭ 1994, Alkaido (laŭ Chomsky) ne pli frue ol en 1998 – do ambaŭ kelkajn jarojn post la foriro de Sovetunio el Afganio.
Ĉu malgranda fendeto en la argumentomuro de pensanto? Eble jes. Sed imagu, ke pentristo verkas ies portreton kaj, por atingi iujn estetikajn celojn, iomete ŝanĝas jen nazon, jen orelojn, jen frunton. Ĉiukaze li ŝanĝas malmulton, sed ĉu fine ni ricevos ĝustan bildon? Kiom da tiuj fendetoj troviĝas en faktobazo de Chomsky?
Same ne ĉiam glatas logiko de la aŭtoro, laŭaspekte brila, sed post pli profunda esploro ne tre korekta. Ekzemple, oni demandas lin pri kialoj de la usona invado al Irako. Li tuj respondas, ke kaŭzis tion strebo regi la regionon, riĉan je nafto. Bone. Sed kial oni atakis nome Irakon, sed ne Iranon aŭ Libion, kiuj havis pli akran kontraŭusonan politikon kaj ne malpli da nafto kaj gaso? Chomsky asertas, ke Irako estis plej malforta celo. Sed ĉu iu kredas, ke batalo kontraŭ reĝimoj de la iranaj mulaoj aŭ Muamar Kadafi estus multe pli malfacila? La usona armeo estas nun plej pova en la mondo kaj verdire neniu lando, kiu ne havas atomarmilon, povus efike kontraŭstari ĝin. Tion konfirmis postaj eventoj en Libio, kie loka armeo estis venkita de la ribeluloj eĉ sen rekta alilanda invado.
Sian konvinkon pri marioneteco de la iraka registaro Chomsky konfirmas interalie, dirante ke Usono ne bezonas la vere sendependan demokratan Irakon, ĉar pro la plejparte ŝijaisma loĝantaro ĝi baldaŭ estus influita de Irano, kiu estas malamiko de Usono kaj ties aliancano – Israelo. Tamen nun mi scias, ke nome tio finfine okazis. Porirana konduto de la iraka registaro klare evidentiĝas ekzemple en ĝia persista subpremado de la Organizaĵo de la moĝahedoj de la irana popolo, kiu jam kelkajn jardekojn luktas kontraŭ la mulaa reĝimo kaj eĉ partoprenis la Irana-Irakan militon ĉe la iraka flanko. Tuj post la falo de la reĝimo de Sadam Husejn, novaj irakaj regantoj postulis forpelon de tiu organizaĵo el la lando, ĝian senarmigon kaj likvidon de ĝiaj tendaroj. Post vortoj sekvis rektaj atakoj, dekoj aŭ eĉ centoj da iranaj opoziciuloj estis mortigitaj – kaj ĉio ĉi okazis malgraŭ ardaj protestoj de Usono, kiu lastatempe eĉ ekskludis tiun organizaĵon el la “terorisma listo” kaj evidente esperas uzi ĝin por kontraŭstari Iranon. Ĉu pupoj iĝis malobeemaj?
Same stranga aspektas plurfoje ripetata de Chomsky aserto, ke estas neniu problemo regi okupaciitan landon, do li tute ne komprenas kial Usono malsukcesas pri regado de Irako: “…la nazioj en la okupata Eŭropo havis malmultajn problemojn administri la landojn sub sia regado” diras li (p. 43). Ĉi-kaze mi tute malkonsentas. Eble la nazioj ne alfrontis gravan reziston en la senarbara Nederlando aŭ la malgranda Luksemburgo, sed ilia vivo en la okupaciita parto de Sovetunio estis ege malfacila kaj foje terura. Pri tio atestas ne nur oficialaj sovetaj dokumentoj, sed ankaŭ rememoroj de lokaj loĝantoj kaj postvivintaj nazioj. Eĉ pli – pri tio atestas sperto de la usona milito en Vjetnamio, malgranda lando, kiun Vaŝingtono ne sukcesis regi malgraŭ kruelegaj militrimedoj. Chomsky bonege konas tion, ĉar li estis aktivulo de la tiutempa kontraŭmilita movado kaj plurfoje uzas la militon en Vjetnamio kiel konfirmon de siaj argumentoj.
Ĉu al tiaj logikaj kaj faktaj eraroj aludis slovena filozofo Slavoj Žižek dum sia fama distanca polemiko kun Chomsky?
Finaj konkludoj
La libro estas sendube leginda kaj mi forte rekomendas ĝin al ĉiuj, kiuj interesiĝas pri politiko, historio aŭ ekstera mondo ĝenerale. Oni povas malkonsenti kun Chomsky, sed por tio oni bezonas koni lian vidpunkton kaj argumentojn, kiujn akceptas milionoj da homoj. Krome, ĉu ekzistas pli bona eblo kompreni sian vidpunkton ol diskuti (eĉ distance kaj senresponde) kun oponanto? “Imperiaj ambicioj” donas tiun eblon por ĉiu, do uzu ĝin.
Mi aparte ĝojas, ke tiu libro aperis nun – nur kelkajn jarojn post la usona eldono. Legi en Esperanto ĉefverkojn de la monda literaturo estas ĝujinda afero, sed mi dezirus ankaŭ pli ofte vidi sur niaj librobretoj aktualajn eldonaĵojn – pri politiko, ekonomio kaj socia vivo. Eldonaĵojn pri kiuj oni povus diri al eksteruloj: “Mi sukcesis legi tion danke al Esperanto, ĉar nacilingva eldono ankoraŭ ne aperis” (kiel mi povas diri pri ĉi libro en Rusio). Utileco de la lingvo estas reklamilo multe pli efika ol ĝia facileco kaj neŭtraleco.
La eldonaĵo mem ankaŭ estas laŭdinda. Bela kovrilo, fortike gluitaj folioj, bona tiparo. La teksto estis zorge tradukita kaj redaktita. La lingvaĵo estas facile komprenebla, al kio verŝajne kontribuis bonligvisma vortuzado de la teamo, gvidata de Renato Corsetti. Nenio ĝenis mian legadon, eble nur uzado de “tiu ĉi” ŝajnas tro ofta (plurloke sufiĉus “tiu”) kaj mirigis min la vorto “malsimpla” – supozeble anstataŭigilo de “komplika”. Mi ne engaĝiĝu en lingvaj bataloj, sed ĉu havas sencon trudado de la malkutima (en reala Esperantujo) vorto, kiu nur malhelpas legadon kaj malfaciligas komprenadon?
Fine mi resumu, ke la eldonejo “Bero” prezentis al ni bonegan libron kaj oni povas nur esperi, ke tiu iniciato estos daŭrigota per eldonado de novaj aktualaj libroj, kiuj helpos al ni pli bone orientiĝi en la nuna mondo. Mi persone ŝatus legi verkojn de Slavoj Žižek, verŝajne plej fama el nunaj filozofoj kaj samtempe plej akra kritikanto (kaj kritikato) de Noam Chomsky. Aŭskultu ĉiujn, decidu mem!
Mi aparte ĝojas, ke tiu libro aperis nun – nur kelkajn jarojn post la usona eldono. Legi en Esperanto ĉefverkojn de la monda literaturo estas ĝujinda afero, sed mi dezirus ankaŭ pli ofte vidi sur niaj librobretoj aktualajn eldonaĵojn – pri politiko, ekonomio kaj socia vivo. Eldonaĵojn pri kiuj oni povus diri al eksteruloj: “Mi sukcesis legi tion danke al Esperanto, ĉar nacilingva eldono ankoraŭ ne aperis” (kiel mi povas diri pri ĉi libro en Rusio). Utileco de la lingvo estas reklamilo multe pli efika ol ĝia facileco kaj neŭtraleco.
La eldonaĵo mem ankaŭ estas laŭdinda. Bela kovrilo, fortike gluitaj folioj, bona tiparo. La teksto estis zorge tradukita kaj redaktita. La lingvaĵo estas facile komprenebla, al kio verŝajne kontribuis bonligvisma vortuzado de la teamo, gvidata de Renato Corsetti. Nenio ĝenis mian legadon, eble nur uzado de “tiu ĉi” ŝajnas tro ofta (plurloke sufiĉus “tiu”) kaj mirigis min la vorto “malsimpla” – supozeble anstataŭigilo de “komplika”. Mi ne engaĝiĝu en lingvaj bataloj, sed ĉu havas sencon trudado de la malkutima (en reala Esperantujo) vorto, kiu nur malhelpas legadon kaj malfaciligas komprenadon?
Fine mi resumu, ke la eldonejo “Bero” prezentis al ni bonegan libron kaj oni povas nur esperi, ke tiu iniciato estos daŭrigota per eldonado de novaj aktualaj libroj, kiuj helpos al ni pli bone orientiĝi en la nuna mondo. Mi persone ŝatus legi verkojn de Slavoj Žižek, verŝajne plej fama el nunaj filozofoj kaj samtempe plej akra kritikanto (kaj kritikato) de Noam Chomsky. Aŭskultu ĉiujn, decidu mem!
Fabrication del Poema
Fabrication del Poema
In memoriam Donna Lina Bo Bardi
io sonia le poema de architectura ideal
cuje proprie crema de cemento loca parola per parola
io ha devenite experto in extraher
scintillas ab le petrettas fullate e lacte ab le petras
io evelia.
e le poema tote se disfila, filetto post filetto.
io evelia.
le edificio, petra e calce, avola
como un legier papiro laxe sub capricio del vento
e exvola se, cinere de un corpore exempte
ab qualcunque senso.
io evelia.
e le poema-mirage se disface
disconstructe como si illo nunquam haberea essite.
io evelia!
le oculos plumbate
per le saliva post somno e le aures assurdate,
il es assi que io exi ab le successive somnos:
il va le anellos de fumo e de opium
e il resta le digitos spaventate.
synecdoches, catachresis,
metonymias, alliterationes, metaphoras, oxymorons
disparite in le vortice.
Il non debe haber grande importantia
remaner celate attendente in le alto phantasma
del turre de vigilantia.
ni le simulation de approfundar se in le somno.
ni dormir vero.
proque le question-clave es:
sub qual mascara il retornara le supprimito?
(ma io figura mi contorno
camminante usque al scriptorio
e aperiente le quaderno de schizzos
ubi on ja trova scripte
que le parola “supprimito” es un expression
vermente tro definite, con symptomatologia clause:
assi in operation de suppression magic
io va rader lo ci ab le poema)
proque le question-clave es:
sub qual mascara il retornara?
Waly Salomão, poeta brasilian, (1943-2003).
Ci vos potera ascoltar, in portugese, le version initial e plus parve de iste belle metapoema, id es, un poema que parla super le processo in se mesme de como on arriva a dar vita a un poema. Illo esseva cantate per le brasilian Adriana Calcanhotto:
Image
Image
Un cosa blanc,
Ecce mi desiro.
Un cosa blanc
De carne, de lumine,
Forsan un petra,
Forsan un fronte.
Un cosa blanc.
Dulce e profunde,
In iste nocte funde,
Frigide e sin Deo.
Un cosa blanc,
Ecce mi desiro,
Que io vole basiar,
Que io vole imbraciar,
Un cosa blanc
Pro io me accostar
E approfundar le facie.
Forsan un sino.
Forsan un ventre
Forsan um bracio,
Ubi reposar.
Ecce mi desiro,
Un cosa blanc
Tro presso a me,
Pro io disparer me
Pro io oblidar me,
In iste nocte funde
Frigide e sin Deo.
Dante Milano, poeta brasilian, (1899-1991).
Le puero sin nomine
Novella
Ille non sapeva quanto longe ille habeva vivite in le domo. Ille non memorava quando ille nasceva. Ille non habeva un nomine. Ille esseva sol in tres cameras
sin portas o fenestras.
In le camera central il habeva un sofa ante un schermo. Ci ille sedeva le majoritate del tempore. Al schermo esseva monstrate imagines de homines qui
faceva estranie sonos con su buccas, viagiava in diverse vasculos e vadeva
trans grande, aperte spatios plenate con objectos in multe differente formas. Sempre nove imagines appareva. Le mesme personas esseva visibile durante un tempore limitate e postea reimplaciate de alteres. Le imagines nunquam dispareva e illos sempre fascinava le puero sin nomine.
In le sinistre latere del camera central il habeva un banda rolante. Quando le puero deveniva inquiete ille camminava sur illo usque a ille deveniva fatigate. Alora ille retornava al sofa.
In le dextere latere del camera central il habeva un grande machina rectangular con vinti buttones. Presso cata button il habeva un parve photo que monstrava un platto o un bibita. Dece buttones monstrava plattos e dece bibitas. Quando
le puero premeva un del buttones, le machina murmurava alcun secundas e postea un parve porta se aperiva con le mangiar o bibita que esseva ordinate. Quando ille habeva finite biber o mangiar ille remitteva le vitro o le platto con le coperto al parve porta, le qual alora tosto se claudeva.
In le camera dextere il habeva un litore. Justo opposite illo il habeva un guardaroba. Ci il sempre habeva munde robas e pannos de lecto. Quando le puero prendeva vestimentos ex le guardaroba, le proxime matino illos esseva reimplaciate de nove, exactemente simile vestimentos. Presso le guardaroba, al solo, il habeva un tubo con un attachate coperculo. Ci ille jectava immunde textiles e residuos.
In le camera sinistre il habeva un WC, ducha e un lavabo. In un armario il habeva productos hygienic le quales esseva completate secundo le mesme principio que le vestimentos in le guardaroba.
Omne le cameras esseva illuminate con lampas fluorescente montate al tecto.
Illos luceva assatis longemente ma post un certe periodo illos comenciava lucer sempre minus fortemente. Alora le puero deveniva somnolente, se lavava
e iva al lecto pro dormir. Finalmente le lampas esseva totalmente extinguite. Post octo horas le lampas de novo comenciava lucer con gradualmente crescente intensitate. Alora le puero se levava e primo visitava le toilette e postea le machina con mangiar e bibitas. Quando satiate, ille vadeva al sofa e reguardava le actiones del homines al schermo. Post isto ille camminava un poco al banda rolante, retro al sofa, le machina con alimentos, le sofa, le toilette, le banda rolante, le sofa, machina con alimentos, ducha, toilette, lecto. Ancora un die
habeva finite.
Omne le dies esseva simile. Le puero non remarcava que ille cresceva.
Ma in vice ille observava que capillos comenciava crescer in nove locos. Ille deveniva sempre plus inquiete. Ille besoniava alco plus. Sempre plus sovente ille se demandava que existeva foras del tres cameras. De ubi veniva le mangiar e le bibita? De ubi veniva le vestimentos e le articulos hygienic? A ubi dispareva le cosas que ille jectava via in le tubo? Esque il habeva altere pueros como ille?
Le facto que plenava le puero con frustration esseva que ille non poteva trovar ulle exito. Le tubo pro immunditias esseva troppo stricte pro le passage de un persona. Le sol altere aperturas esseva le parve porta del machina con alimentos e le cloacas del camera de banio. Le parietes mat blau, le solos gris e le tectos
blanc totes esseva lisie. Ille realisava que le guardaroba debe haber aperturas celate ex le quales veniva nove vestimentos e pannos de lecto, ma in nulle loco del guardaroba ille poteva detectar ligaturas. Quando ille batteva le fundo del guardaroba isto creava quasi nulle sono. Le material esseva massive.
Un die ille tirava foras tote le contento del guardaroba e lo poneva in un pila al solo. Ma le die sequente le guardaroba remaneva vacue. Similemente post un septimana. E post un mense. Al fin le pannos e vestimentos que ille usava
habeva un mal odor. Un die quando le lumine comenciava extinguer se ille
jectava tote le textiles, con le exception del copertura del lecto, in le tubo e
postea se addormiva. Le sequente matino le guardaroba esseva plenate con
un complete collection de vestimentos e pannos de lecto.
Die post die le frustration cresceva. Finalmente le puero habeva un attacco de furia. Ille critava in desperation e batteva le parietes, le machina con alimentos e le schermo con su pugnos. Ma nihil occurreva. Nulle objecto esseva rumpite.
Al fin ille deveniva exhaurite e pesantemente cadeva sur le sofa. Le lampas gradualmente deveniva obscur. Ille se addormiva.
Alora alco nove eveniva, ma le puero dormiente non remarcava isto: un gas sin odor entrava le tres cameras ex minuscule, imperceptibile foramines, le quales esseva celate in le punctos ubi le angulos del parietes toccava le tecto. Cata camera habeva quatro tal foramines. Le gas creava un dense nebula in omne
le cameras ma post alcun minutas illo se dissolveva.
Post un certe tempore le lampas de novo poco a poco comenciava accender se.
Le puero se eveliava e, con surprisa, reguardava circum se. Multe tempore habeva passate desde le ultime vice quando ille se habeva eveliate sur le sofa
in vice de sur le lecto. Ille poteva rememorar se iste occasion solo vagemente,
sin detalios. Ma isto non habeva importantia. Hodie ille se sentiva relaxate e gaudiose. Surridente ille vadeva al ducha.
2013 Saint Kitts ond Nevis
Disdag fer Saint Kitts ond Nevis de onafhangigheiddag. Befor preciswis tritig jairen winn’d Saint Kitts ond Nevis etts onafhangigheid af de Fereinig’d Kuningryk af Greutbritannie ond Nord Irland, doch ett blyv’d lojal tou Hirer Majestait Elisabeth II, torj de Genaide af Godd Kuningin af Sankt Christofer ond Nevis ond af Hirer ander Ryken ond Territorias, Heuved af de Gemeinwellstand. Nevis tougeheur tou de federation, doch sextig-twei procenten de nevisianen gave stemm tou en secession in de jair 1998. De greutest facebookfrienden af kittitianen ond nevisianen sinde antiguanen ond barbudanen. De greutest handelpartners af Saint Kitts ond Nevis sinde de Fereinig’d Staten af Amerika ond Algerie.
Sej somme niewheiden:
- 2013-09-10 | 2 456 546 | 021 840 US | De amerikanisch singer Miley Cyrus ha brek’d de wereldrekord for de greutest nommer af sejings in twentig-fiewer stonden torj hirer kontroversiell video “Brekend Kogel”.
- 2013-09-12 | 2 456 548 | 002 015 DZ-33 | De gasfabrik in In Amenas, eustlik Algerie, bekenn’d, dat ett hadd wes’d in krisis ond etts sekerheid hadd wes’d chronischwis swack, als mohammedan terroristen hadde gryp’d de gasfabrik in januari 2013. Tritig-seven gysels (principiellwis japanisch, filipinisch, norwegisch, britisch ond amerikanisch) hadde wes’d morded. Laterwis hadd de gasfabrik wes’d mak’d fry fon algerisch speciell kraften.
- 2013-09-17 | 2 456 553 | 419 029 KN-K-11 | In en kooperiring mid de Republik China (Taiwan), Saint Kitts ond Nevis ha konstruir’d etts furst sonnpark, dat schall bringe energi tou international flieghaven af Robert L. Bradshaw in Basseterre.
Enigmas
Nos son enigmas le un ante le altere
et essaya decryptar
le mentes intricate del proximos
a vices sin successo,
tunc frustrate nos diverge
A vices nos incontra post annos
un enigma del passato
un amico que deveniva un estraniero
un cognoscite facie quasi oblidate
Es le enigma ancora insolubile
post dece o vinti annos?
Ha le lectiones del vita date le claves
que era tanto necesse
olim, ante multe estates?
Le reuniones nos duce retro
a momentos que nunquam revenira
ma nonobstante evelia speros celate
de un continuation
A vices le enigmas remane enigmas
e a vices illos son solvite
destinos deveni unite e dispersate
in le mystic epos del vita
La novaj ambicioj de la imperiestro
Noam Chomsky: “Imperiaj ambicioj. Interparoloj pri la mondo post la 11-a de septembro.” Eldonejo Bero, Rotterdam 2013. 12,00 eŭroj ĉe la libroservo de UEA.
Nelonge post la famiĝo de Chomsky, usonaj esperantistoj provis instigi lin lerni la internacian lingvon, sed li respondis ke aliaj aferoj estas pli gravaj al li. Ŝajnas ke nenio de Chomsky aperis en Esperanto-versio ĝis ĉi tiu artikolo de 2003 en la reta Le Monde Diplomatique. Nun “Imperiaj ambicioj” jam estas la dua libro de Chomsky tradukita en Esperanton. En 2010 UEA eldonis prezenton de lia lingvistika flanko en “Lingvo kaj menso”, kaj ĉi-jare do aperis ĉe eldonejo Bero prezento de lia politika flanko. Ambaŭ titoloj estas bone elektitaj kiel enkondukoj al la Chomsky-a pensado; “Imperiaj ambicioj” eĉ estas sufiĉe grava por havi propran artikolon en la anglalingva Vikipedio.
La traduko bedaŭrinde konfirmas la proverbon ke “Tro da kuiristoj kaĉon difektas” (kaj malfruigas la pretigon de la plado, anoncita jam en julio 2007). Ne malpli ol 19 homoj helpis traduki kaj revizii la tekston, sed tio ne malhelpis, jam sur la unuaj paĝoj, konfuzi doktrinon kaj teorion, kaj traduki “preventive” ne per “preventa”, sed jen per “atak-evita”, jen per “antaŭataka”. Bonlingvismo ne estas traduk-faciliga. Krome la piednotoj estas iom konfuze organizitaj, kaj la indekso estas ne tre zorge flegita. La ekzisto mem de indekso tamen estas laŭdinda, kaj la ideo indiki tie la prononcon de la propraj nomoj ankaŭ ne estas malbona.
La libro konsistas el naŭ radiointervjuoj al Chomsky fare de David Barsamian. Tiajn intervju-seriojn ili faris kaj librigis jam plurfoje antaŭe kaj poste, sed ĉi tiu kredeble estas la plej diverstema, samtempe estante ne tro longa. La intervjuoj okazis plejparte antaŭ la ekofico de la nuna prezidento Barack Obama. Intertempe kelkaj minacoj ne realiĝis, kelkaj esperoj trompiĝis, kaj novaj minacoj aperis. La libro tamen esence ne malaktualiĝis pro tiuj detaloj, ĉar laŭ Chomsky la esenca doktrino de la usona politika reĝimo restas la sama pli-malpli ekde la komenco: nome, ke Usono posedu la mondon kaj malgranda riĉega elito posedu Usonon – kaj jen kio inspiris la titolon de la libro.
La bildigo de Usono kiel imperio unuavide malbone akordas kun alia aserto de Chomsky, nome ke Usono estas la plej libera lando en la mondo, eble eĉ en la monda historio. Efektive tio signifas ke la usona popolo havas multe pli da rekta respondeco pri la agado de sia registaro ol tiu de iu ajn antaŭa imperio. Kvankam oni facile legas la libron, ĝi enhavas multajn tiajn asertojn kiujn oni unuavide simple ne povas kredi, ĉar la vidpunkto neniam estas “ni la justuloj, ili la nejustuloj” (nek inverse). Chomsky draste draŝas la Usonan socion laŭmerite, sed aliflanke ĉiuj, nelaste la usonanoj mem, devus konscii ke ĝi estas konsiderinde kaj laŭdinde libera, multe pli ol ekzemple la Brita.
La paradokso estas ke la homoj plej liberaj agi, plej hezitas kion komenci. Post prelegoj en Usono, homoj ofte demandas al Chomsky: “Kion mi devas fari?”. Post prelegoj en la Tria Mondo homoj rakontas al li kion ili jam faras! La unuamondanoj, precipe la usonanoj, estas dum longa tempo submetataj al propagando kiu kredigadas al ili ke se ne estas facila kaj rapida solvo, tiam estas neniu solvo. Tia propagando prosperas en senprecedence libera socio nur ĉar la amasinformiloj dependas de reklamoj por siaj enspezoj, kaj ĝi sukcesas nur tiom kiom la popolo restas apatia pri la specialaj interesoj de la posedantoj de grandaj kompanioj.
Laŭ esperantista vidpunkto oni devas bedaŭri ke en la libro estas nenio pri la imperiismo lingva. La dua ĉapitro nomiĝas “Sur malneŭtrala lingva fundamento” (pli idiome ol fidele tradukita el “Collateral language”). Tio tamen referencas al io tute alia, nome la hipotezo, vaste subtenata en usona laika lingvistiko, ke la lingvo en si mem povas doni “difinitan formon en la homa kompreno pri la eventoj”. Chomsky simple rifuzas rilati al tio. Propagando ne estas en la lingvo, sed en tio kion oni efektive diras – kaj ankoraŭ pli en tio kion oni sukcesas prisilentigi.
Interese estas konstati ke la propagando estas plej evoluinta en la plej liberaj landoj, simple ĉar tie la potenculoj plej bezonas ĝin. Lastinstance neniu hierarkio povas plenumi sian volon sen la konsento de la amasoj, sed la diktaturoj havas ankaŭ pli krudajn metodojn por certigi ĝin. La moderna propaganda industrio ekestis kiam Britio bezonis la partoprenon de Usono en la unua mondmilito. La strategio de la Brita “Ministerio pri Informado” estis konvinki la usonajn intelektulojn pri sia afero, tiel ke tiuj kondukos la paceman usonan popolon en histerian staton kiu permesos la partoprenon en la milito. Oni plene sukcesis. La kontraŭgermana fanatikeco atingis punkton, kie la Bostona Simfonia Orkestro eĉ ne povis ludi la muzikon de Bach! Evidente, ankaŭ publika uzo de la germana lingvo estis praktike malpermesita, sed tio ne menciiĝas en la libro.
Interese estas ankaŭ konstati la malestimegon al la popolo fare de la plimulto de intelektuloj. Ĝi haladzas el esprimoj kiel “La fabrikado de konsento” el la 1920-oj (Walter Lippmann) aŭ “La inĝenierado de konsento” en la 1940-aj (Edward Bernays, nevo de Sigmund Freud). Laŭ ili, pensadon oni devas lasi al la pensuloj, kiuj en demokratio devas agi malantaŭ la kulisoj. La pensuloj sukcesas tiagrade kiom la fabelo pri la novaj vestoj de la imperiestro efektive estas fabelo. La pensuloj servas al imperio, kies estro decidas kio estas bela, kaj se oni ne povas silentigi la infanon kiu ekridante krias ke la imperiestro estas nuda, oni povas efike malhelpi ke la aŭdantoj emu ekagi surbaze de tiu rivelo.
Chomsky mem ĉiam tenis sian profesion strikte aparte de sia socia aktivado. Laŭ li, politiko malkiel lingvistiko estas por ĉiuj, kaj efektive la politikaj intervjuoj al li estas multe pli legeblaj ol liaj lingvistikaj verkoj. Marksistoj ofte interpretas tion kiel “mankon de teorio”. Tiurilate estas ilustra la citaĵo el Antonio Gramsci, kiun Barsamian faras fine de la tria ĉapitro. Malkiel Gramsci, Chomsky ne estas marksisto; la misevoluo de socialismo okazis nek ĉe Stalin, nek ĉe Lenin, nek ĉe Markso, sed jam ĉe Hegelo, kiu estas la malbona spirito ne nur de marksismo, sed de la tuta okcidenta filozofio. Gramsci argumentis kontraŭ la marksa duismo inter ideo kaj materio, transprenita el la filozofio de Hegelo. Per tio Gramsci akiras respekton de Chomsky, kvankam li esprimis per nenecese malsimplaj vortoj la simplan veron ke oni diru la veron.
Nin esperantistojn Chomsky tantaligas pri la rilato inter socio kaj lingvo, sed aliflanke li certigas ke ĉiu povas kompreni kaj kontraŭbatali imperiismon. Ekzistas neniu aparta scienca metodo. Tamen ne tute mankas lingvistiko en ĉi tiu libro. La lastaj vortoj en la oka ĉapitro mencias la okupiĝon de Chomsky pri “temo kiu estis malfacile studebla ĝis antaŭnelonge [...] kiel la apartaj ecoj de biologiaj sistemoj – kaj mi konsideras penso-sistemojn, planadon kaj lingvojn kiel biologiajn sistemojn – povas esti difinataj de tre ĝeneralaj ecoj de fizikaj leĝoj, matematikaj principoj kaj tiel plu”.
Eble la popolaj imagoj pri lingvo devas maturiĝi sub scienca influo dum kelka tempo, antaŭ ol eblos skizi teneblan ideon, kapablan instigi lingvan agadon internaciskale. Ni havas teneblan internacian lingvon en Esperanto, sed kun tio ni ne aŭtomate havas teneblan ideon pri la homa lingvo. La imperiestredzino ankoraŭ estas en la vestoĉambro.
Recenzis: Jens Stengaard Larsen
Mark Fettes pri la Strategia Laborplano de UEA
La dokumento kun la titolo Strategia Laborplano de UEA 2013-2017, aprobita de la Komitato de UEA en Rejkjaviko, estas 38-paĝa, kaj ne ĉiuj aktivuloj de nia movado kuraĝa trastudi ĝin. La Ondo de Esperanto petis la novan prezidanton de UEA, Mark Fettes, resume prezenti la ĉefajn ideojn de la Strategia Laborplano. Lia artikolo “Strategio, en kiu Kapabligo kernas” aperis en la ĵus presita oktobra kajero de La Ondo de Esperanto kaj en la novaĵretejo La Balta Ondo, kie oni povas komenti la tekston.
http://sezonoj.ru/2013/09/fettes-2/